varlıq və yoxluq arasında
əjdaha lazımdı
izlə
dostlar
mən
googlla
xancan kərimov - dünənin ən bəyənilənləri - gecəyə bir mahnı paylaş - sözaltı sözlük - azərbaycan futbolu - milan kundera - ədəbiyyat üzrə nobel mükafatı - maşın şou - depressiyaya salan kitablar
dostlarının yazdıqları:
Əsər müəllifin qloballaşmanın tərəqqi, yoxsa tənəzzül olduğu dilemmasına münasibətinə həsr olunub: bütün əsər boyu könüllü intihara – evtanaziyaya doğru gedib, sonda geri qayıtması onun tərəddüdünü göstərir.
Romanda yazılanların mahiyyətcə başqaları tərəfindən bəlkə yüzlərlə, minlərlə dəfə yazılmış olduğunu ehtimal etmək olar, amma müəllifin əsərdə yazdığı kimi, hər bir kəs fikirləşdiklərini yazıya ala bilər və yazmalıdır!
Hər cür müqayisə qüsurlu olsa da, varlıqla yoxluq arasında gicələn Mavini “olum, ya ölüm” deyən Hamletlə müqayısə etsək, birinin psixologiyaya, digərinin fəlsəfəyə üstünlük verdiyini deyə bilərik. Ümumiyyətlə, bizcə, son əsrlərdə, xüsusən onilliklərdə bəşəriyyətin fəlsəfədən-əqldən psixologiyaya-hissə sarı yerdəyişmə etdiyinin şahidiyik. Yenə də, bizcə, yaxın keçmişə qədər qovuşuq olmuş həyat və ölüm arasında indi böyük bir uçurum var və insanlara ən böyük əzabı da o verir...Həmin uçurumdan çıxa bilmək Maviyə müyəssər olsa da, çoxları bunu bacarmır...
Müəllif barəsində heç nə bilməsək də, onun portretimi cızmağa cəhd edirik: Azərbaycanda orta (və ola bilsin, ali), Türkiyədə ali təhsil alıb, Qərbdə yaşayıb, yaxud yaşayır.
Əsər avtobioqrafik (Bəndənizdə melanxolik olduğundan, ruhən müəllifə çox yaxındır), monolojidir, bir qədər süni şəkildə dialoqlar formasında verilib, ateist və materialist olan müəllifin (cənnətin anaların ayaqları altında deyil, ayaqları arasında olması fikri ona aiddirsə, bu ifadəni də müəllifin aktivinə yazmaq olar) psixoloji tipi melanxolikdir. Bu səbəbdən psixologiya, tibb və fəlsəfə elmləri ilə, peşəkar, yaxud həvəskar səviyyədə, daha dərindən məşğul olub.
Romandakı bir neçə ətraflı cinsi yaxınlıq təsvirləri də ədəbiyyatımız üçün orijinal sayıla bilər."
http://literaz.com/news/go/527/mehemmed-salur-varliq-ve-yoxluq-barede-bir-nece-kelme#
yarımçıq müsahibə:
1.romanı yazmaq ideyası necə yarandı? ümumən yazaraq özünü ifadə etmək sizin üçün nədir?
2.romanın bədii süjeti içərisində fəlsəfi ümumiləşdirmələr ağırlıq təşkil edir. qəhrəman və ya müəllifin özü həqiqət axtarışındadır, varlıq və yoxluq məsələsi çox radikal şəkildə ələ alınır və sorğulanır. sizin bioqrafiyanızdan xaricdə fəlsəfə üzrə təhsil aldığınız məlum olur. bir müəllif olaraq fəlsəfi düşüncələrdə əsaslandığınız müəlliflər kimlərdir.
