blok başlıqlarını gizlət
stalin
andrei rublev
sigmund freud
bütün zamanlarda yazdığı ən əjdaha entrylər:
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
insan əlaqələrinin zədələnməyə ən münasib; dəyər anlayışının bayağılaşıb, öz tərki dünyalarına sığınan robot insanların yüz illiyində, artıq inanmaq istədiyim, elə gəlir ki aylar və günlər keçdikcə inandığım (lakin qəribədir: bu inanış, əlavə edilmiş vaxt ərzində azərkeşlik edilən klubun qol vurma istəyinə oxşardır – xilas, çırpınma – ) iki insanın bir yerdə yaşaması halı, sevgililik müəssəsinin bir üst leveli.
yeni yetməlik və ilk gənclik çağı evliliyə inanmamaqda (buradaki inanc təbii ki onun səmimiyyətindən gedir) azaddır. elə azad olduğu ölçüdə də haqqlıdır da. o dönəm – xüsusiylə böyüdüyümüz ölkə modelinin şərtləri çərçivəsində – başımız asanlıqla gicəllənir. bir xeyli dağılan, xoşbəxtlikdən uzaq ailələrlə böyüyürük. çoxu heç uzağa da getmir, götürür elə anasıyla atasını. sovet dövründən qalma dəmir evlilik prinsipləri (ki, zaman zamanı qovaladıqca işin içinə teistik möhfumlar da girir; ailənin müqəddəsliyi, toxunulmazlığı vs) uşağı, onun hələ yaşanmayan gəncliyini elə o vaxtdan zədələyir.
qonşularına, qohumlarına nəzər yetirir: gördükləri soyuq mənzərələr olur çox vaxt. bu onu qorxudur, anasının tək yatdığı gecələrdə ağlamalarını eşidib, atasının anasını döydüyünü görüb, anasının çarəsizlikdən başqasıyla atasını aldatdığını və yaxud da atanın, anasının yerinə başqa məşuqələr saxladığını görə görə inkişaf periyodu keçib. bu onu təkrar etdiyim kimi, evliliyə, onun gətirə biləcəyi səmimiyyətinə əngəl törədib.
gəncliyin bir digər ekolu isə, bunu sırf fərqlilik naminə müdafiyə edir. xüsusiylə gənc qızlar; həyatlarında bir dəfə sevgi hissiylə qarşılaşmayanlar, sevdiyi qadınla sevişməmiş bütün o kişilər; onlar da bir başqa faciəni – tolstoyvari ifadə etsəm, özlərinə məxsus deyil, kollektiv bədbəxtliyi – yaşayırdılar.
etiraf edim ki, mən də uzun müddət evliliyə qarşı olmuşam. o vaxtlar sevdiyim bir qadın var idi. əla vaxt keçirirdik, yaşanacaq çox şeyi (həyati mənada olmasa belə, xüsusi zövqlər əhatəsində) yaşamışdıq. bizə elə gəlirdi ki hər şey belə də davam edəcək, hətta o iddia edirdi ki bu təbiət qanunudur, bütün yunan tanrıları bizimlədir. lakin yanılırdı və mən bunu çox sonra, birbirimizdən ayrıldıqdan iki, üç il sonra anladım. bəli, yəqin ki indiyə qədər davam etsəydik həyatımda ilk dəfə bir qadına evlilik təklifi edərdim. o, böyük ehtimalla qəbul edərdi. ancaq təbiət ana bizi təhna qoydu, gəncliyin aldadıcı, axmaqyana söz və vədlər yığınından ibarət karnaval olduğunu öyrətdi. ümumiyyətlə yunan tanrıları da mif imiş, çox sonra öyrəndim.
və məsələ heç də o qadın deyil, o gedəcək, başqası gələcək. mən gedəcəm, başqa kişiylə sevişəcək. bax, əsl təbiət qanunu budur. buna heyfslənmirəm. əksinə, ödənilən bir bədəl var ortalıqda və indilərdə başa düşmək heç də çətin deyil ki, böyük danışmamaq, vaxtı çox uzatmamaq lazımdır. (hər nə qədər bunun özü böyük cümlə olsa da...)
hə, yadlıq yüzilliyi. insan əlaqələrini hamımızı müşahidə edirik.
– hey, mən steyk yeyəcəm.
– steyk? mən veganam, bizdə alınmaz.
və yaxud digər absurd səbəblərlə əlaqələr sona çatdırılır. yola vermə əsrində yaşayırıq. heç kim heç kimə qatlanmaq niyyətində deyil, naz çəkmək üçün başqa qapını döysünlər.
şopenhaur belə bir şey yazmışdı: hər kəs, qarşısındaki şəxsdə gördüyü, lakinin özünün yoxsun olduğu tərəflər naminə o kəsi sevir.
ancaq indi buna görə bu yaşlı filosofa götüylə gülərlər. cümləni dəyişdirirəm: şəxs, qarşısındakini, öz bəyəni və dəyərlərinə xidmət göstərdiyi üçün sevdiyini zənn edir.
doğurdan da elə deyil? the beatles sizin ən sevimli musiqi qrupunuz olduğuna görə və partnerinizdə sırf onları bəyəndiyinə görə diqqəti çəkmir? ya da dostoyevski oxuduğu üçün, fritz lang filmlərini analiz etmə bacarığına görə vs (ancaq səhv başa düşülməsin: vermək istədiyim məna, fizyolojik kompanentlərdən uzaqdır)
evlilik isə şəxsi fikirimə əsasən, elə gəlir ki (razılaşmamaq haqqınız əlinizdədir) bütün bu absurdluğu bir müddətlik belə olsa təxirə salmaq, insanları ciddiyətə qaytaran, on beş günlük aldatmacanı, bir neçə ilə çevirən bir möhfumdur.
xüsusiylə bəzi insanların elə işləri olur ki, onlar flirtlə ömür çürüdə bilməzlər. uşaq istəyə bilirlər. uşaq isə vacibdir. aranızda istəməyənlər ola bilər, zamanla keçər vəya keçməz, fərq etmir, ancaq çox böyük detaldır insan əlaqələrində.
uzun sözün qısası olaraq isə: deyəsən bu yaxınlarda bir qadına evlilik təklifi edəcəm. tələskənlikdir bəlkə də bunun adı, ancaq sevilən insanın itirilməsindən daha yaxşı hiss etdirəcəyi məlumdur.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
#1 "zerkalo"
kameranın tənha evdən sonsuzluq metaforası təbiətə (meşəyə) tərəf uzaqlaşması (geriləməsi) bir daha geri qayıtmayacaq keçmişə ithaf edilmiş, kinematoqrafiya tarixinin ən hüzünlü texniki səhnələrindən biridir.
#2 "dogville"
insanın ən qədim və köhnə olduğu ölçüdə də güclü instinkti, öldürmə istəyi, dogvillein final səhnəsində mənəvi orqazm həddinə çatır. başa düşülür ki, şərtlər və tələblər münasibdirsə, öldürmək qaçınılmazdır. gracein (nicole kidman) qərarıyla güllələnməyə məhkum olan dogville sakinləri, bir intiqam hekayəsinin tamaşaçı "qələbəsiylə" sonlanır. trierin dogvillei yandırmağa qərar verdikdə o məşhur gülüşünü yadıma salıram.
#3 " krótki film o zabijaniu"
hətta kieslovski reportajlarında ifadə edir ki, o son səhnəni çəkib qurtarmaqda çətinlik çəkirdik; bütün komanda dövlətin edamı qarşısında - bu fiction olsa belə - göz yaşları və emosiyalarını saxlaya bilmirdi. doğurdan da haqqlıdır ustad, yüz illik yeddinci sənət hələm hələm belə ağır səhnə yaşamayıb, görməyib.
#4 "psycho"
come on, o gülüş kimləri az da olsa otağa nəzər yetirməyə vadar etməyib?
#5 " close up"
makhmalbafın idarəsindəki velosiped kino tarixinin ən lirik finallarından birini yaradır.
#6 "breaking the waves"
#133818
göylərdən yerə səslənən çanların orkestral sədaları altında bütün günahlar əhv edilir.
#7 "the return"
isa metaforu ata, az yaşlı oğullarının olan qalan gücü hesabına ölü bədəniylə evə qayıdır. lakin təbiət onu aid olduğu yerə qaytarır. zvyagintsev şedevr yaradıb.
#8 "a clockwork orange"
alex, dövlət (sistem) tərəfindən "tərbiyyələndirilmiş" dostları, ailəsi və ümumi cəmiyyət panaroması nəznində, cəzalandırılır.
#9 " o melissokomos"
yunanlı kino şair theo angelopoulos bir daha öyrədir ki, insan sevib, dəyər verdikləri tərəfindən "sancılmağa" ən yaxın varlıqdır.
#10 "blow up"
nə mən yazım, nə siz bu zövqdən məhrum olun; aha, o qədər.
#11 "dancer in the dark"
qadının "qurban" motivində çox az film dancer in the darkın (şübhəsiz ki björk)ün də final səhnəsindəki faciəyə yaxınlaşa bilib. gözəl olanın içində gizli yuxuya getmiş çirkinliyi ifşa edir von trier.
#12 " the passion of janna d"ark"
artıq razılaşılır ki, kino tarixində janna d"arkı ən gözəl ifa edən aktrisa (ironiya: bu onun tək filmidir həmçinin) maria falconettidir. bədəni yandığı vaxt, bütün insanlıq günahları çiyinlərimizə yüklənirdi.
və bəlkə də von trier dreyerin yüklədiyi bu günahı, breaking the waveslə çiyinlərimizdən uzaqlaşdırır.
nisbi və ilk ağla gələnlər kateqoriyasından, arxivə ithaf edilir.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
təxminən dört min əvvəl (4000) bədənin daxili və xarici orqanları arasında üsyan baş verir. beyin insana ötürülən siqnallardan, bədəni və insanı idarə etmə gücünə görə özünü bədənin kralı elan edir. ürək beyinin bu fikirini absurt olaraq dəyərləndirir və, bir gün ərzində təqribi yüz min (100.000), il ərzində isə qırx milyon dəfə (40.000.000) səkkiz tona (8t) yaxın qan pompaladığından bəhs edərək özünün kral olduğunu bildirir. qaraciyər bu iki fikirinin insan bədənin krallığı üçün bəs etməyəcəyini, diafraqma vasitəsiylə hormonlar üstündə yaratdığı illuziyalardan danışır. ağciyər isə oksigenin qan dolaşımına onun idarə etməsiylə yayıldığını qışqırır. mədənin, penisin ortalığa çıxartdıqları fikirlər əsaslı sayılmasa da ortalıq gözlənilməz gərginlik həddinə çatmaqda gecikmir. son olaraq isə göt bütün fikirlərə ironik üz quruluşuyla cavab verərək, özünü kilitləyir. kilidləmə nəticəsini bir neçə gün sonra verir. ifrazat sistemində yaranmış tıxac zəhərə çevirilir və o zəhər qana, qandan, qara-ağ ciyərlərə, ciyərlərdən, ürəyə, ürəkdən isə beyinə qədər sürətli halda irəliləyir. beyin baş gicəllənməsini hiss edərək vəziyyəti idarə etməkdə çətinliklə qarşılaşır. hamı eyni ağızdan götün insan bədənin (həm də insanın) kralı olduğunu elan edir.
o üsyandan sonra insanların böyük əksəriyyəti götləriylə fikirləşməyə başlayaraq, beyinlə götün funksiyalarını qarışdırmağa başlayır və hələ də bunu davam etdirirlər.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
azərbaycan hekayə tarixinin açıq ara ən yaxşısı; içində gəzişdiyiniz vaxt, altmışları: dövrün bakısını, sevdiyiniz qadınları, qamma səslərini xatırlayıb, fərq edəcəyiniz, anar rzayev hekayəsidir. kieslowskinin məmnuniyyətlə çəkməyi qəbul edəcəyi, dünyəvi hisslərdən bəhs edir anar.
təyyarələrlə radiolar qohumdur.
mən, sən, o və telefon:
telefon nömrələri
oxşamaz bir-birinə
amma hamısında
insan səsi...
