+5 əjdaha
1. dünyada bacarıqlı, yüksək talanta malik uşaqlar üçün yaradılmış ilk institutsional şəkildə təhsil verən qurum hesab olunan, bir növ ssri-dəki ali partiya məktəblərini xatırladan, abbasilərdən və səlcuqlardan təsirlənərək osmanlıda devşirme sistemi ilə müsəlmanlaşdırılan fiziki və əqli cəhətdən sağlam xristian uşaqlarından dövlət üçün savadlı kadrlar - hərbçilər, bürokratlar, alimlər, şairlər, din adamları, xəttatlar, memarlar və s. yetişdirmək məqsədi ilə açılmış saray məktəbləri.deyilənə görə məktəblərin girişinə - "Burada hiç bir balık uçmaya, hiç bir kuş yüzmeye zorlanmaz." deyə bir cümlə yazılırdı. bu o mənaya gəlirdi ki, seçilmiş uşaqlar dövlətin himayəsi altında özlərini maraqlandıran sahəni seçməkdə və onunla məşğul olmaqda azad idi. hər nə qədər uşaqlar islamı qəbul etməyə zorla məcbur edilsə də, istədikləri işi görməkdə azad idilər. məktəbin digər müsbət cəhətlərinə isə kasıb ailələrə mənsub uşaqların dövlətdə sultandan sonra ikinci ən böyük vəzifə - " vəziri-əzəm"liyə qədər yüksələ bilməsi, müxtəlif etnik və dini qruplara məxsus bu uşaqların dövlət administrasiyasında vəzifələr tutaraq baş verə biləcək etnik və dini narazılıqların qarşısını ala bilməsi idi. şəxsən, mənə görə bu dövlətin 600 ildən uzun bir müddət ərzində ayaqda qala bilməsində, dövlətin mərkəzləşdirilməsində bu məktəblərin çox mühim rolu olmuşdur. hansı ki, irana fikir versək, dövlət tam mərkəzləşmiş struktura malik olmadığından, 500 il ərzində müxtəlif sülalələr - səfəvilər, əfşarlar, zəndlər, qacarlar, pəhləvilər bir-birlərini əvəz ediblər.
devşirme üçün xristian oğlanların qeydiyyata alınmasını təsvir edən miniatür:
ümumiyyətlə, osmanlıda bu məktəblərdə təhsil almayan şəxslərin dövlət idarəetməsində vəzifə tutması mümkün deyildi. ilk belə məktəblərin fəaliyyətə başlama tarixi 15-ci əsr hesab olunur. təqribən 17-ci əsrin ortalarına kimi demək olar, ancaq xristian uşaqlar seçilsə də, sonradan bu qayda dəyişərək uşaqlar ancaq müsəlmanların arasından seçilib. adətən, seçilən uşaqlar 8-10 yaş arası olurdu. ailədəki tək uşaqlar isə seçilmirdi. ilk öncə müsəlman ailələrinə göndərilərək islami ailə dəyərləri ilə tanış olan və tərbiyələndirilən bu uşaqlar sonradan bu məktəblərə göndərilirdi. belə güman olunur ki, lap əvvəllər tədrisin müddəti 18-20 il kimi olduqca uzun bir müddət olduğundan, eyni zamanda müsəlmanların oğlan uşaqlarını əkin-biçin işlərində, heyvandarlıqda özlərinə kömək məqsədilə istifadə etdiyindən, uşaqlarının burada təhsil almağına razı olmurdular və bu səbəblə də müsəlmanların məktəblərə girişi qadağan idi. müsəlman uşaqlar ilk dəfə 1594-cü ildən etibarən bu məktəblərdə təhsil almaq hüququ qazandılar. müsəlmanlar kimi, qaraçı və yəhudilərin də bu məktərdə təhsil alması qadağan idi.
"enderun" sözünün özü farscadan "daxili məkan" mənasını verir. məktəblər sarayın öz daxilində mövcud olduğu və saray daxilindəki xidmətçilər tərəfindən idarə olunduğundan bu adı almışdılar. məktəblərin tədris proqramına aşağıdakı fənlər daxil idi:
· ərəb, fars və türk dilləri üzrə təhsil;
· təbiət elmləri və dəqiq elmlər;
· hüquq və dövlət idarəetməsi;
· musiqi və incəsənət;
· bədən tərbiyəsi və hərbi təlim;
təhsilini bitirənlərə "çıkar" * bir növ məzun kimi deyilirdi və onlara praktiki məqsədli elmi, mədəni və ya hökumət daxilində vəzifələr və tapşırıqlar verilirdi. əgər verilən tapşırığın öhdəsindən gəlsələr, olduqları vəzifələrdə qalır və gələcək karyeralarında daha yüksək vəzifələrə təyin olma şansı qazanırdılar. ancaq müvəffəqiyyətsiz olsalar, hərbi işlərə təyin olunurdular. mövcud olduğu dövr ərzində vəzirlərin, paşaların, sancaqbəylərinin, bəylərbəylərinin, lələlərin, * şahzadələrin tərbiyəçisi yeniçəri ağalarının və s. şəxslərin hamısı bu məktəblərdən məzun olmuşdular.
istinad.
enderun school
devshirme