-fəlsəfə təhsili almamışam. almış olmaq istəyərdim, eynilə psixologiya və sosiologiyanı da istəyərdim. yarımçıq tibb və siyasət elmləri təhsilim var üç dörd fərqli universitetdən. fəlsəfə, psixologiya kimi sahələrlə müstəqil məşğul olmuşam, onlar da yarımçıqdır demək olar. çox kitab oxumamış biri kimi sayıram özümü. ama yenə də fəlsəfi düşüncələrindən təsirləndiklərim arasında nietzsche, alan watts, nikbinliyi mənə güc verən ralph waldo emerson, aldous huxley kimi filosofları saymaq olar. sartre oxumamış olsam da kitabdakı bəzi hissələri yazarkən -radikal azadlıq, seçim- onun da daha əvvəl bənzər şeyləri demiş olduğunu gördüm araşdırarkən. kierkegaardın sevdiyim fikirləri var. jordan b petersonu öz fəlsəfə və psixologiya müəllimim sayıram. postmodern fəlsəfəyə şübhəylə yanaşıram. sokrat üçün darıxıram.
3.yazmış olduğunuz romanı müasir azərbaycan gəncinin manifesti saymaq olarmı? yeni nəsil bir çıxılmazlıq içərisindədir, bu çıxılmazlığı törədən əsas səbəblərdən biri ənənəvi şablonlardan qurtula bilməməkdir. "varlıq və yoxluq arasında" romanının qəhrəmanı çıxış yolunu intiharda görür. bunları necə izah edərdiniz?
-o qəhrəman tək deyil. əsərdə qəhrəmanın əsas problemləri nostalgia, ekzistensial ağrı və iqtisadi problemlərdir. nostalgiyanı çıxsaq əgər (çünki əsərdəki nostalgiya daha çox köçəri həyat tərzinin nəticəsidir) azərbaycanda kimi ölkələrdə bu tip vəsvəsə yaşayan gənclər çoxluq təşkil edir. problemləri ortaqdır: iqtisadi narahatlıq və natamamlıq. hamı iqtisadi olaraq öz ayaqları üstündə ayaqda dura biləcək qədər zəki ya da optimum xarakterə malik deyil. üstünə birdə dövlətin iqtisadi vəziyyəti pis olanda gənclik əlbətdəki motivasiyasını itirir.
azərbaycan gənci bədbəxt və yazıqdır çünki azərbaycanda doğulub. bunu qəbullanmaq və onu aşmaq lazımdır yoxsa həmişə əzab çəkəcəksən. coğrafi determinizmin qurbanıyıq. azərbaycandakı iqtisadi vəziyyət səbəbilə məcbur qalıb xaricə getmiş bütün azərbaycanlılar üçünsə romanı bir növ manifest saymaq olar bəli. getməmiş olanlar üçün də saymaq olar çünki onar da getmek istəyirlər. birilərinin indiki davam edici zamandakı işgəncəsi o birilərinin gələcək qeyri-müəyyən zamandakı xəyalıdır. ölkəndə vəziyyət pisdir, dəyişəcəyin heçnə yoxdur, çıxıb başqa ölkələrə gedirsən, sürünürsən. getdiyin yeni ölkədən çıxa bilmirsən çünki illeqalsan ya sənədin yoxdur. içində hər gün böyüyən bir irin yaranır. sonra ölmək istəyirsən. ancaq uzun çırpınışlardan sonra anlayırsan ki həyat ölmək üçün həddindən artıq şirindir. ya da genlərin səni aldadır. instinktin qalib gəlir. ona görə də əsərdə təkrarlanan bir fikir var: ölmək istəyən mənəm, yaşamaq istəyən genlərim.
insan nə ilə savaşır savaşsın, ən çətin olan öz təbiətin ilə savaşmaqdır. ölməmək üçün proqramlanmış bioloji varlıqdan başqa heç bir şey deyil insan mənə görə. və sonda sən durub deyirsən ki mən özümü öldürəcəm, bütün bədənin də sənə savaş açır. di savaş görüm onlarla necə savaşacaqsan. zira ən güclü iki instiktdən biri ölməmək, biri də seksual instinktdir.
bir çox gənc həyatında bu mərhələni yaşayır və yaşayacaq. 25-30 arası yaşların bu mərhələ üçün təsadüfi olduğunu sanmıram. bu mərhələnin insanı daha da gücləndirdiyinə inanıram. nietzsche`nin buyurduğu kimi: “bizi öldürməyən bizi gücləndirir”. ölmədiyin hər gün daha da güclənirsən.
bundan başqa, əsərdə qəhrəmanın özünün də dediyi kimi yozlaşmış olması, çarəni narkotik və seksdə görməsi, varlığını hiss etmək istəməməsi ya da varlığının bir qramına belə dözə bilməməsi indiki bir çox gəncin problemi olduğu üçün romanı bir növ azərbaycan gəncinin manifesti saymaq olar.
