0-dan başlayaraq, təxminən atmosferin 200 km yuxarısına qədər bir ərazidən danışacam.
Başlamadan deyirəm, israil hava hücumundan müdafiə mövzusunda dünyanın demək olar ki, ən modern, ən dəqiq, ən güclü sistemlərinə malikdir. Hətta bu sahədə abş-la yarış içərisindədirlər.
israilin çoxtəbəqəli bir hava hücumundan müdafiə sistemi var. istifadə etdiyi sistemlərin böyük qismi yerli istehsaldır. Zamanla abş-dan aldıqları sistemləri öz sistemləri ilə dəyişdirirlər və hətta bu sistemləri başqa ölkələrə də satırlar ki, bu ölkələrin içərisində Abş da var.
israil 7/24 hava hücumuna açıq bir ölkədir. Ölkə içərisində qərb, qəzza və suriya ilə sərhəd zolaqlarına yerləşdirilmiş onlarla raket sistemlərindən hizbullah və həmas terror qruplaşmaları tərəfindən davamlı olaraq hücumlar edilir. Buna görə də israil hhq-in hər zaman gözüaçıq, hazır vəziyyətdə olması və adi hava hücumundan müdafiə sistemləri bu ölkənin səmasını qorumaq üçün yetmir. Yenə, buna görə də, israil özünəməxsus şəraitlər üçün özəl hava hücumundan müdafiə sistemləri istehsal etmişdir(detaylara girəcəyəm).
Həqiqətən də qarşınıza çıxa biləcək ən "rəngarəng" hava hücumundan müdafiə sistemlərinə sahib ölkədir israil. Çoxqatlı bir dəmir qübbəyə sahibdirlər və hər keçən gün getdikcə daha çox təcrübə qazandıqları üçün bunu zamanla daha da inkişaf edir, etdirirlər.
0 nöqtəsindən israil hhq-ə nəzər salaq.
Təyyarələrə qarşı sistemlər(çox alçaq hündürlükdə hhm sistemləri):
israildə də digər bir çox qərb bloku ölkələrdə olduğu kimi stinger raketləri çoxlu miqdarda vardır. Təxminən 500 ədəd "m-92 stinger" launcherinə sahibdirlər. Füzələrin sayı isə bilinmir. Lisenziyalı olaraq israil özü də bunları istehsal edə bilir, amerikadan da sifariş verib ala bilir.
M-92 stinger:
Bura kimi normaldır, amma əsas maraqlı olan, lüləli zrk* zenit raket kompleksi qabiliyyətləridir. Israilin əlində hal-hazırda 2 tip lüləli zr sistemi var. Bunlardan biri zsu-23/2( дочка) digəri isə, zsu-23/4( Шилка). Bunlar rus-sovet istehsalı sistemlərdir və maraqlısı israil bu silahlar üçün comintern paktı ölkələrinə heç bir ödəmə etmədi. ərəblərlə savaş dövründə israil təxminən 50-60 ədəd zsu-23/4 ələ keçirdi -* və bu sistemlərin üzərində bəzi modernizasiyalar tətbiq edərək, hələ də istifadə etməkdədir. əllərində çoxlu miqdarda zsu-23/2 olduğu bilinir, amma dəqiq say yoxdur. 20-dən 100-ə qədər hər cür sayla qarşılaşmaq mümkündür. Bu köhnə sovet istehsalı sistemlərin üzərində modernizasiyalar aparılsa da, israil bunları yaxın zamanda xidmətdən çıxarmağı planlayır. Israil gələcəkdə lüləli zrk yerinə lazer sistemlərə keçid etməyi planlaşdırır. Israil uzun müddətdir thel(tactical high energy lasers) proyekti üzərində işləyir. Israil gələcəkdə bu sitemi əməliyyata açıq səviyyəyə gətirəcəyini bəyan etmişdir. əslində hal-hazırda da əməliyyatauyğun səviyyədədir, amma hələ ki, çox yayğın bir şəkildə istifadə edilmir. Yəni, əslində alçaq hündürlükdə hərəkət edən helikopter, təəyarə, raketlər və s. Üzərində uğurla test edilmişdir, amma gələcəkdə daha yayğın etmək fikirləri vardır.
zsu-23/2(дочка):
zsu-23/4(Шилка):
Hhm sistemlərində lüləli zrk sistemləri buraxıb, lazerli sistemlərə keçid edən ilk ölkələrdən biridir israil.