...pis günlər
oxşamaz bir-birinə
birində özün susarsan,
birində telefon.
vaqif səmədoğlu
dünən sənin telefonun öldü. ölən yalnız adamlar olmur ki... telefon nömrələri də ölür.
ömrün boyu çox rəqəmləri unudacaqsan: pasoportunun nömrəsini, axırıcı işində aldığın maaşını, dostunun avtomobilinin nömrəsini, aya qədər olan məsafəni, yaşadığın şəhərin əhalisinin sayını.
başqa rəqəmləri. hamısını unudacaqsan.
bircə bu beş rəqəmdən savayı. bu beş rəqəm, özü də məhz bu ardıcıllıqda səninçün ən əziz hədiyyə idi. beş rəqəm, onun səsi və telefon dəstəyindən gələn bənövşə ətri.
bəzən mən qara telefonun dəstəyini elə qaldırırdım, elə bil royalın qapağını qaldırıram. bəzən bu qara dəstəyi elə qoyurdum, elə bil tabutun qapağını örtürəm.
indi bu nömrə yoxdur. yəni ki, var, amma mənimçün yoxdur. mənimçün bu nömrə indi yasaq ərazidir.
barmağımın altında telefon dairəsində yerləşən bu beş rəqəm indi mənim üçün keçilməz bir məsafədir - kilometrdir, millər, parseqlər.
mən bu məsafənin beşdə dördünü keçə bilərəm - dörd rəqəmi yığa bilərəm, amma heç vədə son rəqəmi - beşincini yığmayacağam. sənin nömrən bağlı qapıdır - açarını itirmişəm.
səni görməyə də bilərdim. zəng edirdim, səsini eşidir və deyirdim: əzizim, əlin niyə belə soyuqdur?
səni görməyə də bilərdim, amma məsafədən belə duyurdum. sahil kəndlərinin sakinləri dənizi görməyəndə belə onu duyduqları kimi.
indi isə dəniz qeyb oldu. yoxa çıxdı.
min dəfə təkrar olunan əhvalat mən, sən, bir də o, əlbəttə. amma bir də telefon. hər şey rasimin toyundan başlandı.
firuz tostunu davam etdirirdi:
- biz beş yoldaş idik. lap o filmdəki kimi, yadınızdamı: onlar beş nəfər idi.
mən, kamal, murad, rasim, seymur. bizi bir-bir fəth etdilər, bir-bir boyunduruğa saldılar. bax, bunlar saldı - bizim xanımlar. hələ evdə də bir çətən külfətimiz var - oğul-uşaq.
bəli, külfət bizi basdı, yaman basdı - hamı gülüşdü. - bu gün də biz rasimi itiririk. heyf ondan.
əlbəttə, mən zarafat edirəm. xoşbəxt olun fəridə, rasim. mən sizə çoxlu səadət, cansağlığı, uzun ömür arzulayıram.
oğullu, qızlı olasınız. amma sizin sağlığınıza içmişik, yenə içəcəyik. indi bu badələri mən axırıncı ikidin saqlığına - bizim canımız-ciyərimiz seymurun sağlığına qaldırmaq istəyirəm. subaydı-sultandı. sağ ol, var ol, bülbül ol, qəfəsdə olma.
hamı mənə baxırdı, külüşlərin və badələrin cingiltisi arasından tanış üzləri görürdüm - dostlarımın üzlərini. üzlərdə sevincli, bir qədər də təəccüblü ifadə vardı.
qonaqlar dağılışanda biz hamımız - firuz, kamal, murad arvadlarıyla, bir də mən tək, bir yerdə çıxdıq. biz yatmış şəhərii gecəli küçələriylə addımlayırdıq və birdən firuzun arvadı mənim qoluma girdi:
- yaxşı, seymur, sənin toyunu haçan eləyirik?
- uzaq gələcəkdə.
- belə niyə? yoxsa sən bu naqqalın sözlərinə inanırsan? - o, şıltaq bir nəvazişlə ərinin böyrünə qısıldı. - elə bilirsən ki, ailə həyatı cəhənnəmdir.
firuz:
- özünə layiq qız tapa bilmir, - dedi.
- doğrudan? uşaqlar, eşidirsiniz? gəlin seymura bir qız tapaq. səninçün bakının ən gözəl qızını tapsaq, evlənərsən?
— mütləq, - dedim, - ancaq bir şərtlə. gərək, bax elə bu saat, bu dəqiqə tapasınız. yoxsa fikrimi dəyişərəm.
— kamal:
-gözümün işığı, - dedi, - gecənin bu vaxtında sənə hardan qız tapacağıq? küçədən tapmayacağıq ki... həm də gecənin bu vaxtında küçələri gəzən qızı almazsan yəqin.
- bəli, - dedim, - tamamilə doğru buyurursunuz. odur ki, bu söhbəti xətm edək.
- mənim bir təklifim var, gəlin seymura telefonla qız tapaq. budur, bax, avtomat da var.
- gözəl fikirdir, - dedim, - amma iki qəpikliyim yoxdur. hər tərəfdən mənə iki qəpikliklər uzatdılar. budkaya girdim.
- nömrəni deyin. firuz:
- əşi, ağlına gələn nömrəni çək, - dedi. - məsələn... - birdən o, sözünü yarımçıq qoydu. - yox, qardaş, keçəl suya getməz. birdən qayınananla yola getmədin, yapışacaqsan mənim xirtdəyimdən.
- qorxaq, - dedim, - məsələ də bundadır. evlənmək ciddi işdir. heç kəs məsuliyyəti boynuna götürmür. kamal, bəlkə sən deyəsən.
- mənim bir təklifim var, - deyə firuzun arvadı sözə qarışdı. onun həmişə bir təklifi olurdu, - heç kəs boynuna məsuliyyət götürmək istəmir. gəlin onda məsuliyyəti bölüşək. hərə bir rəqəm desin.
firuz:
- əla, - dedi. o həmişə arvadının təkliflərini bəyənirdi. - iki. mən iki çəkdim. firuzun arvadı:
— doqquz, - dedi.
— kamal:
- sıfır, - dedi və arvadına baxdı, - sən de.
— mən? nə deyim, bilmirəm... yaxşı, dörd.
— murad:
- beş, - dedi.
bircə muradın arvadı heç nə deyə bilmədi, çünki dəstəkdən artıq kəsik siqnallar eşidilirdi.
- nişanlım yatıb, dedim. hamı gülüşdü. mən dəstəyi asdım.
yolumuza davam etdik, yavaş-yavaş dağılışdıq, hərə öz evinə getdi və mən, nədənsə, özümü çox tənha hiss elədim.
dəniz bağına qayıtdım, uzun müddət adamsız bulvarı dolandım, qaranlıq dənizə və uzaqdakı rəngbərəng buylara baxırdım, birdən zəng elədiyim telefon nömrəsi yadıma düşdü. gecə saat iki idi.
mən yaxındakı avtomat budkasına girdim, yarığa iki qəpiklik saldım və nömrəni yığdım.
telefonun dəstəyindən qadın səsi eşidildi. yuxulu səs də deyildi, belə - azacıq yorğun, azacıq da təəccüblü.
- bəli.
- salam.
- salam. kimdir?
- mənəm. gəlin tanış olaq.
mən sillə kimi üzümə vurulacaq sərt cavab gözləyirdim. ya da elə bilirdim ki, üzünə çırpılan qapı kimi dəstək də birdən asılacaq. amma nə söydü, nə asdı. səsi əvvəlki kimi sakit idi.
- axı tanışlıq üçün vaxt bir az gecdir.
- gecdir? xeyr, əsla! əsil vaxtdır. mən bu saat ən yaxın bir yoldaşımın toyundan çıxmışam. bu, mənim axırıncı subay dostum idi. mənə elə gəlir ki, bu gün onun toyu yox, yası idi.
- vay, vay, vay. elə niyə deyirsiniz? bəs siz özünüz evli deyilsiniz?
- yox. bəs siz ərdəsiniz?
o güldü.
- tanışlığın elə birinci dəqiqəsindən hər şeyi bilmək istəyirsiniz?
- bağışlayın, siz allah. elə bilməyin ki, mən telefon xuliqanlarındanam. yox, nədənsə, təklikdən bağrım çatlayır. odur ki, dedim zəng eləyim, bir adamla danışım.
- bəs mənim nömrəmi hardan tapdınız?
- təsadüfən. ağlıma gələn rəqəmləri yığdım, vəssalam.
- əcəbdir.
- bilirsiniz, bir az içmişəm, odur ki, özümü çox yalqız hiss eləyirəm.
- olur, eybi yoxdur.
- sizinlə görüşə bilərik?
- yox, bax, bu baş tutan iş deyil. gəlin belə danışaq.
indi gecdir. gedin evinizə, yıxılıb yatın. səhər duracaqsız, bütün dərdi-qəminiz uçub gedəcək. görərsiz.
- axı mən sizi görmək istəyirəm, heç olmasa danışmaq istəyirəm sizinlə.
- telefonumu ki, bilirsiniz. sabah ayılandan sonra yenə də görsəz ki, mənimlə danışmaq istəyirsiz, zəng eləyin.
- doğrudan?
- doğrudan. gecəniz xeyrə qalsın.
- xeyrə qarşı. sabah sizə zəng eləyəcəyəm.
gülməlidir vallah, amma dəstəyi asıb boş, adamsız küçələrlə addımlayarkən mənə elə gəlirdi ki, daha mən də tək deyiləm. mənim də kimimsə var.
səhərisi gün, təbii ki, mən zəng eləmədim. bütün günü yüz əlli iki min işlə məşğul oldum və hər şeyi unutdum. bir neçə gündən sonra iş planının müzakirəsində laboratoriya müdirimizlə möhkəm toqquşdum. o həm də mənim elmi rəhbərim idi.
müzakirədən sonra firuz məni evlərinə apardı. biz onunla bir institutda işləyirdik. yolda o mənim başıma ağıl qoyurdu, deyirdi ki, cırtqoz olma, hər şey üçün partlama.
