yaran lətifələr

bir dost öz dostuna şikayət edir ki, tutuquşum ancaq söyüş söyür . "harda öyrənib nədi bilmirəm, bütün günü söyüş söyür ! o qədər pul vermişəm ki, nə öldürməyə əlim gəlir nə də alan olar ki, satım."
dostu deyir ki, mənim tutuquşum, gecə- gündüz ancaq dua etməklə məşğuldu. gətir onu, qoyaq mənim tutuquşumun yanına, qoy dua etmək öyrənsin. gətirib söyüşcül tutuquşunu qoyurlar dua edən tutuquşunun yanına, söyüşcül qəfəsə girən kimi, deyir :
- salam qəhiiiiiiiii. neynirsən?? bəlkə sevişək ?
tərbiyəli tutuquşu cavab verir :
- çox şükür ilahi !! axır ki, dualarımı eşitdin frkkjkjktjtkjktjjttjtjtj

italo calvino

"vicdan" adlı hekayəsi ilə ironik olan bir çox suala yer açmış yazar.


------------------------------------------------------------------------------
müharibə başlayanda luici adlı bir adam peyda olmuşdu, könüllü yazılmaq istəyirdi. hamı onu tərifləyib göylərə qaldırırdı.

luici silah paylanılan yerə gedib birini götürdü və dedi: “indi gedib albertonu öldürəcəm”. ondan albertonun kim olduğunu soruşdular. “düşməndir alberto, mənim düşmənim”, - deyə cavab verdi. ona istədiyi hər adamı öldürməyə icazə verilmədiyini, yalnız bəlli düşmənləri öldürməli olduğunu başa salmaq istəyəndə, “nədi?!” deyib bozardı: “siz məni axmaqmı hesab eləyirsiz? alberto elə ən böyük düşməndi. onlara qarşı müharibəyə başladığınızı eşidəndə, dərhal sizə qoşulmalı olduğumu düşündüm, çünki yalnız bu halda albertonu öldürə bilərdim. elə buna görə indi yanınızdayam. onu yaxşı tanıyıram, əclafın, alçağın yekəsidir. mənlə xaincəsinə davrandı, qadının yanında üzüqara oldum, alçaldım... köhnə söhbətdi, istəyirsizsə sizə danışım”.

- yox, lazım deyil, səni başa düşürük, - yoldaşları dedi.
- yaxşı, onda mənə albertonun harda gizləndiyini deyin.
- bilmirik.
- eybi yox, onun yerini bilən birini taparam. onsuz da əvvəl-axır əlimə keçəcək.

luicinin qandırmağa çalışdılar ki, bunu eləməyə ixtiyarı yoxdur, hara yollasalar ora getməli, yalnız ordakıları öldürməlidir. alberto haqqında isə heç kimin məlumatı yoxuydu.

“mənə baxın”, - luici yenə israr elədi: “görürəm sizə baş verənləri danışmalıyam. bu alberto həqiqətən oğraş adamdı, ona qarşı döyüşməklə yaxşı iş görürsüz”.

amma yoldaşları onu dinləmək istəmədi. luici də söz qanan adam deyildi, dirəşdi: “üzr istəyirəm, hansı düşməni öldürməyim sizin vecinizə olmaya bilər, amma albertonu yox, bir başqasını öldürsəm, çox pis olaram”.

yoldaşlarının səbri tükəndi. onlardan biri luiciyə müharibənin nə olduğunu, kefi istədiyi adamı öldürmək ixtiyarının olmadığını uzun-uzun başa saldı.

luici etiraz elədi: “əgər elədirsə, onda mən yoxam!”
“varsan və olacaqsan!” – yoldaşları üstünə qışqırdı. “irəli marş! bir-iki, bir–iki...”, - beləliklə luicini müharibəyə yolladılar.

xoşbəxt deyildi luici, albertoya ya da ailəsindən kiməsə tuş gələr deyə qabağına çıxanı güllələyirdi. öldürdüyü hər adama görə ona medal verirdilər, amma luici yenə də xoşbəxt ola bilmirdi. “əgər albertonu öldürə bilməsəm”, - düşünürdü: “bu qədər adamı boş yerə öldürmüş olacam”. özünü pis hiss edirdi. hələ də ona növbənöv medallar verirdilər – qızıl, gümüş...

luici götür-qoy edirdi: “bu gün bir-ikisini öldürərəm, sabah bir neçəsini, ən axırda sayları azalar və bu əclafın da növbəsi mütləq gəlib çatar”.

amma luici albertonu tapa bilməmiş düşmən təslim oldu.

luici heç nədən o qədər insanı öldürdüyünə görə özünü çox pis hiss edirdi. indi sülh dövrüydü. aldığı bütün medalları çantasına doldurub düşmən ölkədə ölənlərin arvad-uşağına, yaxınlarına paylayırdı. belə günlərin birində albertoyla qarşılaşdı. “həə, axır ki, əlimə keçdin, gec olsun, güc olsun”, - deyib albertonu öldürdü. luicini dərhal həbs etdilər. cinayəti sübuta yetirildi və onu edam elədilər...

məhkəmədə vicdanının səsini dinlədiyini dəfələrlə təkrar etmişdisə də, heç kim ona inanmamışdı.

---------------------------------------------------------------------------------------------

marina svetayeva

1892-ci ildə doğulmuş rus şairi. həmçinin roman yazarı və tərcüməşi kimi bilinir. xx əsrin əm böyük şair(ə)lərindən biri. faciələr, qaçış-dönüşlərlə dolu həyat keçirib. 1941-ci ildə tatarıstan şəhərlərinin birində kəndirlə özünü asaraq intihar edib.
ədəbi mülki ilə özündən sonrakı şairlər, yazarlar üçün böyük xəzinə qoyub gedib. şerlərini oxuduqca bizim şairlərə təsirini yerindəcə anlayırsan. tərcümə olunmuş , oxuduğum və copy+paste edə biləcəyim iki şerini ele bu entrydə yazıram.


