rus ədəbiyyatı
əjdaha lazımdı
izlə
dostlar
mən
googlla
anton çexov - bütün dövrlərin ən yaxşı yazıçısı - erkin qədirlinin sözləri - povest - bitirilə bilməyən kitablar - fyodor mixayloviç dostoyevski - stalin - honore de balzac - futurizm
dostlarının yazdıqları:
bəli qış. rus ədəbiyyatının ilah olmasının səbəbi qışdan başqası deyil, gəldiyim gündən bu yana havalar getdikcə daha çox soyuqlaşmağa gedir və havanın soyuması ilə evdən çölə çıxmaq düz mütənasibdir. və dörd divarın arasında o qədər vaxt keçirirsənki depresiyadan çıxıb depresiyaya girirsən. bir nöqtədən sonra fəlsəfəyə dalırsan, və bir əsas şey daha, içirsən. həm soyuğu hiss etməmək üçün içirsən, həmdə günü yola vermək ya da dörd divar arasındaki bezginlyə görə içirsən.
ədəbiyyat yalnızlıqdan yaranıb, elif şafak kimi televiziyaya çıxıb telefonla studiyaya bağlananların suallarına pozitiv mesaj verənlər anlamaz bunu. ədəbiyyat heç kimə özünü başa sala bilməmək və heç kimlə danışmamaqdan dolayı ortaya çıxıb. hələ də rusiyadasınızsa, isti ölkələrdə insanlar nisbətən daha sosialdırlar, ən azından evdə oturmurlar, bizdə məsələn, çayxana deyilən bişey var. sibiryada tək yaşayan bir insan necə yazar olmasın?
bir də şairlik var ki o yazarlığın tərsi formasıdır, yazarlar insanlardan uzaq olub heç kimə özünü ifadə edə bilməyənlərdir, şairlər isə insanların içində olub özünü ifadə edə bilməyəndir. nazım hikmet, sikmədiyi cırıx qalmıyıb pezevengin, o ölkədən o ölkəyə, insanların içində olub, ama yazıb, düzdü bir tərəfdəndə onun şairliyi vətən həsrətinin doğurduğu hisslərdən qaynaqlansa da yenə də o və onun timsalında bir çox şair onun kimi insanlarla iç içə olub özünü sadəcə şeirləri ilə ifadə edirlər. düzdü şairliyə bir sikim sənət kimi baxmasam da bu sənətə önəm verən adamlar var.
yazarlar isə özlərini balaca bir şeir ilə ifadə edə bilməzlər, tolstoyun müharibə və sülh əsəri neçə səhifə idi a kişi? yadımda deyil, o biri kitablarınıda üstünə gəl, dostoyevskinidə, bu adamlar on minlərcə səhifə yazıblar, gör özünü başa salmaq, ya da içini boşaltmaq neçə səhifəyə bərabərdir.
xülasə, 1-2 ay sonra yeni dostoyevski doğacaq mənim otağımdan. atası içki anası ağzım, butulkalar ağzımı sikir hər gün. * başa salammadım deyəsən * ama nəysə
rus ədəbiyyatı bozdur mənə görə, başqasına görə rəngarəng ola bilər. rus ədəbiyyatına ilişib qalan insanlar var, ama bunu keçirəm, rus ədəbiyyatına ilişib qalan xalqlar var. azərbaycan məsələn. ziyalı dedikləri adamlar rus ədəbiyyatından o tərəfə keçməyib. və heç şübhəsiz təəccüblənmədən o məlum nəticəyə gəlirik: sadəcə rus ədəbiyyatı oxumuş insan rus ədəbiyyatı kimi yekcins, darıxdırıcə, muhafizəkar, mədəni, dar görüşlü olacaqdır.
sovet tərcümələri səbəbilə azərbaycanda nəinki ən çox oxunan rus ədəbiyyatıdır hətta bəzilərinin tək qaynağıdır. vir azərbaycanlı məndən kitab məsləhəti istəsə yəqin ki ona rus ədəbiyyatından başqa hardan başlayırsan başla deyərdim. səhv başa düşülməsin, rus ədəbiyyatını alçaltmıram. heçdə. sadəcə yekcinsliyi qırmağa çalışıram.