əgər haqlısansa da həqiqəti ifadə və müdafiə etməyin müxtəlif formaları var. hamını özünə düşmən eləməklə heç kəsi inandıra bilməyəcəksən. bir az rəftarın olsun, qılığın olsun.
görürsən ki, biri düz danışmır. denən ona ki, siz, görünür məsələyə hərtərəfli nəzər salmamısınız, mənə elə gəlir ki, bu məsələyə bir də baxsanız, mənimlə razılaşarsınız.
yoxsa sənin kimi: siz heç bir şey qanmırsınız, nadansınız, cahilsiniz. ona görə də...
- ona görə də, - dedim, - sənin bu siyasətçiliyin lap məni boğaza yığıb.
- yaxşı, görürəm ki, səninlə adam kimi danışmaq olmaz. gedək bizə çay içməyə... firuzun arvadı:
- bilirsən, - deyirdi, - heç birimiz onu öyrətməmişik. bilmirəm heç bu sözləri hardan bilir, özü tapıb, deyir: anna, atta.
o bir yaşı təzə tamam olmuş oğullarından danışırdı firuz o biri otaqda ev paltarlarını, məstlərini geyinib gəldi.
- doğrudan, - dedi, - qəribədir. bilirsən mən təzə bir nəzəriyyə icad eləmişəm. mənə elə gəlir ki, dili uşaqlar yaradıblar. böyüklər yox, məhz uşaqlar. biz - böyüklər də onların düzəltdiyi sözlərdən istifadə edirik.
seymur əmisi, de görüm, harda belə şirin bala görmüsən, kimin belə oğlu var, hə?..
nə qədər eləyirdim telefon nömrəsini yada sala bilmirdim. ikinci yarısı yadımda idi, əvvəlindəki iki rəqəmi də yadımda idi, üçüncü rəqəm sıfır idi, bəs ikinci - yadıma sala bilmirdim ki, bilmirdim.
- bura bax, səmayə, o axşam sən hansı rəqəmi dedin?
- hansı axşam? nə rəqəm?
izah etməli oldum. bir yığın zarafata, gülüşə, fərziyyəyə, məsləhətə qulaq asmalı oldum. ələ saldılar, doladılar, başıma ağıl qoydular. amma hamısı bir yana - qapıdan çıxanda səmayə dedi:
- hə, yadıma düşdü: doqquz. mənim trolleybusumun nömrəsidir.
- allo. salam. mənəm.
- salam. kimdir?
- nə tez unutdunuz. yadınızda, mən sizə zəng eləmişdim. üç gün bundan qabaq. elə bu vaxtlar idi.
- onda səsiniz başqa idi, - dedi və istehzayla əlavə etdi, - ya bəlkə bu səfər danışan başqa adamdır. keçən səfər evlənənin başqa dostu təklikdən şikayət edir. məşğulətçin telefon macəralarına qurşanmısız.
o, sərt və kəskin danışmağı bacarırdı.
- and olsun ki, mənəm. yəqin keçən səfər səsim sərxoş səsi idi, onunçun tanımadız. indi necə, tanıyırsınızmı?
- hə, indi tanıdım. mənə elə gəldi ki, başqa adamdır, bağışlayın, - o, arxayınlıqla güldü. - deməli, bu gün ayıqsınız.
- yüz faiz. ayıq vaxtımda zəng elədim ki, mənim haqqımda yanlış təsəvvürünüz olmasın. sonra elə bilərsiz içkibazam. ildə-ayda bir dəfə içirəm.
- yaxşı ki, zəng elədiniz, yoxsa bu axşam mən də yaman darıxırdım. radiom xarab olub.
- siz həmişə belə kec yatırsınız?
- hə, mən kecə yarısına qədər radioya qulaq asıram. amma bu gün radiomun lampası xarab olub, lap dəli kimiyəm.
dəstəkdən piano səsi eşidilirdi. lap uzaqdan eşidilirdi.
- siz suallara cavab verməyi sevmirsiz, amma deyin, kimdir bu keçə vaxtı piano çalan?
- aa, - o güldü. - bizdə deyil, qonşudadır. bir zəhlətökən qızdır ki, səhərdən axşamacan çalır. divarlar nazikdir, bu qammalar məni lap cəzana yetirib. radiom işləyəndə heç olmasa eşitmirəm onun çalmasını.
- radioyla nəyə qulaq asırsınız ki?
- efir evimin içi kimidir. bax burda həmişə kecə konserti var - elə bil mən onun radio-dalğaları üzərində gəzən barmaqlarını görürdüm - burda da kəsik-kəsik melodilərdir, uzaq okeanların üstündən uçub gəlir.
burda həmişə tufan uğuldayır, burda da anlamadığım bir dildə danışırlar. burda həmişə səs-küy olur. konferansye zarafat edir, camaat gülür, əl çalır, mən sözləri başa düşmürəm, amma hamı gülür, fit verir, əl çalır, mən də şənlənirəm.
burda da nə isə intim bir verilişdir. kişiylə qadın lap yavaş, pıçıltıyla danışırlar, mikrofonda nəfəslərinn də eşidirəm.
radio qəribə şeydir. elə bil bütün dünya mənim otağımdadır. dünyanın gecəsi. göy, melodiyalar, dramlar, təyyarələr...
- təyyarələr niyə?
- qulaq asın, - dedi. başa düşdüm ki, susub dinləyir, mən də qulaq verdim və bir qədər sonra təyyarə uğultusu eşitdim. görəsən bu təyyarə bizim evin də üstündən keçəcəkmi? görəsən onun evi hansı səmtdədir, şəhərin hansı tərəfində?
- radioyla təyyarələr qohumdurlar, eləmi? - deyə qəfilcəyə soruşdu.
-hardan qohumdurlar ki?
- səmadan, - dedi və yenə susdu. indi dəstəkdən təyyarə uğultusu deyil, yenə də bayaqkı kimi yeknəsəq qammalar eşidilirdi.
- mən elə hey danışıram, danışıram, siz isə susursunuz. siz də mənə bir şey danışın.
özüm də özümə təəccüblənə-təəccüblənə, bilmirəm heç niyə: mən bu yad adama heç kəsə danışmadıqlarımı danışmağa başladım.
işdəki çətinliklərimdən, köhnə dostum firuzla günü-gündən uzaqlaşmağımızdan, elmi rəhbərimi neçin sevmədiyimdən, müzakirədə ona ağzımdan çıxanı dediyimdən və başqa-başqa bu kimi şeylərdən. ona heç bir dəxli olmayan şeylərdən.
niyə mən bunları məhz ona danışırdım? özüm də bilmirəm. amma özümü saxlaya da bilmirdim.
birdən özümə gəldim. tələsik onunla xudafizləşib dəstəyi asdım.
evimə tərəf addımlaya-addımlaya düşünürdüm. düşünürdüm ki, bunu kimə danışsam inanmaz. doğrudan da tanımadığın, üzünü belə görmədiyin adama qəlbini necə açmaq olar. mən onun haqqında nə bilirdim? heç nə.
bircə onu bilirdim ki, kecələr o, radio dinləməyi sevir, qonşusu isə pianoda qamma çalır.
bu hekayənin iştirakçılarından biri - telefondur. mən telefon haqqında bir neçə kəlmə demək istəyirəm. son vaxtlar mən telefonlar barəsində çox düşünürdüm: onlar mənə qəribə və müxtəlif cür görünürdülər.
bizim laboratoriya müdirimizin otağında - masanın üstündə qara bir telefon aparatı var. hər dəfə bu aparata baxanda mənə elə gəlirdi ki, onun xətti dinamik məftilinə oxşayır.
müdirin daima nigaran, daima təlaşlı, qorxu çəkən gözlərinə baxanda mənə elə gəlirdi ki, bu telefonu onun otağına gec partlayan mina kimi qoyublar. o hər zəngdən, hər hərəkətdən diksinirdi.
yəqin ona elə gəlirdi ki, bu mina - telefon hər dəqiqə bəd bir xəbərlə partlaya bilər. bir gün zəng eləyib ona deyəcəklər ki, səni işdən çıxarıblar, yaxud arvadın qaçıb...
kanselyariyamızda da telefon vardı. amma diski rəqəmsiz, bağlı, qara bir dairə idi, elə bil möhürlənmişdi. mənə elə gəlirdi ki, bu telefon təkərsiz maşın, ünvansız məktub kimi köməksiz və acizdir.
o, sanki mütiliyin, asılılığın, passivliyin, təşəbbüssüzlüyün rəmzi idi - sənə zəng vura bilirlər, amma sən heç kəsə zəng vura bilmirsən.
bu tipli telefonların müqabilində telefon avtomatlar da mövcud idi. telefon avtomatlar disksiz telefonların tam əksi idi. sən zəng edə bilirsən, amma sənə cavab verə bilmirlər.
zəng elə ağzına gələni de, lap söy, kim səni tapacaq? telefon avtomatlar - cəzasızlığın, məsuliyyətsizliyin, özbaşınalığın rəmzi idi. onların üstünlüyü bombardmançı təyyarənin silahsız gəmi üzərindəki üstünlüyünə oxşayırdı.
bilsəniz evimdə telefon olmamasına nə qədər hayıfsılanırdım. əlimə keçən iki qəpikləri hacı qara kimi xəsisliklə yığır, gizlədirdim. tanış-bilişdən iki qəpik toplayırdım, imkan düşən kimi ayrı pulu xırdalayıb iki qəpiklik alırdım.
hər gecə ona zəng eləyirdim. həmişə də gec zəng eləyirdim. bu, vərdiş və adət halını almışdı.
bu söhbətlərə alışmışdım - onun bir az yorğun, bir az istehzalı, bir az kədərli səsinə, divar dalından eşidilən yeknəsəq qammalara, radionun güclə sezilən nəfəsinə, təyyarə uğultusuyla dolu pauzalara.
mən indi onun haqqında bəzi şeyləri öyrənmişdim, amma çox az şey. bilirdim ki, adı mədinədir, tək yaşayır.
bilirdim ki, gözləri qonurdu, çəkməsinin nömrəsi otuz beşdir. bundan artıq heç nə bilmirdim.
bir dəfə soruşdum:
- neçə yaşındasınız?
- eh, qoca qarıyam, nəvələrim, nəticələrim var, - dedi və mən onun cavan səsindən duydum ki, məni dolayır. və bir də bildim ki, nə yaşından danışmaq istəyir, nə işindən, nə də ailə vəziyyətindən.
mən də inad edib soruşmurdum. o özü də bu barədə məndən bir şey soruşmurdu, amma bilirdi ki, iyirmi doqquz yaşım var, subayam, elmi idarədə işləyirəm.
bircə adımı bilmirdi. nədənsə ona əsil adımı deyil, başqa ad demişdim: rüstəm. niyə? bilmirəm. bəlkə onun da əsil adı mədinə deyildi, başqa idi.