4.romanın bir yerində əsərin qəhrəmanı keçmiş xatirələrdən qurtulmaq istəyir. keçmişlə onu bağlayan bütün fotoşəkilləri toplayıb yandırır. köhnə fotolardan biri alovun içindən sıçrayıb kənara düşür, sanki xatirələr yoxa çıxmaq istəmir, yaşamaq uğrunda mübarizə aparır. sizcə xatirələrdən qurtulmaq lazımdırmı və nə üçün?
-pis xatirələrdən qurtulmaq lazımdır fikrinə az adam etiraz edərdi. beyin onsuz da zərərli xatirələri unutmaq ya dəyişdirməyə uyğun olaraq formalaşıb. bəzilərində bu funksionallıq işləmir və bədbəxtlik buludları üstünə çökür. ancaq əsərdə qəhraman həm də yaxşı xatirələrindən qurtulmağa çalışır. çünki artıq onlara toxuna bilmir, xatirələrindən kilometrlərcə uzaqdadır. nostalgiya təkamüli olaraq insanların yaxşı hiss etməsi səbəbilə formalaşıb deyir psixoloji araşdırmalar. pis günlərdə güc vermək üçün. ancaq hər şeydə olduğu kimi nostalgiyanın artığı da sizə zərər verə bilər. ölmüş atanın xatirəsi yaxşı xatirədir. ancaq onun xatirələrini hər gün göz qabağında tutmaq bəziləri üçün zərərli ola bilər. insan yaxşı xatirələrini də unutmağa başlayanda, ona güc verəcək nə qalır başqa?
məsələn “isti yay günü dəniz sahili gülüşlərlə a’nın arxasınca qaçdığı o gün” bir xatirəydi. ancaq qəhrəman o xatirəni unutmaq istəyir. çünki o dəniz və a artıq çox uzaq bir xəyaldan ibarətdirlər.
5.yazıçılıq nədir və bir yazıçının missiyası nə olmalıdır sizə görə? ədəbiyyatda kumiriniz kimlərdir?
-yazıçılıq xidmət sektoru deyil məsələn. yazar yazır, oxuyucusu oxuyur. cəmiyyətin yazardan elə yox belə yazmalısan deyə bir tələbi ola bilməz. bu ikili əlaqədə qərarverici orqan yazardır çünki, cəmiyyət yox. ona görə də yazıçının missiyası özü nə istəyirsə o da olacaq. kənar fikirlərdən və tənqidlərdən təsirlənərək özünü budaya-budaya gedən yazar axırda bonzai ağacına çevrilərək özü yox bir başqası olmuş olacaq. yazmaqdan və sevdiyi ya heç tanımadığı insanların əsəri oxumasından zövq almaq xaricində yazar öz ideologiyası nədirsə onu da missiya kimi qəbul edib elə hərəkət edəcək. konservativ yazar öz ideologiyasını, liberal yazar öz ideologiyasını əsərində ana fikir kimi tutacaq. şübhədə olan yazar da dialektik bir monoloq quracaq özüylə.
ədəbiyyatda əsas kumirimi tapmamış kimi hiss edirəm. kifayət qədər çox əsər oxumamışam bunun üçün. amerikada huxley’vari distopiya səbəbilə daha da az oxuyuram. plus, daha çox qeyri-bədii kitablar oxumağa çalışıram informatik ağırlıqları səbəbilə. ədəbiyyat qədər informasiyanın da aludəçisiyəm zira. ancaq oxuduqlarım arasında (həmçinin yarımçıq oxuduqlarım) borgesin [həmçinin markes’in] sehirli realizmini sevirəm. kamyu`ya olan münasibətimdən əmin deyiləm, kunderayla problemlərim var. chuck palahniuk’un informatik, satirik və yumorlu yazı tərzini, kafkanın sujetdəki soyuqqanlılığını, virginia woolf’un şairanəliyini, edgar allan poe’nin zəki təsvirlərini və aldous huxleyin zəkasını sevirəm. bütün bu yazarların sevdiyim xüsusiyyətlərini özündə birləşdirən bir yazar ya kitab tapmağı çox istəyərdim, yəqin ki bunun təsiriylə olacaq ki, onların sevdiyim tərəflərini özündə birləşdirən bir kitab ortaya qoymağa çalışmışam. nə qədər yaxşı alınıb əmin deyiləm.