məsələ daha da fərqli pəncərələrdən görməkdir dünyanı. hər millətin, dünyanın hər ölkəsinin tamamilə fərqli prespektivləri var nəticədə. azərbaycanlılar rusları oxuduqca o çərçivədə də ilişib qalırlar. ədəbiyyatı o sanırlar.
bundan tamamilə əmin olmağıma kömək edən son hadisə bu idi: yaşlı bir qadın onun məsləhətinə qulaq asmadığım üçün mənə "axı sən mənə hörmət etmirsən? dediklərim sənin üçün mənasızdır? mənim həyatıma, yaşanmışlıqlarıma hörmət etmirsən?" demişdi. məndə cavabda onun həyatının mənim üçün olduqca sıxıcı olduğunu və mənim üçün heç bir marağının olmadığını və məsləhətini də ciddiyə almadığımı demişdim (ki normal şərtlər altında bir insana bunları deməzdim, məni o vadar etmişdi).
sonra dəhşətə düşən qadının qışqıraraq mənə dediyi bu cümlələr yuxarıda qeyd etdiklərimi bir daha təsdiqlədirdi: "sən necə insansan?! hələ o qədər də kitab oxuyursan. ayıb deyil? tərbiyəli ol biraz" və.s bənzəri sözlər demişdi.
mən də dedikləri qarşısında təəccüb və gülüşümü gizləyə bilməmişdim.
hər şey aydındı. belə insanlara görə ədəbiyyat sizi ədəbi, tərbiyəvi etməliydi. əxlaqlı etməliydi.
düzdü bu adamlar, çox oxumayıblar. mən də rus ədəbiyyatını tamamilə bitirməmişəm, ancaq oxuduqlaeım qədərilə gördüyüm budur. proqressiv ya da müasir rus ədəbiyyatından heçnə oxumamışam. ancaq bilinən ən məhşur klassikləri hamısı bir janra həbs olmuş əsərlərdir, pisdir demirəm, bəs deyil deyirəm.
yenə illər əvvəl atamla dalaşmalarımızdan birində mənə demiş olduğu "sənin yazacağın kitabdan nə olacaq? qanacaqsız, mərifətsiz, tərbiyyəsiz bir kitab" cümlələri də bunu təsdiqləyirdi. ona "tərbiyyəsizlərin də bir kitaba ehtiyacı var" deyə bilərdim, ona çox şey deyə bilərdim. ancaq heçnə demədim.
ədəbiyyat, tərbiyyəli olmaq məcburiyyətində deyil, ədəb mesajları vermək məcburiyyətində də deyil.
ədəbiyyat, güclü fikir inqilabı reallaşdırmamış rusların yazmış olduqları sıxıcı romanlarından çox daha möhtəşəm və geniş bir sənətdir.
dünya ədəbiyyatından sevərək oxuduğum çox əsərlər olub. lakin rus ədəbiyyatını mənə görə zirvədə saymaq üçün sadəcə tolstoy və dostoyevskinin varlığı belə kifayət edir. mən onları oxuduğumda bir yazıçının iki və ya üçdən çox əsərini sevərək oxuya bildiyimi gördüm. onları oxuduğumda ədəbi əsərdəki fəlsəfi düşüncələrdən və obrazların daxili aləmindən heç olmadığı qədər təsirləndim. rus ədəbiyyatı mənim üçün əvəzi olmayan ədəbiyyatdır və dünya ədəbiyyatına "karamazov qardaşları", "hərb və sülh" kimi əsərləri bəxş etmiş ədəbiyyat əsla sıxıcı adlandırıla bilməz.
rus ədəbiyyatdından on kitab oxumaqdansa hər ədəbiyyatdan bir kitab oxumaq daha yaxşı səslənir.
hamısını göstər