- axı biz haçan görüşəcəyik?
- neylirsiz görüşməyi? - dedi. - bəyəm belə pisdi? sizi bilmirəm, amma mənimçün bu telefon söhbətləri çox xoşdur. həyatıma nə isə təzə bir şey gətirir. mənə xoşdur ki, müəyyən saatlarda zəng gözləyirəm.
zəng eləyən adamı heç tanımıram, üzünü də görməmişəm, ona görə də onunla açıq danışa bilirəm, o da ürəyindəkiləri mənə deyə bilir.
məni heç vaxt görməyib, heç təsəvvür də eləmir ki, necəyəm. məgər bu pisdir?! görüşərik, bir-birimizi bəyənmərik, hər şey də pozulub gedər.
əgər bir-birimizi bəyənsək belə yenə hər şey dəyişər, adiləşər, bayağılaşar. gəlin əlaqələrimizi elə bu şəkildə saxlayaq. inandırıram sizi, bu, daha yaxşıdır. ondansa işinizdən danışın.
o məsələ necə oldu? davanızı deyirəm? ötüşdü?
- yox. ərizə vermişəm, gedirəm ordan.
- hara?
- hələ bilmirəm. siz nə məsləhət görürsünüz?
o, cavab vermədi və mən təyyarə uğultusunu eşitdim.
yeni ili firuzgildə qarşılayırdıq. təzə bəylə gəlin - rasimlə fəridə də gəlmişdilər. on ikiyə on dəqiqə qalmış masanın arxasına keçdik. masanı firuzun arvadı, başqa arvadların iştirakıyla çox yaraşıqlı düzəltmişdilər.
mən hamıdan kec gəlmişdim, soyuq idi, qarlı-çovğunlu küçədən sonra evin istisi, işığı adama daha xoş gəlirdi.
saat on ikini vurdu, bir-birimizi qucaqlayıb öpdük, hamıya, hamıya xoşbəxtlik, səadət arzuladıq və firuz dedi ki, bu il tarixi il olacaq - seymur evlənəcək. biz bir qədəh də içdik və firuz məni kənara çəkdi.
o, axşamdan içmişdi, lap dəm idi və qədəhin böyründən tutub tək bir mənim sağlığıma tost deyirdi. özü də ancaq mənə deyirdi.
- içirəm sənin sağlığına. həmişə belə olasan. mərd, prinsipial, amma bir az da ülfətli, qılıqlı, rəftarlı. həyata açıq gözlə baxasan. bilirəm ürəyində mənə gülürsən, bəlkə də nifrət edirsən.
elə bilirsən ki, mən də bax bütün bunlardan - o par-par parıldayan təzə mebelini göstərdi, - ya da səmayənin şubasından ötrü mənliyimi satmışam. yox. mən heç bir vaxt vicdanımın əleyhinə getmərəm, heç vədə elə söz demərəm ki, vicdanım onu qəbul eləməsin.
buna əmin ola bilərsən. amma… - o, pauza verdi, - amma gərək adamın ağlı başında olsun. xoruz kimi atılmasın hər dəqiqə ortalığa.
elə yer var gərək çəkiləsən, güzəştə gedəsən, elə yer də var ki, gərək qabarasan, sözünün üstündə möhkəm dayanasan. bəzi xırda işlərdə güzəştə getmək lazımdır ki, böyük işlərdə ketməyəsən.
- bəlkə də sən haqlısan. amma mənimçün bu haqq-hesab çox qəliz məsələdir, burda geri çəkil, orda irəli çıx, mən belə idmandan baş çıxara bilmirəm.
o, əlini yellədi:
- ay-hay. yaxşı, gəl içək. yeni ildən harda işləyəcəksən?
- qəzetdə, - dedim. - dünəndən əmrim verilib.
- özün bilən yaxşıdır, amma məndən soruşsan nahaq getdin.
o, royalın arxasına keçdi, çalmağa başladı, arvadı da oxudu. bizim radionun son mahnılarından. biri idi. birdən mənim yadıma qammalar, sonra nsə radio düşdü.
- tost demək istəyirəm, - dedim.
hamı təəccüblə mənə baxdı, bilirdilər ki, mən heç vaxt tost-zad deyən deyiləm.
- bax, biz hamımız burdayıq, bir yerdə, kefimiz də sazdır. gəlin amma fikirləşək görək bu axşam tək qalanlar neyləyir? məsələn, növbətçilər, yol baxıcıları.
- kim, kim? - deyə ordan-burdan səsləndilər.
- yol baxıcıları deyirəm. bəli, o yol baxıcıları ki, qatarların cədvəlini əzbər bilir, təpə-tənha daxmalarından kecə vaxtı, qarda-çovğunda yola çıxıb qatarları ötürürlər.
rasim:
- dinməyin, deyəsən aşnamız dəmdir, - hamı bərkdən gülüşdü. firuz tez mənə baxdı və ayağa durdu:
- dayanın, dayanın, - dedi. - deyəsən xətrinə dəydi. xahiş edirəm gülməyəsiz, məsələ ciddidir. deməli, yol baxıcılarının sağlığına, eləmi seymur?
hamı qədəhləri qaldırdı.
- yox, - dedim, - mən yol baxıcılarının sağlığına demək istəmirdim. sözümü ağzımda qoyduz. mən başqa bir adamın sağlığına içmək istəyirdim və bax, əgər dolayıb eləsəz, məndən inciməyin.
- pah atonnan. yaxşı, de gəlsin...
- mən bir adamın, bir tək-tənha, yalqız adamın sağlığına içmək istəyirəm. indi o, oturub radionun qabağında. o, bütün radiostansnyaların proqramını, cədvəlini bilir. yol baxıcısı qatarların qarşısına çıxan kimi o da efirdəki konsertlərin qabağına çıxır. bütün dünya onun otağındadır, bütün bu dünyayla birlikdə o necə təkdir...
mən bir qurtuma qədəhi başıma çəkdim.
hamı səssiz-səmirsiz içdi, təəccüblə baxışdı, amma bir şey demədi. bir azdan sonra isə başqa şeylərdən danışmağa başladılar.
mən dəhlizə çıxdım, nömrəni yığdım və dinləməyə başladım. dəstək susurdu. «bu da sənin yol gözətçin - deyə düşündüm. - nahaq sən onun dərdini çəkirsən. o da yəqin hardasa yeni ili qarşılayır. niyə də qarşılamasın axı?»
sonra mən yenə zəng elədim. istədim ki, yeni ilini moskva vaxtıyla təbrik eləyəm. cavab çıxmadı, bir saatdan sonra yenə zəng elədim, praqa vaxtıyla yeni ilini təbrik etmək istədim, yenə hay vermədi. bir saat da keçdi, yenə zənk elədim. hansı vaxtla yeni il idi bilmirəm, bəlkə qrinviç vaxtıyla.
nəhayət, səhər altının yarısında, küçədəki avtomatdan zəng eləyəndə cavab çıxdı.
- sizi atlantik yeni iliylə təbrik edirəm, - dedim. yəqii ki, nə demək istədiyimi başa düşmədi, mən də izah eləmədim.
- sizsiz? indicə girmişəm qapıdan.
- bilirəm. bütün gecəni sizə zəng vurmuşam.
- rəfiqəmgildəydim.
- dəxli yoxdur, - dedim, -yeni ildə mən sizə vacib bir şey demək istəyirəm. mən sizi sevirəm. özü də dəliçəsinə sevirəm.
- belə de. - o güldü. - əcəb şad xəbərdir. yeni il pis başlamır.
- siz mənim əzizim, gözümün işığısınız, bilmirəm hansı sözləri demək lazımdır, amma mən heç kəsi belə sevməmişəm. bilirəm, sizə gülməli gəlir, axı biz heç bir-birimizi görməmişik. amma neyləmək, bu belədir ki, var. mən sizsiz yaşaya bilmərəm.
- daha doğrusu, mənim telefonumsuz, - dedi. - bilirəm, bu sözlər havayı söhbətdir, amma hər halda onları eşitmək xoşdur.
ilk dəfə idi ki, bizim söhbətimizi qammalar müşayiət etmirdi. səhər açılırdı. mən vaxtilə musiqi məktəbində oxuduğuma görə ağlıma belə bir bənzətmə gəldi - həyatın xromotik qamması - ağ və qara pərdələrin - gündüzlərin və gecələrin, yaxşı, işıqlı günlərin və pis, qaranlıq günlərin ardıcıllığı...
- mən sizi haçan görəcəm axı? amma siz düz deyirsiniz, görüşməyək. bu məhəbbətin ən gözəl formasıdır, bir-birimizə telefon xətləriylə bağlanmışıq. gözəl əlaqədir.
- birtərəfli əlaqədir, - dedi, - o, mənada ki, mənə zəng edə bilirsiz, amma mən sizə yox.
- bəli, ona görə də mən sizi görməliyəm. ünvanınızı deyin bu saatca gəlim ora.
- xahiş edirəm sizdən, dedi və səsində ağrı duydum.
xahiş edirəm bu sevinci məndən almayın. belə təklifi mənə çoxları edir. siz də etsəz, sizinlə də salam-kalamım kəsiləcək, - susdu, sonra əlavə etdi, - amma sizə mən çox isnişmişəm. siz ilk adamsınız ki, ərimin ölümündən sonra özümə yaxın, məhrəm bilirəm.
yanvarın ikisində təzə işimə gəldim. bütün günü böyük bir materialı redaktə etdim, işin axırına yaxın makinaçıya verdim. dedim ki, mütləq səhərə hazır edin. kanselyariyanın qabağında böyük bir siyahı asılmışdı - işçilərin familiyaları və telefon nemrələri.
mən gözucu bu siyahıya nəzər saldım və birdən diksindim - elə bil tanımadığım adamlar içində tanış bir sifət görmüşdüm.
- vəlizadə kimdir? - deyə xəbər aldım.
- bizim makinaçıdır. indicə material verdiz e, ona... nədir ki?
mən pəncərədən baxdım. qonur gözlü makinaçı pilləkənlərlə aşağı düşürdü. dikdaban çəkmələri - tuk-tuk-tuk, - pilləkəndə səslənirdi və mən bilirdim ki, onun çəkməsinin nömrəsi otuz beşdir.
bu, lap nağıla oxşayırdı. tale bizi bir idarədə rastlaşdırmışdı, amma o hələ bu barədə bir şey bilmirdi. indi o, makinasında mənim verdiyim böyük materialı yazarkən heç ağlına da gətirmir ki, bu materialı ona mən vermişəm, yəni, bilir ki, mən vermişəm, amma bilmir ki, mən oyam, yox, daha doğrusu, necə deyim, mən - mənəm.
mən özümü saxlaya bilmirdim, bu yeniliyi ona çatdırmaq istəyirdim, avtomatdan ona zəng elədim. ilk dəfə belə erkən zəng vururdum və telefon susurdu. «zərər yoxdur, həmişəki vaxt zəng edərəm, qoy sürpriz olsun».
gecə ona zəng vurdum.