хоşdu ki, siz mənə vurulmаdınız,
хоşdu ki, mən sizə vurulmаmışаm.
nəhəng yеr kürəsi аyаqlаrımız
аltındаn qаçmаdı, mən bunа şаdаm.
хоşdu ki, məzəli, sərbəst оlmаq vаr,
sözlərlə əylənib оyun qurmаmаq.
yüngülcə tохunsа pаltаrdаn qоllаr,
mеhindən bоğulub, hеç qızаrmаmаq.

хоşdur ki, yаnımdа bir özgəsini
rаhаtcа охşаyıb, qucursuz hər gün.
cəhənnəm оdunа düşəcəyimi
sаnmırsız mən sizi öpmədiyimçün.
əzizim, bu əziz аdım dilində
аnılır nə gеcə, nə gündüz - hеç vахt.
хоşdu ki, kilsənin sаkitliyində
bizə «аlliluyyа» охunmаyаcаq.

minnətdаrаm sizə səmimi qəlbdən
bilmədən sеvdiniz məni bu qədər:
gеcə dincliyimçün minnətdаrаm mən,
qürub çаğlаrındа nаdir görüşlər,
mеhtаbdа gəzməyə çıхmаmаğımız,
bir də ki, bаşımız üstündə оlmаyаn
günçün - əfsus - mənə vurulmаdınız,
əfsus ki, mən sizə vurulmаmışаm.


-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ayrılıq


qaragöz görürəm səni - ayrılıq!
ucaboy, - ayrılıq! tənha, - ayrılıq!
bıçaqtək parlayan gülüş - ayrılıq!
mənə bənzəməyən, gümüş - ayrılıq!

dünyadan tez köçən o analartək,
mənim də anama oxşar, - ayrılıq!
astana ağzında duran annadır
yatan seryojanı oxşar, ayrılıq!

soxulub eşikdən düz evə keçər,
qaraçı, - ayrılıq! ləçər - ayrılıq!
zəlidir, - yapışıb damardan içər!
odtək biçarəni biçər, - ayrılıq!

yandırıb - göynədir, basıb - əzirsən.
cırıb - dağıdırsan, yazıq gəzirsən, -
bozqurdsan, - ayrılıq! hər an hazırsan! -
nə baba, nə nəvə, - quzğun tazısan, -
qudurmuş, - ayrılıq! bayquş, - ayrılıq!

bəlkə sən raziinin törəməsisən.
şaqqalı-budaqlı kürən qırışmal?
quldurdur xislətin, zatın, ayrılıq!
.............................................
bəlkə marinadır, adın, ayrılıq!

sergey yesenin

hicran dolu bu günlərdə bu hissi daha da şövqləndirən, lakin içimə səbəbsiz rahatlıq səpən "öp məni... " adlı şerin müəllifi :




öp məni, öp məni, qоy bu öpüşün
havası qanıma, canıma hоpsun.
оd-alоv içində çırpınan könlün
nə işi, atını şaхtaya çapsın.
о dоlu piyalə bilirəm ki, mən,
başqa birisinin üzünə gülür.
əzizim, bir şеyi yaхşı anla sən,
insan yеr üzünə bir dəfə gəlir.
kədər оynasa da sənin gözündə
başını qaldırıb yuхarıya baх:
təzə ay vurnuхur göyün üzündə
sarı qarğa kimi dövrə vuraraq.
öp məni! könlümə
hоpsun min həvəs.
bu fani dünyanı mənə unutdur.
görünür yüksəyə çох can atan kəs
mənim əcəlimi duyur, unutmur.
adamın günbəgün üzülür canı!
ölmək-ölməkdirsə
qоy ölüm, nə qəm!
sеvdiyim insanın dоdaqlarını
mən bir təşnə kimi
öpmək istərəm.
bir mavi yuхudan nazla оyanıb
mürgü dənizində açaraq yеlkən,
еlə bil qarşımda şəstlə dayanıb
«səninəm»-söylədi
tənha böyürtkən.
qоy dоlu badədə qızıl köpüklər
aşıb-daşmamaqçün,
biz hala gəlib
mеy içək, kеf çəkək,
еy nazlı ülkər:
insan yеr üzünə bir dəfə gəlir.


(baxma: rus dili bilməməyin dayanılmaz ağırlığı )

m.v.lomonosov adına moskva dövlət universitetinin bakı filialı

27 fevral 2009-cu ilində rəsmi surətdə açılan təhsill müəssisəsidir. daim ruslarla birlikdə təhsil almağ istəmişəm. bu bir şəhər əfsanəsi deyildir ki, rus sektorda oxuyan uşaq fərqli yetişir və daha formalaşmış olur. 10-11 yaşım olanda paxıllıq edərdim məktəbdə bizimlə paralel rus sektorunun şagirdlərinə. bir insanın intellektual baxımından formalaşması üçün rus sektorun rolu danılmazdır. həmin filialda bu yöndə görülən işlər əladır. gəl olmasın ? o vaxt tənəffüs vaxtı qapılar açıq olardı, içəri baxardın nəsə yazırlar, ya uşağlar kiminsə başına yığılıb rəsmə baxırlar, ya yazırlar, ya nəsə fərqli oyun. bizimkilər qaçırdılar tualetə yoxlamağa ki, kimin penisinin ətrafı tüklənib ? o vaxtdan fərqli yetişənlərə təklif edilən şərtlər də ayrıdır.
hər şey bir qırağa, indi isə yaşımın artması ilə əlaqədar dürtülərim, istək səbəbləri çoxalıb. -* qardaşlar, o nə taşlardır elə o filialda oxuyur ? özü də hamısı sosial, tələbə həyatında aktivdirlər, mənim kimi çirkin oğlanları da öz bağırlarına sıxacaq qədər səmimi, geniş ürəklidirlər. -* və bir neçə aya rus dilini öyrənib tqdk-a sənəd vermək kimi ciddi fikir də yaranıb. həm pas atmış sümüklərim və beynim hərəkətlənər. dili öyrənərəm, köhnə bilgiləri təzələyərəm, yeni ixtisas qazanaram və təbii ki, düz tapdınız öz sevgimi taparam jffjfjdfjdffdj
(baxma: rus dili bilməməyin dayanılmaz ağırlığı )
(bax: rus dilinin inanılmaz dərəcədə cazibədar olması )