Alçaq hündürlükdə hava hücumundan müdafiə sistemləri:
Yenə israilin çox geniş və dəyişin inventarı olduğunu deyə bilərik. Buradakı bütün sistemlər tamamilə israilin yerli istehsal məhsullarıdır. Bunlar arasında 1 ədəd spyder- sr sistemi və haqqında çox danışılan məşhur iron dome var.
Spyder-sr adlı sistem ənənəvi bir alçaq hündürlükdə hava hücumundan müdafiə sistemidir. Türklərin hisar-A sistemi ilə çox bənzərliyi var. Spyder-sr-lərdə ana silah olaraq yenə israil istehsalı olan python raketlərindən istifadə olunur. Israil ilk olaraq python raketlərini havadan-havaya olacaq şəkildə öz təyyarələri üçün istehsal etmişdi. Eyni silah sistemləri hal-hazırda sr-də də istifadə edilə bilir. Bu sistemin 5-20 km-lik bir mənzili var və çox vaxt havda hərəkət edən hədəflər üçün istifadə edilir, təəyarələr, helikopterlər, pua-lar və s.
spyder-sr:
Digər sistem isə iron dome. Dünyanın bəlkə də ən güclü, modern, möhtəşəm və təsirli hhm sistemidir. 500 m-dən 70 km-ə qədər hündürlüyə malikdir. Həəta bu statistikaya görə ona alçaq hündürlük sistemi demək belə məncə düz deyil. Ilk başlarda israil bu silahı təkcə özü üçün istehsal etsə də, sonradan dünyada həddindən artıq maraq görməyə başladı. Sinqapurdan azərbaycana qədər iron dome-un müştərisi oldu. Hətta ABŞ belə iron dome istifadə etməyə qərar verdi. Amerika körfəz və şərqi aralıq dənizi bölgələrindəki bazalarını müxtəlif ava hücumlarından qorumaq üçün bu silahı öz inventarına daxil edəcək. Iron dome çox sürətli reaksiya göstərmə qabiliyyətinə sahibdir. Hər bir iron dome sistemində 3-4 ədəd launcher sistemi olur. Və hər bir iron dome 92 km-lik bir mənzildəki hava sahəsini qorumaq üçün avtomatik olaraq çalışır. Israil iron dome-lardan kritik bölgələrdə, insanların sıx məskunlaşdığı ərazilərdə, sənaye əhəmiyyətli obyektlərin çoxluq təşkil etdiyi yerlərdə yerləşdirir. Bu cür ərazilərə edilən hücumlar saturasiya hücumları adlanır ki, iron dome da bunların qarşısını almaq üçün istehsal edilmişdir. Israilin üzərinə həmas tərəfindən qassam tipli soba borularından düzəldilmə raketlər atılsa da bunla rda öz növbəsində çox təhlükəlidir. Lakin həmas bu hücumlar zamanı bir dəfəyə 100-200 hətta 400-ə qədər qassam roketi istifadə edə bilir. Bunların yanında top mərmiləti, başqa roketlər və s. Də istifadə edirlər. Yəni, bir anda, bir neçə saniyə içərisində, israil atmosferi irili-xırdalı yüzlərlə raketlə dola bilir. Bunları da klassik sistemlərlə məhv etmək çox çətindir. Onsuz da qassam-ları mərmi ilə vursanız nə olacaq? Raketin 80%-i bomb-boşdur. Havada vurulsalar belə məhv olmurlar və hədəfə doğru getməyə davam edirlər.
“iron dome”elə özəl şərtlər üçün düzəldilmiş bir sistemdir. Güclü bir manevr qabilliyyəti var və sanki bir sinir sistemi imişcəsinə, anında reaksiyalar verə bilir. Ki, iron dome-lar 2011-ci ildə xidmətə başladığında xidmət səviyyələri çox aşağı idi, təxminən 20-25%-lərdə. Hazırda isə iron dome 97% səviyyəsinə qalxmış br durumdadır. Və şübhəsiz bir şəkildə iron dome hal-hazırda dünyanın ən yaxşı alçaqmənzilli hava hücumundan müdafiə sistemidir.
Iron dome:
Qəzzanın roketlərini qarşılayan möhtəşəm iron dome ballistikləri olan barak 8-lər.
Orta mənzilli hava hücumundan müdafiə sistemi.
Burada israilin çox karma bir görüntü var. Abş və yerli istehsal sistemlərindən ibarətdir. Israilin son zamanlara qədər burada istifadə etdiyi silahlar mim-23 hawk-lar və patriot-lar idi.