- salam. iki saat bundan qabaq sizə zəng eləmişdim.
- belə tez niyə? rəfiqəmgildə idim. əlimdə işim vardı, onlarda işləyirdim.
gülüşümü güclə boğaraq:
- nə işdi ki? - deyə soruşdum.
- evə iş götürmüşəm. təzə müdirimizin tapşırığıdır.
- təzə müdir?
- hə, bu gün idarəmizə təzə şöbə müdiri gəlib.
- yox əşi, - mən yenə də gülməkdən özümü küclə saxlayırdım, hə, necədir təzə şöbə müdiriniz?
- nə deyim vallah. nə isə məni açmadı. çox təkəbbürlüdür. düzdür, ilk təəssüratla çətindir demək, amma, hər halda...
mən quruyub qaldım. bu variant heç mənim ağlıma gəlmirdi.
- niyə xoşunuza gəlməyib ki?
- əşi, heç, birinci təəssürat çox vaxt səhv olur. bəlkə də yaxşı adamdır. hər halda özünü belə tox tutur.
hündür, göyçək oğlandır. sifəti də gözəldir, amma bir az forsludur deyəsən... adama elə bil yuxarıdan aşağı baxır. danışanda da belə əmrlə danışır: sabaha çap eləyin.
ilk dəfə olaraq o öz peşəsi haqqında ağzından söz qaçırtdı. amma mən bu sözdən yapışıb, onun peşəsini soruşmadım, axı onsuz da bilirdim.
- bəs sizin işiniz nə oldu? - deyə soruşdu. - təzə işə düzəldiniz?
onda mənim ağlıma da gəlmədi ki, qəribə bir oyun başlayıram, amma ani olaraq hansı daxili qüvvəsə məni saxladı və belə cavab verdim:
- yox, bilirsiz, fikrimi dəyişdim. köhnə yerimdə qaldım.
səhərsə ilk dəfə mədinəni, mənim mədinəmi gördüm. yəni dünən də görmüşdüm onu. amma dünən bu sifət başqa sifətlərdən biri idi, xoş, yapışıqlı bir sifət idi, amma xüsusi bir şeylə ayrılarından fərqlənmirdi.
adi bir sifət... bəlkə hətta ona gözəl də demək olardı, amma nə isə solğun, tutqun bir gözəllik idi bu. bütün bunlar dünən idi.
bu gün isə hər şey bambaşqa idi. onun çap etdiyi kağızlara baxa-baxa oğrun-oğrun özünə də nəzər salırdım. onun məna yad olan zahiri görünüşüylə bu qədər yaxın, doğma məhrəm səsi arasında, real varlığıyla telefon varlığı arasında bir ahəng, uyğunluq axtarırdım.
mən onunla çox mehriban, həssaslıqla davranırdım və çox maraqlanırdım görüm o bu dəyişikliyi duyurmu?
bunu bilmək üçün axşamı gözləyirdim. telefon saatını.
- deyirdim də sizə, ilk təəssürat çox vaxt aldadıcı olur. sən demə belə mehriban, belə həssas adammış ki...
- ikinci təəssürata da çox inanmayın. o da aldadıcı ola bilər.
- yox, yox, dünən onun gözlərinin içinə baxa bilməmişdim. bu gün baxdım - «görəsən haçan baxıb ki, mən sezməmişəm», - deyə düşündüm. - bilirsiz gözləri nə təmizdir, ağıllıdır.
- qısqanıram sizi ha, - dedim.
bu oyun belə başladı. mən artıq bu oyunun qaydalarını da bilirdim. o isə hər şeydən bixəbər idi.
artıq mən heç bir şey edə bilməzdim. hadisələr mənim nəzarətimdən, ixtiyarımdan çıxmışdı. poçt qutusuna atdığın məktub kimi.
bu oyunun öz çətinlikləri vardı. gərək bütün sözlərini, ifadə, düşüncə tərzini dəyişdirəydin. telefonda bir adam olaydın, işdə başqa. hərəsinin də öz aləmi, öz davranışı, öz psixologiyası.
işdə mən tamam başqa adam idim. xeyirxah, amma arada pərdə saxlayan, bir qədər özünü çəkən. telefonla o mənə mənim barəmdə danışırdı, hər hərəkətimi, hər addımımı, üzümün hər ifadəsini təhlil edirdi.
çox vaxt söhbəti mən özüm salırdım, amma axır vaxtlar hiss edirdim ki, mənim söz açmağıma heç ehtiyac qalmır. o özü hvvəslə seymur müəllimdən danışır. rüstəmlə uzun-uzadı telefon söhbətləri zamanı danışır.
amma seymurla heç vaxt rüstəm barəsində danışmırdı. ümumiyyətlə, onun telefon həyatı haqqında heç kəsin təsəvvürü yox idi.
mən bilmirdim sevinim buna, ya kədərlənim. bəzən mənə elə kəlirdi ki, onun bu barədə heç kəslə danışmamasına səbəb tam bir laqeydliyi, biganəliyidir. bəzən də əksinə düşünürdüm.
düşünürdüm ki, o bunu ən titrək, ən əziz, ən sirli bir hiss kimi gizlədir, heç kəsə açmaq istəmir. qəribə şey idi - elə bil duyğularım qatmaqarışıq düşmüşdü.
təsəvvür edin, seymur kimi mən onu telefon həyatına qısqanırdım. gecə telefon söhbətlərində isə məni - rüstəmi onun seymur haqqında uzun-uzadı söhbətləri əsəbiləşdirirdi.
bir dəfə ona:
- gəlin, - dedim, - bir-birimizə «sən» deyək. axı çoxdan tanışıq.
- yaxşı, gəl, - deyə telefondan cavab eşitdim.
- sağ ol, gecən xeyrə qalsın, - dedim və uşaq kimi sevindim ki, indi mədinə mənimlə «sən» deyə, onunla isə «siz deyə danışır.
birdən ağlıma gəldi ki, ilk dəfə özüm haqqında, özümün ikinci «məni» haqqında özgə bir şəxs kimi düşünürəm.
- mənə elə gəlir ki, sən bir balaca ondan gəsirsən?
- nə bilirsən? - deyə işvəylə cavab verdi, - bəlkə o məndən bir balaca kəsir.
mən hirslə dəstəyi asdım. üç gün ona zəng eləmədim.
işdə isə o gün həvəslə mırt vururduq. idarənin köhnə işçilərindən biri mənə yanaşdı:
- əbəs yerə özünü yorma, - dedi və gülümsündü, hələ heç kəs bizim bu balaca xanımın qəlbini fəth eləyə bilməyib.
hər üçümüz güldük, mədinə gedəndən sonra müsahibim dedi:
- rahibə kimi bir şeydir. heç kəs onun ürəyinə yol tapa bilmir. vəfalı arvad imiş. əri neçə il bundan qabaq həlak olub.
öyrəndim ki, əri təyyarəçi imiş, göydə həlak olub.
o gün işdən gec çıxmışdım. qapıdan çıxanda eşitdim ki, mədinə makinada nə isə yazır. onun uzun nazik barmaqları vardı və o, makinada yazanda adama elə gəlirdi ki, pianoda çalır.
gecə ona zəng elədim.
- salam.
- salam. deməli, sənin özündən çıxmağın da varmış. o gün niyə dəstəyi çırpdın? sənin açığına bu gün seymur məni evə ötürdü.
- necə? - deyə mən təəccüblə soruşdum və təəccübümün səmimiyyətinə inana bilərsiniz.
- elə, işim çox idi. gec çıxdım. o da məni ötürdü. çünki mərifətli adamdır.
«daha doğrusu, mərifətsiz, gicin biridir» - deyə düşündüm. kül ağlıma, elə gec qalmışdı, mən də vidalaşıb getdim, fikrimə gəlmədi ki, ötürüm».
ancaq mən başqa şeyi də anlamışdım. başa düşmüşdüm ki, onu ötürmək istəsəm, yox deməz, hətta bəlkə ona xoş gələr. bəlkə də acıqla deyirdi, telefonu çırpdığım üçün məni - rüstəmi hirsləndirmak üçün deyirdi. - deməli, o mənə - telefon tanışına da laqeyd, biganə deyildi. ancaq bunu necə biləsən? bunu bir vaxt bilə biləcəyəmmi?
gümanlar, fərziyyələr nçində çaşıb qalmışdım. amma bircə şeyi dəqiq dərk etmişdim və odur ki, gələn səfər o işdən gec çıxanda nə etmək lazım olduğunu bilirdim.
biz gediş-gəlişi azalmış adamları seyrəlmiş küçələrlə keçirdik və mən ondan soruşdum:
- bəs işiniz olmayanda axşamlar neyləyirsiz?
- evdə otururam, - dedi.
- elə tək-tənha oturursunuz evdə?
- bəli, nədir ki?.. oxuyuram, radioya qulaq asıram.
görəsən radio haqqında danışdıqlarını indi də danışacaqmı? amma tamam başqa məsələdən söz saldı və mən bununçun ona minnətdar idim.
- bu da mənim pəncərəm, - deyə üçüncü mərtəbəni göstərdi.
- bəlkə pilləkən qaranlıqdır, qoyun sizi yuxarıyacan ötürüm.
- yox, - dedi.
amma mən geri çəkilmək istəmirdim,
- bəlkə məni evinizə dəvət edəsiz?
- məmnuniyyətlə. amma indi gecdir, - o, saatına baxdı və mən hiss elədim ki, əsəbiləşir.
- gecdir? siz belə tezdən yatırsınız?
- yox, amma... - o, narahat idi, söz tapa bilmirdi.
- yaxşı, indi ki, mənə bir stəkan çay vermək istəmirsiniz, gəlin bir az da gəzişək, hava alaq.
o dinmədi. biz bir neçə dəfə onların evlərinin başına hərləndik. mən yaman getmək istəyirdim onun evinə. telefon söhbətlərindən mənə bu qədər tanış olan bu ala-işıq mənzili, radionu, yumşaq kürsünü görmək istəyirdim.
bəlkə də o gün məni evinə dəvət etsəydi, hər şeyi ona deyəcəkdim.
ancaq dəhliz qapısının qarşısında ayrılarkən o, əlini tələsik mənə uzatdı.
- yaxşı, hələlik seymur müəllim. çox sağ olun. gecəniz xeyrə qalsın.
gülümsündü, cəld çevrilib qaçdı.
mən onun addım səslərini dinləyirdim və birdən hər şeyi başa düşdüm. başa düşdüm ki, o niyə tələsir, əsəbiləşir, tez-tez saata baxırdı. o, telefon zənginə gecikməkdən qorxurdu. mənim zəngimə.
bir neçə gündən sonra bizim məsul katib istehsalat müşavirəsində axmaq bir çıxış elədi.
mən söz aldım və onu birtəhər elədim. o mənə cavab vermədi və birdən mənim yazığım gəldi bu kişiyə. neçə ildir qəzetdə işləyir, yəqin hələ heç kəs onunla bu tonda danışmayıb. özü də adam içində.
müşavirədən sonra mən özümü narahat hiss elədim, əvvəla ona görə ki, tamamilə haqlı deyildim, ikincisi ona görə ki, firuzun məsləhətlərini xatırladım, üçüncüsü də ona görə ki, bu işdən də getmək istəmirdim.
axı mədinə burda işləyirdi. nə isə məsul katibin otağına getdim, üzrxahlıq elədim.
gecə mədinəyə zəng eləyəndə bilirdim nədən danışacaq.