25 noyabr 2000ci il bakıda zəlzələ

bacımla şahmat oynayırdım həmin an. saat təxminən 22:15 filan olardı. televizor açıq idi, space tvdə "bu şəhərdə" yayımlanırdı. o illərdə yataqxanada qalırdıq. anam hamıya aid, ayrı evlərə qazanların aparılıdığı mətbəxdə, atam isə həyətdə idi.
bir an yıxıldığımı düşündüm. zələzələnin necə baş verməsi ilə bağlı təcrübə yox idi. təcrübə isə saniyənin mində birində belə nəsə baş versə belə dərk edə bilmək və hazır olmaqdır. balaca şahmat taxtasından əvvəlcə top, sonra fil düşdü. olanları dərk etməyə macal tapmamış ayağa qalxdım, bacımın elinden tutub evdən koridora atıldım, o an necə əyilib bacımın ayaqqabısını götürmüşdüm, nə o vaxt xatırlayırdım, nə də indi. həmin gün bir çox qonşu nədənsə bizdə qaldı. o biri gün ans kanalının ad günü idi. hər kəs səksəkə içində idi. şayələr gəzirdi ki, guya növbəti dalğa gözlənilir. anam 26 noyabr 17:00-22:00 arası koridorda, həyətdə bacımla gəzdi əvvəlcədən hazırladığı risk tədarükü ilə. atam isə deyəsən zəlzələnin silkələməsinin sehrinə düşüb daha çox silkələnmək eşqi ilə arağlamağa getmişdi. bəs mən ?
bir neçə il sonra bacım evdə oturarkən qayıdıb demişdi ki, "mama, yadındadır hamı qorxusundan bayırda, koridorda gəzirdi, amma qaqaş (adımı çəkmişdi) oturub "tutugildə"yə baxırdı." bunu eşidəndə sıralama ilə səs tonu, intonasiya, sonra öz təsvirim, daha sonra həmin hadisələrin yada düşməsi beynimdəki gülüş qırışlarını hamarlaşdırdı və həyatımda ən ürəkdən güldüyüm anlardan birini yaşadım. 11 yaşlı uşağ bacısı ilə şahmat oynadığı günün səhəri zəlzələ təhlükəsini vecə almayıb tutugildəni izləyirdi mvfndfnmdfxdsnds o vaxtdan yelbəyen adam idim və elə o vaxtdan bilinirdi ki, gələcəyin işsiz, lakin qeyri-standart adamı böyüyür.
(baxma: tutugildə verilişinə baxan oğlan olmusan da, kimsən guya)

insanın işdən əlavə maraqlarının olması

yaradıcılıq üçün böyük resursdur. baxın, yaradıcılığı artırar söyləmirəm. çünkü yaradıcılıq sənin olduğun qədərdir. sən nə yaşayırsansa, nəsənsə yaratdığın da odur. ölkədə ciddi yaradıcılıq problemi var. xeyr, bu insanların səriştəsizliyinin nəticəsi deyildir. insanlarımızın əksəri günün minimum 9 saatını əksər hallarda sevmədikləri işdə keçirirlər. ayın axırındakı kommunal xərclərlə aylıq yaşayış məbləğini tarazlaşdırmağa çalışmalar fonunda həyat yel kimi yanlarından ötüb keçir. sosial-iqtisadi problemlər insanlara əlavə marağ dairəsinin olmasına qarşı kəskin maneədir.
indi isə özümü keçərək bildirmək istəyirəm ki, pullu adam deyiləm. iş karyeramı qura bilmirəm. pulsuz günlərimi çıxsaq mənə bu əziyyət vermir (ki pul da onların bizə silahıdır, daxili-təbii iztirab deyil pulsuzluq ) . çünkü gedib bankda, şirkətdə mübtəlası olmadığın işin qulpundan yapışıb karyera arzulanması insan təbiətinə və ən əsası mənə ziddir, atam da təqribən belə biridir. lakin mənə böyük qazanc verməsə də, rahatlıq bəxş edən məşğul olduğum öz əsas sahəm var. bu sahənin nə olmasını ifşa olunmamağım üçün yazmıram. hətta həmin sahənin sözlüyün canlanan başlıqlarında mənim entryimə rast gələ bilməzsiz.gün keçdikcə məşğul olduğum əsas sahə haqqında bazamı mükəmməlləşdirirəm. bir ideya göstərirəm, sonra başqa ölkədə yaşayan, bu işin ustası biri ilə məsləhətləşirəm. o mənim bu qədər məhdud resurslarla sahəm haqqında fikir şaxələndirməyimə təəccüblənir.
bəs mənim əsas işimdən əlavə digər marağım nədir ?
(bax: snooker ) - ingilis bilyardı.