onsuz da hər yazar, özündən əvvəl yaşamış yazarların imitasiyaları toplusudur. nə qədər az oxuyursa o qədər orginaldır, nə qədər çox oxuyursa o qədər intertekstualdır.
6. amerikadan baxanda azərbaycan necə görünür?
https://xancano.files.wordpress.com/2018/06/xancan-kc999rimov-varlc4b1q-vc999-yoxluq-arasc4b1nda.pdf
"təsadüfən "varlıq və yoxluq arasında" kitabınız qarşıma çıxdı. bir neçə kitab təklif olundu ama həmin an depressiyada olduğuma görə seçimim təbiiki sizin kitabınız oldu. bir sözlə möhtəşəm kitabdır. çox suallarım vardı ki o kitab sayəsində cavablandı. sizə minnətdaram. əməyinizə sağlıq.
mən kitabınızı keçən il iyun ayında oxudum. dostum sərxan da çox bəyəndi ona hədiyyə etdim o da oxudu. başqa dostlarıma da məsləhət görürəm (depressiv tiplərə təbiiki-*) düzü kitabı oxuyanda sizin başqa cür insan olduğunuzu düşündüm) düzü indi də tam tanımıram. düşündüyüm xancan yalnız və sosial şəbəkələrdə olmayan biri kimi formalaşdırmışdım beynimdə) sizi burda görəndə çox sevindim. fikirlərimi yazmaq istəyirdim , çünki həqiqətəndə oxuyarkən wow deyə biləcəyim 2-3 kitabdan biri oldu. ardı gəlsə çox çox sevinərəm və sevərək oxuyacam mütləq şəkildə) depressiya təbiiki məndə də davam edir. o bitməyəcək deyə düşünürəm heç bir zaman. yazdıqlarınız yaşamısız çox gümanki. orda olan çox şey toxundu mənə. məsələn: harda deyiləmsə orda xoşbəxt olacaqmışam kimi gəlir hər zaman mənə. çox mövzulara toxunmusuz və həqiqətən də depressiyada olan bir insana lazım olacaq hərşey vardı kitabda.
kitabdan hər şey dəqiqliklə qalmıyıb yadımda. ümumi çiyələklər yadımdadır) insan qərarsızlığını ifadə edən. ən sevdiyim hissə idi
mən bədbəxtəm çünki çiyələklər qırmızıdır, onlar mavi olsa əgər bəlkə xoşbəxt olaram, amma əmin deyiləm. bu cümlə o qədər yaxındırki ruhuma. həyatda nə baş verir versin xoşbəxt hiss edə bilmirəm. əvvəl məkanlarda günah axtarırdım. düşünürdüm bəlkə filan yerdə olsam filan insanlarla olsam xoşbəxt olaram ama görürdümki heç bir fərq olmur.çünki ruhumda var bu kədər, özümlə olan mübarizə.