- bilirsən, rüstəm, - onun səsində bir canlanma, həvəs vardı, - bizim seymur bilirsən neçə mərd adamdır. bu gün mən olmamışam, amma hamı danışır ki, müşavirədə durub məsul katibi birtəhər eləyib.
yaş yuyub, quru sərib. ağzından çıxanı deyib. bilirsən, hamı bundan danışır. axı hələ indiyə kimi onun bir sözünü iki eləyən olmayıb.
özü də bu qədər adamın içində kişini biabır eləyəsən.
- bilirəm, - dedim, - bu tipdə adamları mən yaxşı tanıyıram. iclaslarda alovlu nntqlər deyirlər, adamların içində basıb - kəsirlər, amma sonra təklikdə kedib üzr istəyirlər. yəqin sənin seymurun da iclasdan çıxıb gedib o kişinin yanına, şahidsiz-zadsız yıxılıb ayağına, başlayıb yalvarmağa.
o, kədərli səslə:
- axı belə niyə danışırsan? - dedi. - niyə sən onu sevmirsən?
- ona görə ki, sən onu sevirsən. mən də səni sevirəm.
- çox gözəl. hamımız bir-birimizi sevək də.
- əlbəttə, sən zarafat elə. bəla ondadır ki, onunla sən görüşürsən, üzbəüz danışırsan, kinoya gedirsən.
- kinoya? nə bilirsən ki, onunla kinoya gedirəm.
- niyə də getməyəsən?
o güldü. görünür bu fikir ona xoş idi.
- mənimlə isə ancaq telefonla əlaqə saxlayırsan.
- axı biz səninlə danışmışdıq.
- sən mənim haqqımda ona bir şey demisən?
- nə danışırsan? mən bu barədə heç kimə, heç vaxt bir kəlmə də deməyəcəyəm. mənimçün bu, necə deyim, - o bir an susdu, söz axtardı, - müqəddəs bir şeydir.
səhərisi günü biz onunla kinoya getmişdik. film sınaqçı pilotlar haqqında idi və mədinə qəhərlənmişdi. bəlkə buna görə onda qəlbini boşaltmaq ehtiyacı vardı və biz bulvarla evə qayıdarkən o mənə həlak olmuş ərindən danışırdı.
deyirdi ki, bizim bütün ömrümüz göydə keçdi. göydə tanış olduq. o pilot idi, mən adicə sərnişin.
sonra mən stüardessa işləməyə başladım ki, həmişə onunla olum. evləndik. bakıdan - moskvaya, moskvadan - bakıya uçurduq və təyyarədə xəlvət guşə tapıb öpüşürdük.
sonra boynuma uşaq düşdü, məzuniyyətə çıxdım. axırıncı dəfə onu trapa qədər ötürdüm.
ayrılanda onların dodaqları arasında məsafə yox idi, amma bilmirdilər ki, bu məsafə həyatla ölüm arasındakı məsafədir. əbədi göylə, onun heç bir vaxt qayıtmayacağı əbədi göylə - yer arasında, mədinənin onu daim gözləyəcəyi yer arasındakı məsafə.
təyyarə yerindən tərpənəndə mədinə onun arxasınca su atdı. yəqin aviasiya tarixində ilk dəfə idi ki, müasir hava laynerinin ardınca, min il bundan qabaqkı adət üzrə su atırdılar. sonra o, göyə qalxdı. sonra yağış yağdı.
mədinə ayaq saxladı, nəyəsə qulaq verməyə başladı. bir qədərdən sonra bu uğultunu mən də eşitdim və başa düşdüm ki, o bu səsi hamıdan qabaq eşidir. biz göydə hərəkət edən rəngbərəng işıqlara baxırdıq və mədinə dedi:
- onun qəbri ordadır. arvadlar ərinin qəbri üstə qəbiristanlığa gedir, mən də göyə baxıram.
sonra mədinə mənə danışdı ki, bəzən axşamlar aerodroma gedir, elə belə bir kənarda dayanır, düşən, qalxan təyyarələrə tamaşa edir. sonra dedi ki, uşaq da ölü doğuldu, ərinin bu yadigarı da qalmadı.
mən əlimi onun üzünə çəkib yanaqlarındakı göz yaşlarını sildim, sonra dəli kimi onu öpməyə başladım.
o:
- yox, yox, yox, lazım deyil, - deyirdi və mən hiss edirdim ki, get-gedə o bu sözləri daha böyük çətinliklə deyir.
mən onu ötürdüm və dərhal zəng elədim.
səsi həyəcanlı və hətta bir qədər şən idi və mənim bütün romantiklərə - havada, yerdə, dənizdə həlak olmuş bütün biçarələrə yazığım gəldi.
- bilirsən, - dedim. - indi işdə də onunla «sən» deyə danışırdıq, - dünən biz ayrılan kimi sənə zəng elədim, telefonun məşğul idi. gecənin o vaxtında kiminlə danışırdın belə?
mən heç gözləməzdim. onun rəngi qaçdı, sifəti gərginləşdi. amma tez özünü ələ aldı və dedi:
- yəqin ayrı yerə düşmüsən. mən gələn kimi yatdım...
- dünən səni yuxumda görmüşəm.
- qəribədir, həyatda heç bir vaxt görmədiyin adamı yuxuda neçə görmək olar?
- səsini görmüşdüm yuxuda. bir də «nerinqa» radionu.
- «nerinqa»nı yenə təsəvvür edə bilərəm, amma səsimi necə görmüsən, heç ağlıma sığışdıra bilmirəm. səncə, mən necəyəm? heç məni təsəvvür edə bilirsənmi?
- əlbəttə. hündür boylu, uzun qıçlı, uzun saçlı - mən onun əsil görkəminə uyğun olmayan şeyləri deyirdim.
- afərin sənə, - dedi. - lap düz təsəvvür edirsən. indi mən hər gecə sənin yuxuna girəcəyəm.
- yəqin sən tək mənim yuxuma girmirsən...
- yenə başladın?
- yox, bilirsən, deyirlər məhin banu hər gecə yüz kişinin yuxusuna girirmiş. sənin tiracın neçədir?
- mən bircə nüsxəyəm və ancaq sənin yuxuna girirəm. sən mənim gözümün işığısan.
- hədsiz dərəcədə minnətdaram.
- bura bax, gözümün işığı, bir məsələni səninlə məsləhətləşmək istəyirəm. amma, xahiş edirəm, özündən çıxma, hay-küy salma, telefonu da atma.
mən bu söhbəti üç gündü gözləyirdim. üç gündü təəccüblənirdim ki, niyə bu barədə danışmır.
- qulaq as. amma əvvəl yanına gətir validol qoy.
- yaxşı, ürəyimi çəkmə.
- yaxşı. üç gün bundan qabaq seymur mənə təklif elədi ki, ona ərə gedim. ürəyin getmədi ki?
- yox, - dedim. - nə cavab verdin ona?
- hələ heç bir cavab verməmişəm. səninlə məsləhətləşmək istəyirəm. axı sən mənim ən yaxşı, ən əziz dostumsan. ən əziz adamımsan.
«qadın psixologiyası qəribədir. başqasına aşiq olan kimi sən ən yaxşı dost, ən yaxın adam olursan».
- lazım deyil - dedim və ən qəribəsi bu idi ki, mən səmimi deyirdim. - heç kəsə getmə. ya da mənə gəl. mən səni sevirəm. ay allah, kaş telefonla evlənmək olaydı.
o qəhqəhə çəkdi. bir qədər əsəbi və süni gülürdü.
- ağıllı oğlan ol. axı sən hələ lap balaca uşaqsan.
- mən? nə bilirsən, sən ki, məni görməmisən.
- mən hiss edirəm. hər şeydən hiss edirəm, sənin səsindən, xasiyyətindən, mənə əlaqəndən. yalvarıram sənə, həmişə belə qal, böyüməyə tələsmə.
- nə bilirsən, bəlkə mən sənin seymurundan böyüyəm.
- yox, yox əzizim. qadın hissləri heç vaxt aldatmır. bu lap məzhəkəyə oxşayırdı, amma mənim gülməyə həvəsim yox idi. nə isə doğrudan da ağrı, kədər, intizar duyurdum.
- lazım deyil, mədinə, - deyirdim. - bəs mən nə edəcəm? axı ərin icazə verməyəcək ki, gecə sənə zəng vurum.
- fikirləşib bir şey taparıq. axı telefon əlaqəsi xəyanət deyil, günah deyil. o vaxta sənin də evində telefon olacaq, mən özüm sənə zəng eləyəcəm.
axı ona necə başa salaydım ki, bu heç bir vaxt mümkün olmayacaq.
- məni başa düş, - deyirdi, səsi ciddi və kədərli idi, - bax, - siz kişilər hərdən təklikdən, tənhalıqdan şikayətlənirsiz. mənim lap gülməyim tutur, çünki siz əsil təkliyin nə demək olduğunu heç vaxt başa düşə bilməzsiniz.
elə təklik ki, onu yalnız qadın başa düşə bilir. gecə ayılırsan, divarlar üstünə gəlir... nə isə, qəmli şeylərdən danışmayaq. sən nə desən, onu edəcəm. istəyirsən yox deyim.
mən ona nə deyə bilərdim? o susdu, sonra mən təyyarə uğultusu eşitdim və başa düşdüm ki, bu özü elə cavabdır. heç bir vaxt bizim heç birimiz - nə mən - rüstəm, nə də mən - seymur onun həlak olmuş ərinin yerini tuta bilməyəcəyik.
o axşam işdən sonra ilk dəfə məni evinə dəvət etdi. mən dəhlizi və mərtəbəni bilirdim, amma mənzil qapısını tanımırdım. qaranlıqda başqa qapını döydüm. açan olmadı.
kibrit çəkdim və qapının üstündə not vərəqində yazılmış «açar qonşudadır» sözlərini oxudum. not kağızını görən kimi qammalar yadıma düşdü və bildim ki, qapını çaşdırmışam. çönüb qarşıdakı qapını döydüm.
«nerinqa» radiosu, yumşaq kürsü, torşer - hər şey eynilə mən təsəvvür elədiyim kimiydi.
- bu saat, seymur, sənə əntiqə musiqi tutacam, - dedi. - sən qulaq as, mən də çay qoyum.
sonra mən onu öpürdüm, qucaqlayır, oxşayırdım. hiss edirdim ki, ona qadınlığı xoş və çətin bir ağrıyla qayıdır.
divar dalında lap yaxınlıqda qamma çalmağa başladılar, birdən o mənim əllərimin arasından çıxdı və nəyəsə qulaq asmağa başladı.
mən də dinləyirdim. bilirdim ki, bir neçə saniyədən sonra mən də bu uğultunu - təyyarə uğultusunu eşidəcəyəm. amma heç bir töyyarə - filan yox idi. birdən başa düşdüm ki, mədinə nəyə qulaq verir. mədinə telefonu dinləyirdi. bu vaxtlar o zəng edərdi.