kamyuya "teatr yoxsa futbol" sualı veriləndə bəlkə də intellektual olmanın verdiyi marjinallıqla zamanında futbol cavabı verib. lakin açıqlamaları cavabını marjinal saymamağızı gərəkdirəcək dərəcədə kifayət qədər tətminedicidir. kamyu deyir ki, əxlaq və insan davranışları barəsində çıxarışlarımı futbol mənə qazandırıb. filosofluqdan qapıçılığa ?
xeyr.
məsələ ondadır ki, yaradıcı gücümüz içimizdə bir yerdə gizlənib. təbiət bizə bunları üzə çıxarmaq üçün müxtəlif seçənəklər verir. dolayı yolla yaradıcılığımızı kəşf etməyə təkan verəcək seçimin müşahidəçisinə çevrilirik. həqiqətən marağ göstərdiyimiz sahə sevərək gördüyümüz əsas işimizdə də faydalılığın yüksəlişinə hiss etdirmədən yardımçı olur. bəlkə də bundandır səbəbsiz görünsə belə yeni marağlar yaratmağa çalışırıq. yəqin ki, özümüz də bilmədən özümüzü yaradıcılığa sürüklüyürük. çünkü insan yaratmağa məhkumdur!
snooker mənə nələr öyrətdi ?
2 ildən çoxdur daimi izləyicisi olduğum bilyard növü məni bilyard masasına, kompyuterde "snooker"ə yaxınlaşdırdı. həyatım boyunca bilyard masasında şara toxunmayan biri kimi kiyə əl atdım. dəyişikliklər nə oldu ?
artıq yaradıcılığı, insanlarla tanışlığa dair faktları, istənilən növ bacarığın tərifini, izahını verə bilirəm, əaqələrin açarını tapmışam. bələd olduğum sözgedən mövzuların bu qismi barəsində bir neçə yazı yaza bilərəm. fərqində olmamaq............. bəli, bacarıqlar, insanlarla tanışlığın alınması fərqində olmazkən üzə çıxır.
kompyuterde snooker oynamağa başlarkən əziyyət çəkirdim. çünkü istər zərbə gücü, ağ şarın hansı nöqtəsindən vuracağımla bərabər götür-qoy edirdim. sözün açığı yorulurdum. bir neçə həftə sonra bir gün özümə sual verdim. ilk 5-6 günə cəmi 20 qələbə qarşılığında 75 məğlubiyyətim vardısa indi necə olur ki, oyun balansı +30 xeyrimədir ? artıq yaxşı oynadığımı görürdüm. o an bir şeyi daha hiss etdim. mən artıq hansısa hesablama "aparmıram". əslində aparırdım, sadəcə beyində qəliblərarası keçidlər sürətlə baş tutduğundan fikirləşmədiyimi düşünürdüm.
sizin ətrafınızda yəqin baxımlı olmasa da, çox qızla gəzib-dolanan heç yoxsa bir oğlan vardır. onlara sual verilir "bunu necə edirsən ki, qızlar səninlə birlikdə olurlar ?" onlar o an eqolarının tavan vurması ilə sadəcə sualı şərh etmək, üstün görünmə məqsədi ilə cavablandırırlar. xeyr, həqiqəti gizlətmirlər yaxud paxıllıqdan əsl cavabı da özləri də saxlamırlar. sadəcə olaraq onlar özləri də bunu necə etdiklərinin fərqində deyillər.
"snooker"ə qarşı duyulan hədsiz simpatiya, marağ, müşahidə ilə münasibətlərin, bacarıqların hansısa tərif arxasında gizlənmədiyini özümə isbat etdim. əslində bunun digər əsas tərəfini qeyd etmək istərdim. yenə də ifşa məsələsi gözümə dayanır.
digər tərəfdən snooker mənə özgüvənin əslində nə olduğunu, niyə vacibliyini, bəzi çox bacarıqlı insanların niyə uğursuz olduğuna dair düşüncələri də aşıladı. həyatda ən əsəbverici hallardan biri də nəyisə adlandıra, simvollaşdıra bilməməyimdir. hər hansı işin, hadisənin siz nə olduğunu dərk edirsiz, lakin adlandıra bilmirsiz. çünkü insanın ətrafını öyrənmə, məlumatlanma, bilik toplama forma əsaslarından biri bənzətmə-uyğunlaşdırma əlaqəsidir. nə vaxt ki, siz bildiyiniz, lakin adlandıra bilmədiyiniz, sahənizə bələd olmayanlara açıqlamağı bacarmadığınız hər hansı özəllik ilə başqa sahənin fərqli özəlliyi arasında paralellər apara bildiniz o zaman növbəti səviyyəyə keçmiş olursunuz. mission complete. elə bugünlərdə fəaliyyət göstərdiyim sahədə müəyyən "qru"p var idi, heçcür izah edə bilmirdim. söz azlığından deyil. bir kompyuter oyunu kimi yanaşın, növbəti level üçün tutaq ki, otağın açarını tapmalısız. bəlkə elə bundandır ki, insanlar kompyuter oyunlarını sevirlər, beynin qavrama, düşünmə kimi proseslərini virtual olaraq yaşatdığı, real həyatda qavrama, düşünmə ehtiyacının verdiyi psixoloji təzyiqdən yaxa qurtarmaq üçün.çünkü siz o ehtiyacınızı ya realda özünüzü yoraraq etməlisiz, ya da virtual oyunlarla tətmin olmalısız. nəysə, uzağlaşmayım. məhz həmin açığlaması çətin "qrup"un tam dərk olunması, izahı üçün özümə gərəkli açarı "snooker"də müəyyən oyunçuların özünəgüvənlə bacarığları arasındakı münasibətlərdə tapdım.
indi ola bilər məsələn kimsə futbol izləyir, kimsə anime-manga dəlisidir, amma yuxarıda qeyd olunacaq müşahidələr onda baş vermir, əsas işinə, gündəlik həyatına dair çıxarışlar edə bilmir (söhbət animenin verdiyi mesajlardan getmir) . problem bacarıqsızlığda deyil. mənə görə futbol izləməklə hansısa sahənin dərininə enib marağlanmaq fərqli nəsnələrdir. mən də futbol izləyirəm. amması var bu işin. mən snooker kimi kiçik bir zalda baş tutan qarşılaşmanın bütün frame-lərini izləyəcəyim halda son 4-5 ayda sevimli klubumdan başqa hansısa komandanın oyununu izləməmişəm. məni tanıyan insanlardan soruşsaz onlar mənim futbola yanaşmam haqqında deyərlər - o tam futbol xəstəsidir və futbolu azərbaycanda ən yaxşı bilən bir neçə nəfərdən biridir. elə qayıdaq kamyuya, kamyu intellektual olub. intellektual adam olmanın məziyyətlərindən biri kimi teatrı futbola tərcih etməli idi, lakin "futbol yoxsa teatr" deyəndə o futbolu seçir. bəlkə də futbol müasir gənclərin sahib olmalı məziyyətlərindən (intellektual üçün teatr və s) sayıldığı üçün (istəsən də, istəməsən də dünya və aid olduğun toplum səni az da olsa istiqamətləndirir) bu çıxarışları futboldan çıxarmaq mümkün olmamışdı. yəni öz şəxsi seçimin, öyrənməyə çalışdığın, sevdiyin sahəyə olan marağla izlədiyin, azarkeşi olduğun sahəni incə cizgi ayırır.
yazım bəlkə də qəribə alındı. bu başlıq altında ümumi nəsə yazmaq da olardı. lakin üstünlüyü yaradıcılığn əslində bizdən uzaq olmadığına, elə bizim içimizdə olduğuna, sosial-iqtisadi durumun bacarıqlarımıza yansımasına, insan bir sahəni dərindən mənimsəsə belə, öz üslubunu, metodunu yaratmaq üçün mütləq dünya görüşü* ilə dəstəkləyəcəyi paralellərə ehtiyac duyduğuna dair açığlamalara verdim. sadəcə oxumaq, öyrənmək həlledici deyildir.