Mim-23 hawk-lardan iran, türkiyə kimi dövlətlər də istifadə edir. Təbii ki, israilinkilər daha modernizasiya olunmuş sistemlərdir. Israil isə bu hawk-ların tamamını xidmətdən çıxarmaq istəyir(hətta çıxardı da deyə bilərik). hawk-lar yerinə israil hazırda spyder-mr adlı yerli istehsal sistemlərdən istifadə edir. Spyder-mr spyder-sr ilə eyni infrastrukturdan istifadə edir. Spyder-mr-in istifadə etdiyi (gbax:booster) bənzəri derby raketləri 50 km-lik bir mənzilə qədər çıxa bilir. Hər ikisi də birbaşa hawk-ların işini görmək üçün istehsal edilmişdirlər. Mr-lərdə raketlər bombardman təyyarələri, helikopterlər, pua-lar, alçaq mənzilli roketlərə qarşı istifadə olunmaqdadır.
Spyder-mr:
Ballistik roketlərə qarşı da təsirli olduğu bilinsə də, israilin bu roketlər üçün də istehsal etdiyi tamam başqa bir sistem var. david`s sling. Hal-hazırda israil alçaq mənzildə anti-ballistik olaraq mim-104 patriot-lardan istifadə edir, amma bunlar da yaxın zamanda xidmətdən çıxarılıb yerinə david`s slinger gətiriləcək. Bunlar ortamənzilli ballistiklərə və özəlliklə suriya sərhəddində yerləşən 300 km-lik mənzili olan köhnə nəsil scoot orta mənzili ballistik roketlərinə qarşı hazırlanmışdır. David`s sling 160 km-lik mənzilə sahibdir. əsasən suriyadan gələcək olan scoot hücumuna qarşı hazırlansa da, iddialara görə yüksək manevr qabiliyyəti nəticəsində, supersonik, hətta hipersonik roketlərə qarşı da istifadə edilə bilər. Amma yalan mı, doğru mu bilinməməkdədir.
David`s sling:
Yüskək mənzilli hava hücumundan müdafiə sistemləri:
Israil burda 100/100 olaraq tam yerli hava hücumundan müdafiə sistemləri istifadə edir. əslində yerli və ya xarici isthsalın nə kimi bir fərqi var deyənlər üçün öz başıma gəlmiş ibrətlik bir hekayə danışacam. Il 2017, 10-cu sinifdə oxuyuram, hərbi hissənin içində eləcə gəzirdik uşaqlarla və gözümüz həmin əfsanəvi “iron dome”-lara sataşdı. əsgərlərdən mmaraqlananda bunun israil malı olduğunu dedi. Yanımızda başqa bir gizir söhbətə qarışdı ki bəs qorxmurlar ki, biz bu silahları onlara qarşı istifadə edərik birdən haçansa? Həmin an əsgərin cümləsi tam da bu şəkildə idi* olduğu kimi yazıram
-bu sualın eynisini mən də onlara vermişdim, mənə dedilər ki, “bizim öz silahımız heç vaxt bizi vurmaz. Narahatçılığa heç bir gərək yoxdur.”
Başqa misal kim 1992-ci ildə öz müttəfiqləri tərəfindən təlimdə vurulan türkiyəyə aid müavinət“ gəmisi və içəridə həlak olan 6 şəhid..
Nə isə, yüksək mənzilli hhm sistemlərinə keçdikdə burada məşhur arrow ailəsini görürük. 1986-cı ildə istehsalına israil tərəfindən başlanılmışdır. Başlanğıcda o qədər də sürətli irəlilənilmirdi, amma 1-ci körfəz müharibəsindən sonra səddam hüseyn iraqdan 85 ədəd scoot roketini israilə atdı. Israil hhm bu hücuma qarşı o zaman çox çarəsiz qaldı. Və roketlərin böyük bir qismi israil torpaqlarına düşdü. Bu hadisədən və savaşdan sonra arrow sisteminin hazırlanma müddəti olduqca sürətləndirildi. Hazırda ilk versiya olan arrow-1 roketləri istifadə olunmur, yerlərini arrow-2 və arrow-3-lər almışdır. Arrow-2 sistemləri taktiki yüksəkmənzilli anti-ballistik roketlər arasında dünyada ilk sıralarda yer almaqdadır. Ilk versiyalar 40 km-lik bir hündürlüyə sahib idi, son versiyalarda isə bu 150 km-ə qədər çıxmışdır. Arrow roketləri qısa və orta mənzilli ballistik roketləri havada məhv etmək üçün hazırlanmış çox özəl bir sistemdir. Dünyada arrow-dan israil xaricində istifadə edən heç bir ölkə yoxdur. Arrow seriyasından hətta amerikalılar belə örnək götürmüşlərdir, ki, onsuz da amerika ilə israil hava hücumundan müdafiə sistemləri istehsalında ortaq hərəkət etməkdədir. Hal-hazırda rəsmi rəqəmlərə görə arrow-2 roketləri 100 km-ə qədər təsirlidir, amma israil burda dayanmamış, a arrow-2 üstündən hal-hazırda arrow-3 isthsal olunmaqdadır. Rəsmi olaraq 2017-ci ildə inentara daxil edilib, istifadə olunmağa başlayan arrow-3 roket sistemləri stratosferin üst qatlarından gələn hücumları dəf edə biləcək bir qitələrarası ballistik roket sistemidir. Hətta bəzi qaynaqlarda arrow-3 üçün “peyk qatili” ləqəbi taxılmışdır. Təxminən 200 km-ə qədər bir hündürlüyə qalxa bildiyi deyilir. Amma dəqiq rəqəmlər yoxdur çünki arrow-3 hal-hazırda istehsal üzərindədir, isthsalı davam edir* amerika ilə ortaq şəkildə .