- o, - yəni mən.
bilirdim ki, o daha zəng eləməyəcək, daha heç bir vaxt zəng eləməyəcək, amma bir an mən də şübhələndim, mən də gözlədim və mən də möcüzə arzuladım - istədim, telefon səslənsin.
telefon susmuşdu.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
karamazov qardaşları, yaradılış tarixinin ən köhnə (köhnə olduğu ölçüdə də dünyəvi) hekayəsini işləyir: atalar və oğullar. və dostoyevskinin axırıncı romanı üçün seçdiyi bu leitmotif heç də təsadüfi sayılmasın: bu, illərcə yaşama yığılan təcrübələrin, sibir yollarında cücərməyə başlayan və bütün romançı kariyerası boyu bir insan kimi doğularaq, böyüyərək, yetişkinləşərək periyod keçirən düşüncələrin, xarakter parçalarının su üstünə çıxma halı, bir şeirə (bəli, romandan daha çox, bir lirikaya) çevrilişidir.
roman tarixinin ikinci keçid dövrü (xıx. əsr) realizm ekolunun ən estetik nümunələrindən birini (bəlkə də birincisini) təhlil etməkdən, eyniylə cinayət və cəza kimi, çəkinirəm. bu tərz romanları bir dəfədən başa düşmə cəhdi xeyli qəliz olmaqla yanaşı, biraz da cəsarət işidir. deyək ki siz karamazov qardaşları tərzi romançılığı qavrayıb, əsərin üstünüzdə yaratdığı illuziyanı (ah, yanıldıcı, çox vaxt da saxta) illuziyanı yazıya, bir dosta, hər şey bir tərəfə, özünüzə yansıtmaq istədiniz; bəs sonra? bu yansımanın əslində bir yanılsama olduğu fikri sizi əsrinə çevirməzmi? bu dəli cəsarətdir; ancaq, bu cəsarət haqqından istifadə edib, xarakterləri haqqında yazacam...
fyodor pavloviç karamazov: çarizmin hökm sürdüyü dövrlərdə evləndiyi qadınlar tərəfindən burjua varlıq halına gələn pavloviç, həmçinin hekayənin davam etdiyi kiçik kəndin içində, insan şəhvətinin yaşlılıq halını göstərir: dostoyevski, xarakteri üstündən (bunu böyük cəsarətlə karamazov qanı adlandıraraq) orta təbəqənin cəsarətini, (hürkmüş, ehtiyatlı cəsarətdir bu) kilsə (ümumiyyətlə dövrün indivindualizmlə teizm) əlaqələrini işıqlandırır. oxuduğum bir digər mənbənin iddiası isə, pavloviç xarakterini dostoyevskinin kiçik yansıması olaraq görürdü. dostoyevskinin karamazovları yazdığı yaşla, pavloviçin yaşı hardasa yaxındır. mövzudan kənarlaşmayaraq, davam edirəm: şəhvət sözü məni fikirləşdirir. sanki bu ilahi və şeirsəl səsləniş romanın arxa pərdəsində gizlənən böyük qəhqəhədir. cinsəl yaşamın son illərində tərs mütanasibliyə uyğun formada libidonun yüksəlişi. elə dostoyevski də altını qalın xətlə çəkərək, xəbərdarlıq edir: ifadə edir ki, fyodr pavloviç ilk gənclik illərinə nəzərən, yaşlılıq çağlarında şəhvətin tələsinə daha asanlıqla düşürdü. burada isə diqqətimi ilk gənclik sözü çəkir: gənc karamazovun üç şəhvət meyvəsi mövcuddur: dmitri (mitya) karamazov, ortancıl, ivan karamazov və isanın bir digər bədənlə zühru, aleksey (alyoşa) karamazov. bu üç oğula bütün roman boyu şübhəli oğul damğası daşıyan, smerdyakovda daxil edilir. və indiki, yaşlılıq dövrünə qayıdıram pavloviçin: o, ilk oğlu mityanın dəli kimi aşiq olduğu qadını sevməktə, onu oğlunun əlindən almaq üçün hər bir yola əl atmaqdır. romanın ortalarında heç gözlənilməyən (əslində işarələri verilən, lakin inanılması çətin) ölümü isə şəhvətlə deyil, kiçik, unudulan intiqamla əlaqəlidir. şəxsən bunu təxmin etmək mənim üçün çətin idi. dostoyevski rahatlıqla sağı göstərib, solu vurmuşdu.
dmitri karamazov: evin ilk göz ağrısı, anasının ölümündən sonra atasından uzaqda böyümüyə məcbur buraxılmış, bədbəxt! ona bədbəxt deməkdən zövq alır və onun bu ifadədən inciyəcəyini, köpürəcəyini heç fikirləşmirəm. mitya, romanın ən bədbəxt, zavallı piyonudur. ona xarakter demək də gəlmir içimdən. halbuki fikir verilsə, dostoyevski onu daha canlı, daha detallı, daha inamlı təsvir edirdi. kim bilir? bəlkə də sözü gedən canlılıq, ağır realizm onu məndən bu qədər uzaqlaşdırır... amma yox, uzaqlaşdırmaq sözü səhv seçilmiş ifadədir. mitya qürurlu, tez əsəbləşən, özündən çıxan, vurub ətrafı dağıdan, lakin saf insan kimi hələ də sevgiyə inanan və böyük qürur hissiylə sevəbilən varlıqdır. onun katerina ivanovayla başlayan alçaldılmış hekayəsi, gruşenkanın qarşısında mityanın alçalmasıyla davam edir. bir dəfə qeyd etmişdim, bu ikinci olsun: dostoyevskinin xarakterləri alçalmışlıqdan böyük zövq alan varlıqlardır. söz gəlimi; mən 9.dərəcədən məmur kolyanov... içki içən, arvadı tərəfindən üzü tüpürcəkli, alçağın biriyəm! vs... qısacası, bunu etiraf etməkdən çəkinmirlər. mitya haqqında isə iki polemikanı deşəcəm: birincisi ata qatilliyi və qürur; ikincisiysə katerina ivanovna və gruşenka arasında sıxışıb qalan qürur və alçalmışlıq.
ata qatili
mitya anasından ona qalan sərvətin alt min rublnu alaraq, atasından bir daha pul istəməyəcəyini bildirir. lakin sonrasında cərəyan edən hadisələr onu bir daha atasına ağız açmaq məcburiyyətində qoyur. o, katerina ivanovnadan borca aldığı üç min rublu, bir gecənin içində gruşenkayla yeyir. bununla iki tələyə birdən düşür mitya: birincisi o nişanlısı katyaya xəyanət edir; ikincisiysə, bu qədər böyük miqdarı necə geri qaytarmalı olduğundan xəbərsizdir. özünün də ifadə etdiyi kimi, dmitri karamazov qatil ola bilər, ancaq oğru, oğru əsla! qürurlu və axmaqyana ifadələrdir. mitya atasından o pulu almaq üçün müxtəlif yollara əl atır. lakin pavloviçin başına vuran şəhvəti, qaçınılmaz tragediyanı özlüyündə gətirir: bu yaşlı burjua, pulu onunla evlənəcəyi təqdirdə gruşenkaya vermək niyyətindədir... dmitri buna görə onu dəfələrlə döyür, hər kəsin içində alçaldır, üzünə tüpürür. getdiyi içki məclislərində onu öldürəcəyini, bəhs edilən üç min rublun ona aid olduğunu dəfələrlə, həmçinin qarşısına çıxan hamıya qışqırır.
nəticədə bir gecə yarısı pavloviç qətlə yetirilir. bütün diqqətlər mityanın üstündədir.
katya və gruşenka
hansını sevirdi dmitri? ayaqlarına dolanması üçün lağ etdiyi katyanımı, yoxsa onu rəzil rüsvay hala gətirmiş, alçaltmış gruşenkanımı? məncə hər ikisini; lakin fərqli formada: mitya sevgi əksikliyi ilə böyümüş uşaq idi. onun şəhvətə, sığallanmağa ehtiyacı hiss edilirdi. qüruru da bu səbələrdən gün işığına çıxmışdı. bir tərəfdən bir qadına xəyanət, digər tərəfdən oğru olacağı reallığının onu qəhr etməsi. dediyim kimi, mitya romanın ən yazzıq uşağıdır.
ivan karamazov: böyük inkivizitorı təmsil edən ivan, təsvir etdiyi hekayəsiylə bir yerdə, rus insanının şübhəsini təmsil edirdi. tanrı tanımaz, kilsəyə qarşı şəxsiyyəti, üç oğul arasında onu daha çox pavloviçə yaxınlaşdırırdı. ivan dmitrinin nişanlışı katerina ivanovnanı sevir, lakin bu eşqi mümkünsüz adlanırdı. mitya hər nə qədər duyğunun (sentimentallığın) xarakteridirsə, ivan da o qədər, onun əksinə məntiqin ifşasıdır. ələlxüsus romanın sonlarına tərəf şeytanla monoloqlarını fikirləşirəm. orada hər şeyi ifadə edir əslində: atasının ölümünü o hamıdan çox istəyirdi. lakin məntiqi, bunu sadəcə istək olaraq sərhədləmişdi. və məhkəmədə dediyi bir ifadəni necə yaddan çıxartmaq olar: kim istəməz ki atasının ölümünü?
alyoşa karamazov: onu, isanın bir zühruna oxşatmışdım. romanın ən masum xarakterindən (qəribədir, məsum olduğu qədər də böyük günahın təmsili olaraq da oxunur) bəhs edirəm. rahib olmaq xəyalındaki bu gəncin ürəkdən sevdiyi şəxs zosima babadır. çöldə davam edən yaşamın uzağında, incilin içinə qapılaraq günahsız yaşamaq istəyindədir. lakin zosima babanın ölümünə yaxın xahişiylə çölə çıxmağa, baş verəcək fəlakətin qarşısını almağa qərar verir. zosima baba ona, bir fəlakətin yaşanacağını deyir. alyoşa bir isa kimi qurtarıcı rolundadır. romanın bütün qəhrəmanları tərəfindən sevilən (o qədər sevilən ki, oxucu şübhəyə düşməkdən özünü ala bilmir: bu qədər sevilib, rəğbət görməyin nəyi yaxşıdır axı?) hörmət edilən alyoşa, qardaşı mityanın atasını öldürmədiyinə yekdilliklə inanır. lakin ona xatırladırlar: kim olursan ol, nəticədə karamazov qanı daşıyırsan. içdən içə hiss edilən bu ağrı, zosima babanın ölümündən sonra bu gənc oğlanın günah işləmə istəkləri, bir tərəfdən bu qan teoriyasını isbatlamaq gücündədir. alyoşa roman boyu tanrı/insan söhbətlərini bir çox xarakterlə danışır. tanrını, incili sonuna qədər müdafiə etsə də, sanki bir tərəfdən şübhəli, onun varlığına sonuna qədər inanmamaqdadır...