dünya görüşü - dünya görüşü isə şövqlə məşğul olduğun, öyrəndiyin, izlədiyin, gördüyün nəsnələrin toplusudur. hansısa acgöz qlamur qızın bütün dünyanı gəzməyi sizin şövqlə, ehtirasla, çosqu ilə gürcüstana yaxud hansısa qərib diyara ayağ basmağınızdan daha artıq deyildir. çünkü o doyumsuzluğdan yaranan boşluğu doldurmaq üçün gəzirsə, siz arzunuza doğru yön alırsız. ola bilər çinin hansısa qəsəbəsində çayın üzərindəki şahmat taxtası barəsində o məlumatlı olsun (mənə görə dünya görüşü bu deyildir) . lakin siz əgər sadəcə ilkin həvəsin qurbanı deyil də həqiqətən istədiyiniz ölkəni gəzirsiz, hansısa qeyri-populyar idman, incəsənət növü ilə məşğul olursuzsa əmin olun ki, bunun sizin dünya görüşünüzə faydası dəfələrlə artıq olacaq.
hər abzasa artıra biləcəyim 7-8 cümlə vardı, lakin səbrim yetmir. bəlkə editlədim. açığı oxunmasa da əsas özüm rahatladım. çünkü bir fikri dalğası gəlib dirənəndə yazmasam rahatlamıram. belə.

ağalar məmmədov

--sitat--

biz allaha inanırıqmı?
bu yaxınlarda yaxın dostların birindən belə bir mesaj aldım: "həyatda ən çox qorxduğum şey şərdi. sən ağıllı adamsan. sənə şər atsaydılar, öz günahsızlığını necə sübut edib, vəziyyətdən qalib çıxardın?" sabah dostuma mesaj yazıb bildirəcəyəm ki, cavabımı almanın bu sayında oxusun. zarathustra (zoroaster) deyirdi ki, insan bir-birilə mübarizə aparan xeyir qüvvə ilə şər qüvvənin ortasında dayanıb, seçim etməyə məhkumdur. o, hansı cəbhəyə keçirsə, həmin cəbhəni gücləndirir və həmin tərəfi qələbəyə bir addım da yaxınlaşdırır. zarathustranın ilahilik ilə insanilik arasında qurduğu bu əlaqə insaniliyi ilahilikdən asılı vəziyyətə gətirən sonrakı semit dinlərdən (iudaizm, xristianlıq və islamdan) daha insanidir. belə ki, zarathustraya görə, ilahiliyin aqibəti insanilikdən asılıdır, əksinə yox! xeyir-şər mübarizəsinin nəticəsi insandan asılıdır. göy yerdən asılıdır. allah insandan asılıdır! başqa sözlə, o yerdə ki, şər qalibdir, deməli, orada daxilən və xaricən şəri seçmiş insanlar çoxluqdadır və əksinə. sonrakı dinlərin dediyinin əksinə, insan heç də allahın əmrlərindən çıxdığına görə, onun qəzəbinə tuş gəlmir, sadəcə olaraq, səhv seçim edir və nəticədə pis vəziyyətə düşür. o ki, qaldı bizim nağıllarımıza da düşən xeyrin şər üzərində labüd qələbəsinə, bu, zarathustranın optimizmindən, arzusundan başqa bir şey deyil. bu, sonrakı semit dinlərin deformativ təfsiri də ola bilər. sonrakı dinlər vurğunu allah üzərinə qoydular və bizim insanımıza da "allahın işinə qarışmaq olmaz", "şeytan gec-tez məğlub olacaq" kimi arxayınçılıqlar verdilər. nitsşe "belə dedi zarathustra" əsərində allahın öldüyünü xəbər verəndən sonra əlavə edir: "onu biz öldürdük". allah ona görə öldü ki, biz onu seçmədik. allah ona görə öldü ki, biz şərin tərəfinə keçdik. indi həyatımızda ən çox qorxulan şeyin böhtan və iftira biçimində şər olması sadə məsələ deyil. "ləkəni at, yapışmasa da izi qalacaq". görəsən, bu fikir nə vaxt deyilib. mənim üçün maraqlıdır ki, şər nə vaxtdan böhtan və iftira mənası qazanıb. belə çıxır ki, böhtan və iftira şər qədər məğlubedilməzdir? bizdə deyərlər: "piləsən yıxılar". mənim açımım belədir: yəni şər atsan, məhv olar. şər sözdür. söz isə üfürməkdir, piləməkdir. türk şairi c.s.tarançının misravari belə bir ifadəsi var: "bir sıxımlıq canımız". indi isə belə demək lazımdır: "bir üfürümlük (şərlik) canımız". görəsən, şəri üstümüzdən silmək niyə belə qeyri-mümkünə çevrilib. bu ki, yerin məhkəməsi deyil ki, ədalətinə güvənməyəsən. mənə maraqlı olan odur ki, biz göydən niyə daha arxayın deyilik. bizdə böhtanlanmış, adına söz çıxarılmış qızlar həmişə məhv olublar. ölkəmizdə getdikcə artan qısqanclıq qətllərinin rəsmi statistikası belə son dərəcə yüksəkdir. "ana-bacı söyüşü" üstündə adam öldürə bilənlərimiz gündən-günə artır. şərin yıxa bilmədiyi heç bir xeyir, amma andın yuya bildiyi heç bir şər yoxdursa, deməli, allah çoxdan ölüb, "xəbərimiz yox". söyüşə inanan, tövbəyə inana bilməz. böhtana inanan, anda inana bilməz. şərə inanan, allaha inana bilməz! dünənə qədər düşünmək olardı ki, bizdə şər maskulyindir, çünki "o söz" damğası ilə şərdən ən çox qızlar, qadınlar əziyyət çəkirdilər. amma indi kişilər də "mavi" şərindən xof içindədirlər. nəzərə alsaq ki, bizdə cinsi məsələlər ən tabu mövzudur və indi hətta kişilər də bu mövzuda səksəkədədirlərsə, deməli, xeyir dibə vurub. şər qorxusu tənhalıq qorxusudur. yalnız tənhalıqdan qorxmayanlar şərdən qorxmurlar. güclülər təklənəndə daha da güclənirlər. zəiflər güclənmək üçün birləşirlər. şərin ziddi kimi allah daha yoxdur. amma əvəzində din var. allahsız din. allah ən birinci elə dinin öz içində ölür, din yarananda. allahın ilk qatilləri də din qurucuları olur, məsələn, isa məsihin allahını öldürən, xristianlığın qurucusu st. paul kimi.