Arrow- 2, 3
Israilin yüksək səviyyədə hava hücumundan müdafiə sistemlərinin yanında bunları dəstəkləyən yenə son model və yerli radar sistemləri vardır. Bunlara misal kimi, green pine göstərmək olar. 2000km-dəki hər cür hava hərəkətini təsbit edə bilir.
Green pine
Israilin çox kiçik ərazisi olduğu aşkardır. Bunun da hava hücumundan müdafiədə bəzi müsbət və mənfiləri vardır* yazacağam . Israili qoruyan radar sistemləri təkcə öz torpaqlarında yerləşmir. Amerikanın orta şərqdə qurduğu hərbi bazaların radar sistemləri israilin müdafiə nazirliyi ilə bu məlumatları qarşılıqlı olaraq paylaşmaqdadır.
Bütün bu mükəmməl şəkildə hazırlanmış, istehsal edilmiş, quraşdırılmış sistemlərin yanında, təbii ki, bir ölkənin hava sahəsinin əsas qoruma vəzifəsi olan hərbi hava qüvvələridir(#325300 nömrəli entrimdə də qeyd etdiyim kimi). Israil hava qüvvələri orta şərq regionunun kəmiyyət və keyfiyyət cəhətdən ən inkişaf etmiş ordularından biridir. əllərində çox modern təyyarələr var, f-16, f-15 və s. Ki bunlar abş-dan lisenziyalı şəkildə alınmış təyyarələrdir. Israil əllərindəki f-15 və f-16-ları demək olar ki, boş bir şəkildə alıb, içini öz radarları, silahları ilə dolduraraq inventara daxil edir. Buna görədir ki, israil f-16-sı və f-15-i dünyadakı digər f-16 və f-15-lərə çox da bənzəmir. Kosmetik olaraq bənzərliklər ola bilər, amma elektronik anlamda bunlar tamam fərqli təyyarələrdir. Özəlliklə f-15-lərdəki roket sistemlərində kiçik əlavə manevrlər olduğu deyilir. Nə olduğunu isə heç kəs bilmir -*.
f-15:
f-16:
əlavə olaraq israil f-35-lərin lisenziya haqlarını da almış durumdadır və dünyada yeganə savaş təcrübəsi yaşamış f-35-lər israil f-35-ləridir. Aldıqları gündən bəri bu təyyarələri suriyada bol miqdarda istifadə edirlər. Özləri də inkar etmir.
f-35:
Israilin hal-hazırda bölgədə ən böyük potensial təhlükəsi irandır. Iranda məsələ məlumdur onsuz da, bəzi iqtisadi-siyasi səbəblərdən şah dövründə yaradılmış-alınmış ordunu, silahları, sistemləri ayaq üstə saxlamağa çalışırlar. Amma iranin ballistk roket texnologiyası bu qanunauyğunluğa tabe deyil. Iranın ballistik roket texnologiyası son dərəcə modern və son dərəcə təhlükəlidir. Iran təbii ki, bu ballistik roketləri sülh məqsədilə istehsal etmir. əsas hədəf regiondakı abş hərbi bazaları və təbii ki, israildir. Yəni, israilin irandan gözlədiyi bir ballistik hücum təhlükəsi var və bu nöqtədə bəzi müsbət və mənfi detallar vardır.