3cü kursda oxuyanda hər zaman mən intiharı düşünürdüm evtanaziyadan həmin vaxtlar xəbərim yox idi) ona görə intiharı düşünürdüm) hər zaman hündür binadan atırdım özümü. kitabı oxuyanda oğlanın sonda öləcəyini də düşünürdüm ama depressiyada olan biri kimi intiharı düşünsəm də ona cəsarət edə bilmirdim. kitabı oxuyanda da həm öləcəyini həm ölməyəcəyini düşünürdüm)
kitabınız haqqında deyiləsi çox cümlələr var sonsuz sayda. ama əsas təsir edən hissələri bölüşdüm sizlə. kitablarınızın davamını gözləyən insanlar var unutmayın!"
https://imgur.com/a/phqrKM5
(baxma: yoxluq cənnətdir)
"hocam başlığa indi yazdığım kimi o vaxt baya dipdeydim. kitabı tek yazma sebebim sağ qalmaq idi. birde heç bir oxuyucum yox idi deye sadece özümüçün yazırdım. uzunçuluq da ona görədi. kütlə çox da düşünülmüyüb.
nəşrdən sonra bi dostum dedi ki sən gərək 100 səhifə yazardın marketinq üçün, kim tanımadığı bir adamın ilk kitabını 400 sehife oxuyacaq. dedim məqsəd o deyildi yoxsa düz deysen.
neqativ yüklü olması normaldı ama çünki o situasiyada olan insanın həyatını təsvir edir. o qəhrəman kimi nə qədər adam var. sadəcə reallığı göstərmək istəyirdim o da negativdi.
birdə ki mən sadəcə yazıb beynimi sakitləşdirmək istəyirdim oxuyucu kütlənin nazıyla oynamaq yox. kitabı zadən nəşr edəndən sora rasim qaraca çox dedi mühasibə falan reklam falan etməliyik kitabı gözdən kənarda qalmasın yaxşı kitabdı. dedim mənim çox da marağım yoxdu vaxtım da yoxdu. yazdım bitdi. mühasibə də mənə suallar göndərmişdi yazdım göndərdim ama sonra dedim yayınlamasınlar. nem weird shit blet.
yazmaq lezet eliyir, itib gedirsen hekayənin içində. qayıdanda bir də görürsən yeni obraz ya məkann falan var. gedib qaranlıq kitabxanalarda falan yazırdım. çoxu evsiz qaynıyırdı. nəsəç yazmaq ləzət eləsə də bitirənnən sora birdə yazmamağı düşünürdüm çünki tək qalmağı çox da sevən adam deyiləm. daha çox ekstravert ama introvert tərəfim də var.
ama sonra yaxşı fikir gəldi ağlıma ki, kitabı uzada bilərəm serialar formasında illər sonra.
deməli ikinci kitabı atıram 5 ya 10 il sonra yazıram. plus türkçə. çünki başlayanda çox götür qoy eləmişdim hansı dildə yazım. türkçə daha yazılarımı daha çox bəyənirdim deyə. ona görə zatən bbu kitabı yazanda lüğətlə yazırdım bildiyin
Sonra üçüncü kitabı da yazırsan ingiliscə 15 il sonra falan. mırt olar elə. sadəcə plandı ama. yenə nə vaxtsa boşluğa düşsəm falan.
Jordan petersonu tanımağına sevindim bu arada. əjdaha. mənim ətrafımda onu tanıyan çox yoxdu deyə oturub o haqda söhbət edəmmiriy. kitabda ondan referanslar var sona qədər oxumusansa görmüsən yəqin. plus hə adam fikirlərimə təsir edib ama onu kitabın sonlarına doğru tanıdım iki il əvvəl. o olmasa da mənimçün onun başqa versiyası olan ralph waldo emersondan da referanslar var ama. ikisi də pozitif fəlsəfənnin tərəfindədilər. tanrının. ya da buddistlərin dili ilə sağ əl yolu.
yeni kitab yazsam petersonun təsiri hiss olunardı yəqin. ona görə zatən kitabı bitirib musiqi öyrənməyi planlayırdım deyə, başlayan kimi ilk üç trek'də petersonun səsindən istifadə etmişdim. göt günündə olsa da treklər zatən test məqsədliydilər birnöv falan.
elə yəni. sorry uzun oldu. kitab barədə söz açılan kimi burda çox dost tanışla danışa bilməmişəm deyə sinəm açılır amk. radio yayım düşünürdüm də bəlkə sözlüyün növbəti 7 8 illiyi üçün falan onda bəlkə danışacam yenə. köhnə əjdaha yazarlardan biri də hətta yazdı ki radionu edək falan. görəy.
bu mesajı bu arada kitabın başlığına kopy paste edəcəm. orda kitab barədə heçnə yazmamışam deyə. dursun bi kənarda."