--sitat--

gözəl hekayələr

“varlı deyilsənsə, gözəl olmağın faydası yoxdu”

milyonçu model

varlı deyilsənsə, gözəl olmağının da elə bir faydası yoxdu. eşqbazlıq məzlumlara deyil, zənginlərə yaraşır. kasıbasa həyata dik gözlə baxmaq qalır. bir sözlə, qəşəng oğlan taleyini bölüşməkdənsə, illik gəlirə sahiblənməyin qat-qat sərfəlidi.
hyui erksinin vara bilmədiyi müasir həyatın dahiyanə həqiqətləri yetərincə sadəydi. biçarə hyui!

etiraf etməliyəm ki, o, mahiyyətinə görə də qabarıq fiqur deyildi. həyatı boyu nə hazırcavablığı, nə də acıdilliyi ilə fərqlənmişdi. əvəzində şabalıdı qıvrımları, yunan profili və qonur gözləri onu gözəl kişi siyahısında birinci edə bilərdi.

kişilərin də, qadınların da eyni qədər sevimlisi olan hyuinin ən axsayan cəhətisə pul qazana bilməməsiydi.

atası ona öz süvari xəncərini və on beş cildlik “ispaniyaya yürüşlərin tarixi”ni miras qoymuşdu. hyui birincisini güzgünün başından asmış, ikincisini isə rəfdə raffın soraq kitabçası və “beyliz meqezin”lə yanaşı qoymuşdu. özüsə bu arada yaşlı xalasının ildə iki yüz funtuna möhtac qalmışdı.

özünə bir düzən qurmaq üçün hər şeyə əl atmışdı. altı ay birjada oynamışdı, yalnız bundan sonra vaxtını havaya uçurduğunun fərqinə varmışdı. elə bir o qədər də çay alverinə girişmişdi, amma sonunda bu işdən də usanmışdı. sonra quru xeres (şərab növü – red.) satmağa cəhd eləmişdi. amma burda da bəxti gətirməmişdi: xeres həddən ziyadə quru olmuşdu. nəhayət, sadəcə bir heç olduğuna imza atmışdı – yaraşıqlı, yunan profilli, avara-sərgərdan növcavan.

vəziyyəti kəskinləşdirənsə onun eşqə düşməsiydi. dəlicəsinə vurulduğu qız hazırda istefada olan, vaxtilə hindistanda mədə xorası və pis əhval-ruhiyyə qazanan polkovnikin qızı laura merton idi. onlar londonda ən gözəl cütlük sayılsalar da, ciblərində siçanlar oynayırdı. polkovnik hyuidən xoşlansa da, nişan məsələsini bir addımlığına belə buraxmaq istəmirdi.

- əzizim, əlinizdə on min funtluq çeklə elçi daşına oturun, onda bir şey fikirləşərik, - söylədiyi bu olurdu.

hyui tez-tez eşitdiyi bu cümlədən bədbinliyə qapılır və təsəllini lauranın dodaqlarında axtarırdı.

bir səhər mertonların yaşadığı holland-parka yollanan aşiq yaxın dostu allen trevora baş çəkmək fikrinə düşür. trevor rəssamıydı. hərçənd bizim dövrümüzdə rəssam itətökdü, amma o, sözün əsl mənasında yaradıcıydı. belələrisə nadir hadisədi. o, qəribəliyi, kobudluğu və eyni zamanda qanışirinliyiylə seçilən cavanıydı.

üzünü çillər basmışdı, pırtlaşıq saqqalı, dağınıq, kürən saçları varıydı. bu rəssamın fırçasından çıxan hər bir şəkil rahatlıqla satılırdı. hyui onun çox xoşuna gəlirdi – hərçənd ilk əvvəl rəğbətin başında qəhrəmanımızın xarici görünüşü dururdu. “rəssamın hal-əhval tutduğu adamlar yaraşıqlı və səfeh olmalıdı, - həmişə belə söyləyərdi, - belələrini seyr eləmək yaradıcıda xüsusi məmnunluq hissi yaradır, onlarla kəlmə kəsməksə beyinə istirahət verir. dünyaya yalnız modabazlar və qadınlar hakimlik edir, hər halda, belə olması məsləhətdi”.

lakin rəssam hyuini yaxından tanıyandan sonra onu həm də səmimiyyətinə, alicənablığına, sözün yaxşı mənasında arsızlığına görə sevir və emalatxanasının qapılarını dostuna taybatay açır.

hyui içəri girəndə trevor kətanın üzərində dilənçinin son cizgilərini əks etdirirdi. modelin özü bir küncdə, azacıq hündürdə dayanmışdı. bu qozbelin məzlum görünüşü vardı, üzü əzilmiş perqamenti xatırladırdı. çiyinlərinə qəhvəyi rəngdə kobud biçimli, cındırı çıxmış bürüncək atılmışdı. ayağındakı yamaqlı uzunboğaz çəkmələrin ucu əyilmişdi. bir əliylə əsasına söykənmiş qoca nimdaş şlyapa tutduğu digər əlini irəli uzatmışdı.

- nə qəribə modeldi! – dostuyla salamlaşan hyui pıçıldadı.

- onun nəyi qəribədi ki?! – trevor ucadan dilləndi. – daha bir nə! beləsinə hər döngədə rast gəlmək olar. une trouvaille, mon cher! (sadəcə uğurlu tapıntıdı, əzizim!) canlı velaskes! (diyeqo velaskes, dahi ispan rəssamı – red.) ilahi! rembrandt (harmens van reyn rembrandt, dahi holland rəssamı – red.) ondan möhtəşəm istehkam qurardı!

