yuxu

Normal yuxu fizioloji prosesdir. Insan orqanizmi dövri olaraq xarici mühitin qıcıqlarını qəbul etmir. Baş beyin yarımkürələrinin bütün qabıq hissəsini əhatə edən yuxu zamanı şərti reflekslər tormozlanır, şərtsiz reflekslər isə nəzərə çarpacaq dərəcədə zəifləyir.


Yuxu eyni zamanda mürəkkəb tsiklik hadisədir. Adətən, o bir-birini qanunauyğun şəkildə əvəz edən və hər birinin 2 fazası (ləng yuxu və tez yuxu) olan 4-5 tsikldən ibarətdir.
Yuxuya gedən kimi başlayan ləng yuxu zamanı:
- tənəffüs, nəbz seyrəkləşir;
- bədən temperaturu aşağı düşür;
- əzələlər boşalır;
- maddələr mübadiləsinin səviyyəsi düşür;
- yuxular az emosional, gerçəkliyə daha yaxın olur;
- 1-1.5 saatdan sonra ləng yuxunu əvəz edən tez yuxu zamanı:
- tənəffüs tez-tez və dərin olur;
- ürəyin fəaliyyəti artır;
- maddələr mübadiləsi sürətlənir;
- yuxular aydın olur.
Tez yuxu müddəti səhərə yaxın 25-30 dəqiqəyə qədər artır.
yuxuda ikən hərəkətlərin tormozlanmasında baş beyin kötüyünün iştirak etdiyi müəyyənləşdirilmişdir. yuxunun əsas səbəbləri aşağıdakılar ola bilər:
- zehni və fiziki iş zamanı əmələ gələn yorğunluq;
- mühit, vərdiş, yatmaq vaxtının çatması kimi şərti qıcıqlar.
Uzun müddət yuxusuz qaldıqda sinir hüceyrələri zəifləyir və beynin normal fəaliyyəti pozulur.
YUXU Görmə. yuxu zamanı mərkəzi sinir sistemi və xüsusən yarım kürələrin qabıq nahiyələri istirahət edir, öz işini yenidən qurur. Insanlarda bəzən yuxu zamanı yuxu görmə baş verir.
Beynin normal psixi fəaliyyəti olan yuxugörmə onunla izah olunur ki, yuxu zamanı beyin qabiğının bütün mərkəzləri tormozlanmayıb, onun bəzi hissələri oynamış halda qalır və müəyyən hissiyatlar əmələ gətirir. insanda gün ərzində baş vermiş hadisələrin qoyduğu izlərə bağlı olan yuxugörmə, eyni zamanda onun keçirmiş olduğu hisslərdən aslıdır. yuxugörmə böyük yarımkürələrin ənsə payı ilə əlaqədardır.

talassemiya

Talassemiya.
Azərbaycanda geniş təsadüf olunan irsi xəstəlik
Xəstəlik resessiv olub autosom * qeyri-cinsi xromosomlardakı bir gendə baş verən dəyişiklik zamanı meydana çıxır. Nəticədə qanda hemoqlobinin sintezi pozulur. Talassemiya xəstəliyinin iki forması var. Bunlardan birincisi talassemiya daşıyıcılığıdır. Belə insanlar zahirən tamamilə sağlam olsalar da, özlərində xəstə geni daşıyır və onları irsən öz uşaqlarına ötürə bilirlər. Talassemiya genini yalnız bir valideyndən alan uşaq talassemiyanın daşıyıcısına çevrilir. Belə uşaqlarda yüngül formada qanazlığı olsa da, onlarda ciddi müalicə tələb olunmur və qanda dəmirin miqdarı, adətən, normada olur.