ən böyük üstünlük israili ərazisinin kiçik olmasıdır. Kiçik bir ölkə olduğu üçün ballistik roket hücumlarına qarşı qorunmaq nisbətən daha asandır çünki, çox kiçik bir ərazini qorumalı olduğunuz üçün, roketlərin sizə haralardan, hara doğru gələcəyi az-çox bəlli olur. Bundan əlavə israilin çox güclü bir hava hücumundan müdafiə qalxanları var. Çoxqatlılıq, inteqrasiyalılıq, müasirlik, elektronik bir sinir sistemi kimi işləyən hhm sistemləri şəbəkəsi vardır israilin. Bu çox ciddi bir üstünlükdür. Ayrıca bildiyimiz kimi, israil həm də nüvə silahına sahib bir ölkədir. Hər nə qədər bunu qəbul etməsələr də* düz oxudun. Qəbul etmirlər , əllərində 100-dən çox nüvə başlığı olduğu bütün dünya tərəfindən bilinməkdədir. jericho nüvə başlığı daşıya biləm ballistik roketlərdən istifadə edərək iranla hər an olası bir nüvə müharibəsini başlada bilər.
Jericho-3:
Iranın nüvə proqramına gəldikdə isə, “yaxın zamanlarda” iran öz nüvə başlıqlarını təqdim edəcək. Partapart istehsal edəcək və abş buna qarşı heç bir şey edə bilməyəcək* hahaha .
Olası bir nüvə savaşında israil irana çox sərt qarşılıqlar verə bilər. Bu da üstünləklərdən biridir.
əsas məsələ, israilin əksiklikləri. Israilin ən böyük mənfisi coğrafi forması, coğrafi mövqeyi, coğrafi sahəsidir. Sahə böyük bir üstünlük idi ilk başda, çünki düşmənin haranı vuracağını bilmək asan olur, amma o biri tərəfdən də çox dar bir sahəyə sıxışıb qalmış vəziyyətdəsəndir. Ki, israil də kiçik bir ölkədir və bəlli bölgələrində həddindən artıq sıxlıq müşahidə edilən bölgələr də mövcuddur. Məsələn olası bir geri çəkilmə vəziyyətində sığına biləcəyiniz bir yer yoxdur, hara geri çəkiləcəyiniz müəmmalıdır. Gizlənə biləcək çox da yer yoxdur və s. Bu sahə məsələsi israil üçün həm bir üstünlük, həm də bir əksiklikdir. Ayrıca israil ən ciddi hava hücumlarını elə öz içindən alır. Qərbi şəriə və qazza zolaqlarının harada olduğu ilə maraqlanmısınızsa, bunu çox aydın görəcəksiniz. Bilməyənlər üçün xəritəni qoyuram.
Qərbi şəriə və qəzza adı verilən torpaqlar israil torpaqlarının tam içində yer almaqdadır və hizbullah, həmas kimi terror təşkilatlarından bəzən günlərlə ağır roket hücumlarına, bombardmanlarına məruz qala bilir. Belə bir şəraitdə hava hücumundan müdafiə olunmaq çox çətin olduğundan sizə iron dome kimi güclü və həssas sistemlər lazımdır.
Israilin digər bir mənfisi də düşmənlərinin sahib olduqları ballistik roket qabiliyyətləridir. Hal-hazırda iranın əlində 100-dən çox roket var hansı ki, israili çox rahat bir şəkildə vura biləcək bir mənzilə sahibdir.
Misal üçün, iranın əlində 200 ədəd nüvə başlığı daşıya bilən ballistik roket olarsa, ki, yuxarıda yazmışdım israil hhm sistemləri gələn hava hücumlarının 99%-ni çox rahat şəkildə dayandıra bilər. Israil bu hesabla 198 roketin qarşısını alsa belə, geri qalan o 2 roket israili xəritədən silməyə yetərlidir. Bu isə çox təhlükəli bir təhdid sayılır.
Amma o və ya bu şəkildə, israil dünyanın ən modern, ən təkmil və ən güclü hava hücumundan müdafiə sistemlərinə sahibdir. Avropanı çox rahat bir şəkildə keçib abş ilə kəllə-kəlləyə gələcək bir durumdadırlar. Hətta bəzi nöqtələrdə amerikalılardan daha da irəli getmiş vəziyyətdədirlər. Hətta amerikalılar onlara roket satmırlar. Amerikalılar onlardan roket və roket texnologiyası alırlar. Adamların gəldiyi nöqtə ayaq üstə alqışlanmalı yerdir məncə..
Qaynaqlar:
link 1
link 2
link 3
link 4
link 5
link 6
link 7
link 8
link 9
link 10
link 11