- biçarə, - hyui dilləndi. – necə də məzlum görünüşü var! yəqin siz rəssamlara görə, üz ifadəsi onun vizit kartıdı.

- əlbəttə! – trevor cavab verdi. - ondan xoşbəxt görünməsini tələb etmək axmaqlıq olardı?

- o, aldığı pozaya görə nə qədər qazanır?

- saata bir şillinq.

- allen, bəs siz rəsmlərinizin müqabilində nə qədər pul alırsınız?

- o! bu məzlum mənə iki min qazandıracaq!

- funt?

- gineya (21 şillinq dəyərində köhnə ingilis qızıl pulu – red.), əzizim. rəssamlar, şairlər və həkimlərlə həmişə bu cür hesablaşırlar.

- bu ədalətsizlikdi, zənnimcə, modellər rəssamların gəlirindən müəyyən faiz götürməlidilər, - hyui qəhqəhə çəkdi, - onlar sizdən heç də az işləmirlər!

- cəfəngiyat! heç bilirsiniz, günlərlə molbertin önündə dayanıb, kətana fırça atmaq nə deməkdi?! kənardan adama hər şey asan görünür, amma bəzən incəsənət fiziki əmək dəyərinədək yüksəlir. amma çox çərənləməyin – mənə mane olursunuz. siqaretinizi çəkib, kirimişcə dayanın.

bir azdan otağa daxil olan nökər çərçivə ustasının gəldiyini xəbər verdi.

- hyui, aradan çıxmayın, - qapının kandarından keçən trevor söylədi, - elə indicə qayıdacam.

qoca dilənçi treverin gedişindən istifadə eləyib, arxasındakı taxta skamyada oturdu. kişi o qədər məzlum və bədbəxt görünürdü ki, hyuinin ürəyi ağrıdı və mərhəmət xətrinə cibini eşələməyə başladı. əlinə bir qızıl manat keçdi. “biçarə qoca, - özlüyündə düşündü, - yəqin bu pula qat-qat çox ehtiyacı var, mənsə olsa-olsa iki həftə araba xidmətindən imtina etmək məcburiyyətində qalacam”. elə bu düşüncələrlə də manatı dilənçinin ovcuna basdı.
qoca diksindi və solğun dodaqlarında xəfif təbəssüm oynadı.

- minnətdaram, cənab, - söylədi.

elə həmin an trevor içəri daxil oldu və bundan belə iş prosesinə mane olmaq istəməyən, digər tərəfdən də qəfil hərəkətindən utanc hissi keçirən hyui dostuyla sağollaşdı. o, günün qalan hissəsini laurayla keçirdi. bədxərcliyinə görə sevgilisindən usdufca tənbeh alan aşiq evinə piyada qayıtdı. amma evdə də duruş gətirməyib axşam saat on bir radələrində palette cluba getdi və orda zelter (təbii mineral su – red.) suyu ilə reynveyn (şərab növü – red.) içən dostu trevorla yenidən qarşılaşdı.

- allen, rəsminizi uğurla başa vura bildiniz? – siqaretin tüstüsünü ciyərlərinə çəkən hyui soruşdu.

- nəinki başa vurdum, hətta çərçivəyə də saldım, əzizim! – trevor xüsusi məmnunluqla cavab verdi. – yeri gəlmişkən, sizi qələbə münasibətilə təbrik etmək istərdim. bu qoca modeli lap riqqətə gətirmisiniz. ona barənizdə ətraflı danışmaq məcburiyyətində qaldım – kimsiniz, harda yaşayırsınız, gəliriniz nə qədərdi, gələcək planlarınız necədi.

- əzizim allen! – hyui çığırdı. – belə zarafatlar etməyin. yəqin indi qapımın ağzını kəsdirib məni gözləyir. biçarə qoca! ona daha çox yardım etmək istərdim! axı insanlar necə bu vəziyyətə düçar ola bilərlər?! evdə bir yığın köhnə-kürüşüm var. necə bilirsiniz, ona yarayar? cındırından cin hürkür.

- amma bu geyim ona çox yaraşır, - trever qımışdı. – qocanın portretini frakda çəkməyə heç cür razı olmazdım. onun dilənçiliyi mənim peşəmə rəng qatır. amma yenə də xoş məramınızı ona çatdıraram.

- allen, - hyui ciddi səslə söylədi, - siz rəssamların ürəyi daşdandı.

- rəssamın ürəyi onun başıdı, - trevor söz altında qalmadı. – bir də ki bizlərin peşəsi dünyanı olduğu kimi təsvir eləməkdi. achacun son metier (hər kəsin öz qisməti). indisə mənə lauradan danışın. qoca model onunla xüsusilə maraqlandı.

- bircə deməyin ki, ona lauradan da söhbət açmısınız! – hyui həyəcanlandı.

- əlbəttə, açmışam. o, inadkar polkovnik, füsunkar laura və on min funt məsələsi barədə də bilir.

- ola bilməz?! mənim şəxsi həyatımı bu qoca dilənçiyə açıb-tökmüsünüz? – hyui hirsindən pörtdü.

- əzizim, - trevor rişxəndlə gülümsündü, - dilənçi adlandırdığınız bu şəxs avropanın ən varlı adamlarından biridi. o, istəsə bütün londonu ala bilər. cındırından cin hürkən biçarənin dünyanın istənilən paytaxtında bank hesabı var. onun süfrəsindəki boşqablar qızıldandı. üstəlik ürəyindən keçsə, rusiyaya müharibə elan edilməsinə sədd çəkə bilər.

- sözünüzün canı nədi?

- demək istəyirəm ki, bu gün emalatxanamda rastlaşdığınız o qoca baron hausberqdi. bizi xoş münasibətlər bağlayır, o, şəkillərimə tez-tez müştəri düşür... bir ay öncəsə dilənçi görkəmində portretini sifariş elədi. que voulez-vous? la fantaisie d’un millionaire! (neyləmək olar ki? milyonçunun əyləncəsidi!) etiraf etməliyəm ki, o, cır-cındırda əla görünürdü. bu arada, həmin kostyumu ispaniyada əldə eləmişəm.