Talassemiyanın ikinci ən ağır forması böyük talassemiya adlanır. Böyük talassemiyaya bu xəstəlik genini hər iki valideyndən alan uşaqda rast gəlinir. Bu, erkən uşaqlıq dövründə inkişaf edən ağır irsi qan xəstəliyi hesab edilir. Talassemiya ilə doğulmuş uşaqlarda xəstəlik müəyyən müddət ərzində gizli keçir və 4 aylığına kimi onda heç bir xəstəlik halı müşahidə edilmir. Bu aylardan etibarən xəstə uşaqların qanında hemoqlobinin miqdarı azalmağa başlayır. Nəticədə qanda oksigen çatışmazlığı səbəbindən onlar tez yorulur, rəngləri solur, iştahları və yuxuları pozulur. illər ötdükcə belə uşaqlar fiziki inkişafına görə həmyaşıdlarından geri qalırlar. Onların qaraciyər, dalaq, ürək və s. daxili orqanlarında və sümüklərində dəyişikliklər baş verir. Böyük talassemiya xəstəliyi olan uşaqları müalicə etmək üçün onlara ömürboyu hər ay qan köçürmək lazımdır. Ancaq bu özü də sonda xəstə uşaqda digər problemlərin yaranmasına gətirib çıxarır. Belə müalicə alan uşaqların orqanizmində dəmirin miqdarı artır. Artıq dəmir xəstələrin daxili orqanlarında yığılır, bu isə, öz növbəsində, daxili orqanların fəaliyyətini pozur. Bunun nəticəsində xəstələrdə ürəkdamar çatışmazlığı, qaraciyər xəstəliyi və endokrin pozğunluqlar meydana gəlir. Buna görə də xəstələrin bədənində olan artıq dəmiri orqanizmdən xaric etmək üçün xüsusi preparatlardan istifadə edilir.

Azərbaycanda talassemiya xəstəliyinin geniş yayılmasının başlıca səbəblərindən biri qohum nikahlarıdır. Xəstəlik, əsasən, bu nikahlardan törənən övladlarda üzə çıxa bilir.
ayrıca baxmanızı tövsiyyə edirəm
https://i.imgur.com/xhLIenI.gif

irsi xəstəlik

insanda normal əlamətlərlə yanaşı, müxtəlif patoloji əlamətlər də irsən keçə bilir. Bu cür xəstəliklərin meydana çıxması, adətən, insanların genlərində və ya xromosomlarında baş verən dəyişikliklərlə əlaqədar olur.
Genlərdə baş verən dəyişilmələr. Belə dəyişilmələr müxtəlif gen xəstəliklərinin yaranması ilə nəticələnir.

insanlarda bəzi genlərin iştirakı ilə müəyyən aminturşu bədənin rəngini təmin edən melanin piqmentinə çevrilir. Bu genlərdə baş verən çatışmazlıqlar zamanı insanda piqmentlər yaranmır və nəticədə albinizm meydana çıxır. Albinizmə malik insanların saçında, gözlərində, kirpik və qaşlarında, həmçinin dərisində piqment olmur (a) * 'a' altdadır . Genlərdə baş verən dəyişikliklərlə əlaqədar olan xəstəliklərə həmçinin “toyuq korluğu”, bir çox maddələr mübadiləsi xəstəlikləri də aiddir. Hazırda, ümumiyyətlə, 4000-ə yaxın gen xəstəliyi müəyyən edilmişdir. https://i.imgur.com/WN3o3ii.jpg

spirtli içkilər

başdan deyim, bir az qısa, amma öz bilgi vermək istəyirəm bir neçə həftə/gün'ə düzəldəcəm indidən üzr istəyirəm.


Orqanizmə zərər vuran vərdişlərdən biri də (bax:siqaretin zərərləri ) spirtli içkilərə aludəçilikdir. Orqanizmə düşən alkoqolun az miqdarı fermentlərin təsirindən parçalanır. Alkoqolun qanda çoxlu miqdarda olması zamanı ondan daha çox zərərli kənar məhsullar ayrılır. Alkoqolun təsirinə ən cox həzm sistemi orqanları məruz qalır. Nəticədə mədənin qıcıqlanması səbəbindən çoxlu miqdarda mədə şirəsi ifraz olunur ki, bu da qastritin yaranmasına gətirib çıxardır. Həzm sistemində alkoqolun təsirinə ən çox məruz qalan orqan qaraciyərdir. Burada alkoqolun 98%-ə qədəri zərərsizləşdirilir. Bu, qaraciyərdə gedən digər mübadilə proseslərinə təsir edir. Nəticədə qaraciyərdə çoxlu yağ damlalarının toplanması ilə əlaqədar onun ölçüsü böyüyür, hüceyrələri tədricən birləşdirici toxuma hüceyrələri ilə əvəz olunur və alkoqol hepatiti yaranır ki, bu da sonda sirroz xəstəliyinin baş verməsinə səbəb olur. Alkoqoldan xüsusən sinir sistemi daha çox zərər çəkir. Bu onunla izah olunur ki, alkoqol yağabənzər maddədə yaxşı həll olur. Belə maddələr sinir sistemində daha çoxdur. Daim spirtli içkilər içən insanların beyin qabığının zədələnməsi nəticəsində əllər əsir, vaxtında müalicə olunmadıqda ağ isitmə deyilən kəskin psixi xəstəlik yaranır.

siqaretin zərərləri

ilk öncə siqaret, daha sonra isə zərərləri haqqında məlumat vermək istəyirəm.


