1. Təfəkkür-Ali psixi fəaliyyətin insana məxsus bir forması olub, cisim və hadisələrdən, onlar arasındakı əlaqə və qanunauyğunluqlardan əqli nəticə çıxarmaq qabiliyyətinə deyilir.
Təfəkkür pozuntuları idrak prosesinin sürətinin dəyişməsi, assosiativ əlaqələrin qırılması və məntiqi ardıcıllığın olmaması nəticəsində meydana çıxa bilər.
Təfəkkürün sürətinin dəyişməsi :
A)Təfəkkürün sürətlənməsi- fikirlərin axını, sürətlə bir-birini əvəz etməsi şəklində olur.Xəstələr bəzən sözləri ardıcıl ifadə etməkdə çətinlik çəkirlər. Nitq itiləşmiş və anlaşılmaz olur. Zahirən belə nitq bir çox hallarda şizofaziyanı (söz yığını) xatırlada bilər, fikir ardıcıllığı və məzmun vardır.
B)Təfəkkürün ləngiməsi-xəstələr çətinliklə danışır, fikirlər sanki tormozlanmış olur. “hə” və ya “yox” deyə cavab verirlər, həm də bu sözləri demək üçün xeyli fikirləşirlər. Təfəkkürün ləngiməsi MDP-nin depressiv fazasında, depressiyalarda, şizofreniya xəstəliyində rast gəlir.
C)Təfəkkürün perseverasiyası.- xəstənin öz cavablarını təkrar etməsi nəzəri cəlb edir. Bəzən xəstə eyni söhbətləri bir neçə dəfə təkrar edir, müxtəlif suallara eyni məzmunlu cavablar verir. Epilepsiyada, beyinin orqanik pozuntularla əlaqədar baş verən psixozlarında rast gəlinir.

Assosiativ əlaqələrin pozulması.
a) Təfəkkürün (nitqin) qırıqlığı. Fikirlərin dolaşıqlığı, əlaqəsizliyi, “söz yığımı” şəklində təzahür edir. Bu pozuntu dərəcəsinə görə üç formada rast gəlinir: e)nitqin assosiasiyası; b)qırıqlığı; v)şizofaziya (söz yığımı).
Assosiativ pozuntu zamanı fikir tamlığı, məzmunun bütövlüyü olmur. Qırıqlıqda cümlələr arasında, şizofaziya zamanı isə hətta sözlər arasında əlaqə olmur.- şizofreniya zamanı, ağır infeksion, intoksikasion psixozlarda rast gəlinir.
B) Stereotip təfəkkür. Eyni sözlərin və fikirlərin məcburi təkrar olunması kimi özünü göstərir. Bəzən eyni hərəkətlərin təkrarı ilə birlikdə təzahür edir- ağır ruhi xəstəliklərdə tez-tez rast gəlinir.

Məntiqi ardıcıllığın pozulması.
A) Təfəkkürün patoloji müfəssəlliyi. Nitqin ləngiməsi, eyni zamanda uzunçuluğu ilə diqqəti cəlb edir. şəxslər bir söhbətdən digərinə keçə bilmir, üçüncü dərəcəli fikirlərlə doldurur.( epilepsiya xəstəliyinə tutulmuş qadın şahid sifətilə məhkəmə prosesində).
B)Rezonyorluq boş mühakimələr, mənasız sözlərdən nitq formasında özünü göstərir. Xəstələrdən biri yoldaşı ilə söhbət edərkən müxtəlif formada, dəfələrlə təkrar etmişdir: “...mənim kim olduğumu hamı çox gözəl bilir.
C)Məntiqsiz təfəkkür. Hadisələri izah edərkən belə şəxslər nəinki səhv edir, mənasız, ziddiyyətli mülahizələr yürüdür, eyni zamanda ağıla sığmayan söhbətlər danışırlar. Məsələn, bir xəstə demişdir: “Mən gənc yaşlarımda at belində çox gəzmişəm, ona görə də E vitamininə ehtiyacım olmayıb”.
D)Autistik təfəkkür real həyatdan uzaqlaşmaq, xəstənin daxili aləmi ilə bağlı, obyektiv təcrübəyə əsaslanmayan, dialektik izaha tabe olmayan təfəkkür formasıdır. Bu vəziyyət şizofreniya xəstəliyinin xarakter əlamətlərindən biri olan autizm sindromu çərçivəsində rast gəlinir.
E)Təfəkkürün ambivalentliyi (qoşalaşması) xəstədə eyni vaxtda bir-birinə ziddi fikirlərin meydana çıxmasıdır. Məsələn, xəstə ona vurulan iynəni ən güclü müalicəvi təsirə malik dərman, həm də xərçəng xəstəliyinə səbəb olan maddə hesab edir.
M) Simvolik təfəkkür. Normal mühakimələrin məntiqsiz, mənasız müəyyən simvollarla bağlı olan mühakimələrlə əlaqələndirilməsidir. Məsələn, xəstə həkimlə salamlaşarkən onun başını aşağı əyməsini yaxın vaxtlarda yas düşəcəyinə, kiminsə öləcəyinə işarə kimi qiymətləndirir.
N)Neologizm psixi pozuntu ilə əlaqədar meydana çıxan yeni sözlərə, ifadələrə deyilir. Xəstələr bu sözlərə özlərinə məxsus mənalar verir, sağalanda onu unudurlar.