- baron hausberq! – hyui udqundu. – ilahi! mən ona sədəqə verdim!

cavan oğlan pərtliyindən pörtmüş halda kürsüyə çökdü.

- siz ona qızıl manat verdiniz! – trevor bu dəfə hisslərinə hakim kəsilə bilməyib qəhqəhə çəkdi. – əzizim, o manatla bəri başdan sağollaşa bilərsiniz. son affaire c’est l’argent des autres. (onun peşəsi başqalarının pulunu qazanmaqdı!)

- allen, zənnimcə, xəbərdar etməməyiniz insafsız hərəkətdi, - hyui qaşqabağını salladı, - məni lap gic yerinə qoydunuz.

- hyui, birincisi, - trevor heç halını pozmadı, - sizin ağılsızcasına sağa-sola sədəqə səpələyəcəyiniz ağlımın ucundan belə keçməzdi. gözəl və çılpaq modeli öpə biləcəyinizi ehtimal edə bilərdim, amma eybəcər qocaya pul verməniz – allah eşqinə, bunu hesablamaq bir az qəliz məsələdi! bir də ki gələcəyinizi əvvəlcədən söyləməmişdiniz, necə bilirsiniz, dilənçi qiyafəsində qəfil yaxalanan baron kimliyinin açılmasını arzulardımı?

- yəqin məni lap səfeh sayır! – hyui büzüşdü.

- əsla yox. siz gedəndən sonra o, əla əhval-ruhiyyədəydi. bir xeyli gülümsəyib, əllərini bir-birinə sürtdü. əvvəlcə onun sizinlə niyə maraqlandığının fərqinə vara bilmədim, lakin indi mənə hər şey gün kimi aydındı. o, funtunuzu dövriyyəyə buraxacaq, hər altı aydan bir sizə faiz ödəyəcək, üstəlik tanışlarını əyləndirməyi üçün əla lətifəsi olacaq.

- necə də bəxtsizəm! – hyui mızıldandı. – evə gedib yatmağa çalışım, hərçənd bu gün gözümə yuxu gedəcəyinə inanmağım gəlmir. əziz allen, allah eşqinə, heç olmasa siz bu haqda danışmayın. yoxsa adam arasına çıxa bilməyəcəm.

- cəfəng şeylər söyləməyin! əksinə, bu hərəkətiniz xeyirxah təbiətinizi bir daha qabardır. belə tez aradan çıxmayın, bir az lauradan danışın.

hyui dostunun təklifini nəzakətlə rədd edib, geri qayıtdı, son olaylar kefinə soğan doğramışdı.

sabahısı gün səhər yeməyi zamanı ona üzərində bu sözlər yazılmış bir kağız verdilər: «monsieur gustave naudin, de la part de m.le maron hausberg» (baron hausberqin göstərişiylə müsyö güstav noden).

“yəqin mənim üzr istəməyimi tələb edəcək”, - hyui özlüyündə fikirləşdi və qonaı içəri dəvət elədi.

otağa çalbaş, qızılı eynəkli, ahıl bir centelmen daxil oldu və yüngül fransız ləhcəsiylə danışdı:

- müsyö erskini görə bilərəmmi?

hyui təzim elədi.

- mni baron hausberq göndərib, - sözünə davam etdi. – baron...

- ser, zəhmət deyilsə, barona səmimi üzrxahlığımı çatdırın, - hyui burnunu altında mızıldandı.

- baron, – ahıl centelmenin üzündə təbəssüm oynadı, - bu məktubu sizə çatdırmamı əmr edib! – və əlindəki zərfi hyuiyə uzatdı.

zərfin üzərində “qoca dilənçidən hyui erskin və laura mertona toy hədiyyəsi” sözləri yazılmışdı, içindəsə on min funt dəyərində çek vardı.

allen trevor toyda sağdış idi, baronsa süfrə arxasında sağlıq söyləyirdi.

- zəngin model, - allen dilini dinc qoymadı, - bu gün nadir hadisədi, zəngin xasiyyətsə işıqda çıraqla axtarılacaq fenomen!

baku street fashion

köhnə foto səhifələrinin mutasiya olunmuş versiyası. description-da foto sahibi terefden nəsə yazılmasının istənməsi azərbaycan üçün ağır məsələdir. belə açıqlıyım, ala, yerləşdirirsən fotoları lap yaxşı. daha bunları niyə danışdırırsan ? dsdjsdjnzjsnj niyə bütün sehri yox eliyirsən ? danışdırma da bunları. azərbaycanda çox şey elə baxarkən və uzaqdan gözəldir. danışdırma, öyünək aznetdə belə səhifə və bakıda belə geyinən insanlar var (artıq nəyi ilə öyünəcəyiksə ).
baxırsan hər 1,5 fotodan ( tağıdan incilər ) birində "rəngli geyinirəm" açıqlaması var. qızın boynundakı şarfı çıxsaq bildiyin qara dərili dünya insanından biridir, dirəşıb ki, yox e, dün denedim üsküdara kadar gide biliyorum.

bir neçə açıqlamanı çıxsaq hamısı ele bu qəbildən açıqlamalardır. sadəcə özünüifadə edə bilməməkdədir problem. hərşey "intellektual", cəmiyyəti guya irəli daşımaq istəyən, cəmiyyətin 20 yanvar tərəfini "mission complete" etmədən, hərkəsdən birdən-birə kenquru tullanışı gözləyən köşəçilərin "camat qara-qura geyinir" , "filan rənglər olsun" tipli söhbətləri ilə əlaqədardır. kanalizasiyanı yoxlamadan, oranın problemlerinə həll etmədən, üstündə yeni seksual azadlığ təbliğçilərinin kitab kafelərini inşa edib ört-basdır etmək istədilər. necəki bunu yap edir. bax ona görə xalq inanmadı köşə yazarlarına. "inananların" da bir neçəsinin görürük baku street fashionda. -* bildik, çox modernsiz, pozitivsiz, intellektualsız, arada ədəbi məclislərdə da olursuz. amma etməyin-eləməyin.
"rəngli geyinirəm adətən" söhbəti 2-3 il əvvələ qədər yaman modda olan "küçədə heçkimə baxmıram" subnimal mesajı ilə eyni kökdəndir.