Siqaret tüstüsündə nikotin, dəm qazı, sinil turşusu, ammonyak, az miqdarda radioaktiv maddələr, üzvi turşular, qatran, zəhərli qazlar olur. Siqaretçəkmənin geniş yayılmasının əsas səbəbi nikotinin sinir sisteminə oyandırıcı təsir göstərməsi hesab olunur. Belə təsir insanda yanlış zövqverici hissiyyatın meydana gəlməsinə səbəb olur ki, bu da siqaretdən asılılıq yaradır.

Nikotinin insan orqanizminə düşməsi zamanı, ilk növbədə, dilin dad reseptorları sıradan çıxır. Siqaret çəkənlərdə ağızın və qida borusunun epitelisi zədələnir, diş minası saralır və onda çatlar əmələ gəlir. Siqaret çəkənlərdə damarların daralması nəticəsində toxumalar qanla yaxşı təchiz olunmur. Uzun müddət siqaret çəkən adamlarda qastrit və xoralar inkişaf edir.
Nikotinin insan orqanizminə təsirini göstərən sxem https://i.imgur.com/IikSIcA.jpg

gənə

yenə də başlamadan öncə bir neçə şey qeyd etmək istəyirəm.
Yazacaqlarım- "Buğumayaqlıların törətdiyi və yaydığı xəstəliklər" olduğu halda, mən hər birini ayrı-ayrı yerlərə yazmaq məcburiyyətindəyəm (sözlükdə buğumayaqlılara dair başlıq da yoxdur)
Qamazid gənələr https://i.imgur.com/719Mc8c.jpg

genetika

sözlükdə 2-3 aydır ki oxuyucuyam. bu sözlükdə bir çox şeyin olmaması konkret olaraq məni üzür. düşünün ki, bir azdan yazacaqlarım "Insan Genetikası"na aid olduğu halda, mən toplu genetik bölməyə yazıram. və bu cür sözlükdə, bir çox sindrom adları hələ də qeyd olunmayıb. təəssüf.



Genetik qüsurların səbəb olduğu xəstəliklər. mövcuddur. Lakin onların hamısı hələ də tam öyrənilməmişdir. Belə xəstəliklərə həm xromosomlarda, həm də genlərdə baş verən dəyişikliklər nəticəsində yaranan mutasiyalar səbəb ola bilər. Bu mutasiyalar həm autosom, həm də cinsi xromosomlarda baş verə bilir.

Lejen sindromlu uşaq
Bu səbəbdən belə xəstəliklərin irsiyyətin autosom-dominant tipli, məsələn, Marfan sindromu, polidaktiliya və autosom-resessiv tipli, məsələn, albinizm, fenilketonuriya kimi növləri mövcuddur. Cinsiyyətlə ilişikli idarə olunan insan xəstəlikləri haqqında danışılacaqdır.



Xromosom mutasiyaları xromosomun strukturunda baş verən dəyişikliklərlə bağlı ola bilər. Məsələn, beşinci xromosomun hissəsinin itkisi zamanı insanda Lejen sindromu və ya “pişik çığırtısı”, xromosomun hissəsinin köçürülməsi və ya xromosomun sahəsinin 180 dərəcə çevrilməsi zamanı leykozun müəyyən formaları özünü göstərir.
https://i.imgur.com/ciSfq93.jpg.
Genom mutasiyalarının kariotipdə xromosomların sayının dəyişməsi ilə bağlılığı məlumdur. Bilirsiniz ki, Daun sindromu 21-ci cüt xromosomun, Patau sindromu 13-cü cüt xromosomun, Edvards sindromu isə 18-ci cüt xromosomun artıqlığı ilə bağlıdır. Belə mutasiyalar trisomiya adlanır.

Cinsi xromosomların çatışmazlığı və ya artıq olması ilə bağlı pozuntulara da rast gəlmək olar. Məsələn, qadının xromosom dəstində bir X xromosomunun olmaması Şerşevski-Terner sindromunun inkişafına, kişilərdə isə artıq X xromosomunun (XXY) olması Klaynfelter sindromuna gətirib çıxarır.
https://i.imgur.com/ZIKoo5F.jpg