"obşi romandan azı bir 10-15 dənə ayrıca esse çıxartmaq olar genlərin təkamüli rolu haqda, valideynlik haqda, nə bilim ala intihar, qadın, yeniyetməlik haqqında... arada elə cümlələr rastıma çıxdı ki, bunu ayıq başnan yazmaq, sadəcə mümkün deyil. ağlıma bir fikir gəldi hə oturum partapart bir aya yazım qurtarım, yox, elə bir şey deyil, diqqətlə oxuyanda uzun zamanın məhsulu olduğunu görmək olur"
https://www.goodreads.com/review/show/2146924779
https://medium.com/@timidus/lost-protagonist-e55e51d064a
plus, ingilis dili tərcüməsi üçün hələ də kimlərisə axtardığım kitab, bildiyiniz kimsə olsa mənə mesaj atın.
express don't impress məntiqi ilə terapiya əvəzi yazdığım üçün sonra təbliğatına da zaman ayırmamışdım, hətta müsahibə təkliflərini də geri çevirmişdim, mənim üçün bir növ azərbaycanla closure idi sanki.
arada yazmaq üçün babat darıxıram yenə, ama yəqin ki ancaq yaşlanıb garcianın yaşına çatsam yazaram. ya da bəlkə də yox.
sujet yaratmaq babat hissdir, xarakterlər və məkanlar. üstündən illər keçdikdən sonra insana elə gəlirki hadisələrin bəziləri baş verib həqiqətən də. Michael c. hall demiş, sanki dexter doğrudanda mövcud olub keçmişində, arada yaddaşın yanıldır özünü.
bir fikrim də var idi ki, romanın davamını ikinci hissə kimi türk dilində, sonra üçüncü hissə ingilis dilində yaza bilərəm deyə nə vaxtsa. babat fikir idi ama elə ideya olaraq qalacaq yəqin.
https://www.goodreads.com/book/show/35295462-varl-q-v-yoxluq-aras-nda
*həmçinin, görünür çoxpartnyorluluq sözünü məndən başqa işlədən qaynaq olmayıb çox da.
adətən əsər oxuyarkən yazarı tanımaq başqa təsir yaradır, ona görə də mən romanı bitirdikdən sonra tanış kiməsə oxu ya fikir bildir deməmişdim, aldığım rəylərin çoxu da tanımadığım insanlar idi və əsərə başqa bir dünya kimi yanaşmışdılar, mənim ya yazarın fikirləri kimi yox.
hər nə qədər əsərdəki xarakter mavi kimliyini itirmiş fikirləri qarışıq gənc olsa da, çoxpartnyorluluq barədə fikrləri o qədər də qeyri-adi səslənmir, sadəcə gənc və təcrübəsiz olduğu üçün "mən belə istəyirəm" əvəzinə "inanlar belə yaşamalıdır!!" deyir.
əlavə olaraq, heç vaxt bir insan ilə emosional birlikdəlik yaşayıb ama ayrı yaşayaraq başqaları ilə sadəcə dünyəvi zövqlər üçün birlikdə olmamış olmaq bunun mümkün olmadığı mənasına gəlmir. ki bunlardan ikinci kitabda bəhs ediləcək.
bir rus saytında
səsli formasının satıldığını gördüm, yadıma düşdü bura da atım dedim. bir gün oyandım ki rasim qaraca audio kitab formasını göndərmişdi sağolsunlar. mən qulaq asa bilmədim çox sətirlər tanışdır deyə ama səsləndirən peşəkar birinə oxşayır..əsərə qarşı qarışıq nifrət və sevgi hisslərim var, uzun müddət görməməzlikdən gəlsəm də üstündə əməyim olduğu üçün və bəhs etdiyi xarakterin müəyyən bir dövrünü əks etdirdiyi üçün məncə onu bağışlamaq olar.
bir də 1000 kitapda var imiş profil
. bu da goodreads
dursun burda nədi ala türk ilçə bələdiyə başqanına oxşayır.
hamısını göstər