smerdyakov: bu, #150946 cı entrydən bir pasajın altını qalın xəttlə çəkirəm: lap deyək ki, sələmçi qadını pis, daşqəlbli olduğuna görə belə tez unutduq. bəs ən xırda xarakterli obrazlara belə mənəvi dərinlik qatan dostoyevski, lizavetaya qarşı niyə belə səthi yanaşır? bu böyük ürəyə malik qıza, niyə kiçik xarakterli, fağır obraz kimi davranır? (...) raskolnikov nə edibsə, əslində özünə edib. qurduğu həyatın əzabını çəkməkdədir. sırf bunu vurğulamaq üçün, lizavetanın əzabı bir o qədər də qabardılmır və nəzərə çarpmır əsərdə. lizavetanın ölümü cinayət hüququ mövzusudur, dostoyevski isə bizə daha yüksək bir hüquqdan bəhs edir. yazarımız haqqlıdır; lizanın şeirsəl ölümünə, vicdanı ləkələməmək, leitmotifi zədələməmək adına səthi yanaşılıb. ki, eyniylə smerdyakovun bu mətndə qabardılmaması kimi... smerdyakov bir dəli qadından doğulan uşaqdır. hardasa bütün kənd bu uşağın şəhvət tələsinə düşən fyodor pavloviçin oğlu olduğunu iddia edir. və dostoyevskidən fərqli olaraq, mən onun üstündə biraz durmaq niyyətindəyəm: lizanın ölümündəki səthi yanaşma anlaşılandır; lakin smerdyakovunki deyil. dostoyevski romanın sonuna qədər var olan şübhəni açıqlamır. bu təbii ki o dövrlər üçün (tibb misalı) mümkünsüz idi; lakin dostoyevskinin romanın içinə daxil olması (elədir, dostoyevski mityanın məhkəməsində, hər şeyi bildiyi halda səssiz səssiz oturmuşdu!) bu qaranlığa aydınlıq gətirə bilərdi. şübhəsiz ki də gətirdi. ancaq başqa formada, yenə solu göstərib sağı vurmasıyla: cinayəti işləyən smerdyakovdur. lakin bunu pərdələyən o üç min rublu oğurlamasıdır. smerdyakovun pavloviçi öldürməsi pula görə idimi? təbii ki deyil, o bunu ustalıqla ivanı məxsərəyə alaraq, sırf ivanın istəyi üçün etdiyini deyir. əslində isə o uzun illər idi bu anın xəyalıyla yaşayırdı. yəni, dostoyevski bu axmaq adlandırılan, lakin təməldə böyük ağıla sahib dördüncü karamazovu, səthi yanaşma, günahı başqasının üstünə yıxma metoduyla mükafatlandırır. qeyd edim ki, smerdyakov romanda sevdiyim ikinci xarakterdir...
gruşenka: haqqında qısa yazacam. min səhifəlik sütunların arasında sevgisi heç də təbii, şəffav, içdən, safca gəlmədi. modern qadın tipologiyasının bir digər (və əsas) üzü olan bu qadın, dostoyevskinin qadın təsvirləri arasında ən qəddar olanlarındandır. heç şübhəsiz ki bir digəri üçün bu, nastasya flippnovnadır. (bax: idiot)
katerina ivanovna: ah, katya, katya... lirik qadındır katya. cinayət və cəzadaki katerina ivanovnanın cavanlığını xatırladır. qürurlu, qadının qəzəbi və lirizmidir.
və
kolya krosotkin: romanın ən sevdiyim, on üç yaşlı gənc sosyalisti, alyoşanın dostu, rus kəndlisini axmaq yerinə qoyan, lakin dostu ilyuşaya görə pervzonu* pervzon ilyuşanın çörəyə batırılmış iynələri qarşısına atdığı və yaraladığı itdir (bu fikri də ona smerdyakov vermişdi ) tapıb, onu xoşbəxt edəcək dərəcədə də müdrikdir. gələcəyin, sosyalizm siqnallarıdır kolya...
dxaniyamın çatdığı qədər yazmağa çalışdım. daha yazılmayan üstündən səthi keçilmiş yüzlərcə detal var. bir üst entrydəki fikrimi təkrarlayaraq bitirim, mənə görə dünya ədəbiyyat tarixinin ən güclü romanı.
yaşasın karamazov qanı!
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
ağırlıqlı olaraq, üçüncü dünya ölkələrinin qadın və qızlarında rastlaşacağınız problemdir. şəxsi fikirimə görə isə həyatda hər şey (təkrarlayıram:hər şey) cinsəldir və seksə hesablanıb. razıyam, ağır frued travmasıyla böyümüşəm, lakin biraz üstünə fikirləşdiyiniz vaxt hər şeyin və hər kəsin cinsəllik üçün müharibədə olduğunu anlamaq asanlaşır.
yenə də həmin psixanalitika, bəhsi keçən paranoya haqqında bunu başa salmaq niyyəti güdürdü: insan(varlıq), əslində normal hadisələri paranoya halına gətirirsə və ona qarşı sözlü/fiziki mübarizə aparırsa, bu şüuraltı olaraq əslində tərsini istədiyi reallığıdır.
bəli, hazır olun: qızlardaki hamı məni sikmək istəyir paranoyası; əslində şüuraltı olaraq hamıya vermək niyyətindəyəm məntiqiylə, mahiyyətcə bərabərdir.
yuxarıda bəhs edilib, mən də bildirim: çox vaxt bu qadınlar baxımsız və çirkin olurlar. həyatlarındaki güzgü faktoru* bax: lacan öz güclərini onlara göstərməyib. çirkin və dəyərsiz olduqlarının fərqindədirlər.
bu fərqindəliyi isə məntiqlərinə yedirmək gücündən yoxsundurlar. bu an isə özlərini qoruma mexanizması olaraq, yersiz, səbəbsiz, gülünc bir halda paranoyanın içinə yuvarlanırlar.
o qızlar bilirlər ki, vagina hədəflənəndir: əllərində(daha doğrusu ayaqlarının arasında) ondan başqa silahları yoxdur. və bu paranoya, silah onları xoşbəxt etməyə bəs edir.
çünki onlar müzakirə olunurlar. cinsəllikləri insanlar tərəfindən qınansa belə, bundan zövq alırlar.
əlxüsus avropa, burjuanın gətirdiyi seksual senzuradan sonra bu paranoya ilə qaynayırdı. sarsılmaz əxlaq prinsipləri, insanları öz bədənlərindən utanmağa məcbur edirdi. lakin viktoryenlərdən sonra, iyirminci yüz illiyin təkamülü, avropa qadını və insanını bu paranoyadan uzaqlaşdırmağı bacardı. çünki onlar kiçik bir şeyin fərqindəydilər artıq: seks əslində insanın gümrahlaşması, enerji depolaması, zəruri bədən ehtiyacıdır.
sonda isə, şübhəsiz ki bunu illər sonra, elə bugün belə oxuyaraq bu paranoyadan əziyyət çəkən qadın və qızlara kiçik komplimentim var: bəli, hər kəs şüurlu, şüursuz sizi sikmək niyyətində və icazəniz varsa iqtidarındadır. bu təbiət qanunudur və bu qanunu tapdalamğa çalışmağınız vaxt itkisidir. hər şeyin alıcısı var, relax.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
fyodor mixayloviç sevgi istedatsızı deyildi; əksinə, onu, eşqin qürursuz uşaqlarından hesab etmək olardı. fedya kimi insanlar sevəndə dəhşətli sevirlər. o qədər dəhşətli ki, sevgiləriylə necə davranmalı olduğunu bilmir, eşqdən əldə etdikləri xoşbəxtliklə bacarmırlar; və bütün bunların müqabilində hər şeyi iyrəncləşdirir, sevdiklərinə mənəvi zərər ötürürlər. həqiqətən də var belə insanlar. hər nə qədər qəribə səslənsə də, onlar sevgiləriylə ziyan vururlar. - məni o qədər sevirsən ki, sevgindən iyrənirəm.
deyirlər ki, eşq qürursuzdur. böyük qələt edirlər zənnimcə, amma o qədər də səthi olduğunu fikirləşmirəm. fedya kimilər eşqdə qürursuzlaşırlar. ya da belə: eşq onları it qüruruna dönüşdürür. məhv olurlar. dünyanı bir qadından vəya bir kişidən ibarət görəcək həddə korlaşırlar. hərəkətləri başa düşülmədikcə aqressivləşirlər - əslində, təməldə, hər şey onlar üçün yaxşıdır, amma korun mahiyyəti bəllidir: o, görə bilmir - və çox sonra gözləri açılanda, hər şey ona sadə və axmaqcasına gəlir.
mənim yüz illik gözlərim və dünyadan qoca təcrübələrim eşqi üçün yerlərdə sürünən çox bədənlər və ruhlara şahidlik edib.
məsələn elə bizim fedyanan polina suslovanın hekayəti kimi.
deməli dostoyevski, parisdə suslovanı görəcəyindən həyəcanlansa da, hələ də onu səbəbsiz və qəfil tərk edib getmiş bu qadına olan qəzəbi soyumaq bilmirdi. suslova, dostoyevskinin onun yanına – parisə gələcəyi xəbərini gündəliyində bu cümlələrlə təsvir edir: “bugün dostoyevskidən bir məktub gəldi. məni görmək üçün səbrsizləndiyini yazıb. yazığım gəlir ona!”
parisə çatdıqda, suslovanın kiçik pansionatlardan birində qaldığını öyrənir. yanına gedir, qapını döyür; suslova onu dəyişmək bilməyən baxışları və solğun simasıyla qarşılayır. dostoyevski suslovanı özünün qaldığı yerə aparır, ondan hər şeyi danışmasını istəyir: lakin yol boyu ikisi də dərin səssizliyə qapılırlar. dostoyevski, yolda bir neçə dəfə ağzını açsa da, tələsməsi üçün faytonçunun üstünə çığırmaqla kifayətlənir.
nəhayət ki, evə çatırlar, içəri daxil olan kimi dostoyevski suslovanın qarşısında diz çökür və onu itirdiyi üçün peşmanlığını dilə gətirir. əvəzində isə suslova onu sakitləşdirməyə çalışaraq, parisdə tanış olduğu yeni sevgilisi – salvadordan danışır. suslovanın gözyaşları içində danışdığı hekayəni dostoyevski donuq baxışlarla dinləyir və ondan xoşbəxt olub olmadığını soruşur. cavab “xeyr” idi. dostoyevski bir qədər əvvəl qulaq kəsildiyi hekayəni təhlil edirmiş kimi dillənir: “necə olur ki, həm sevir, həm də xoşbəxt olmadığını deyirsən?” suslova alçaldılmaqdan duyduğu həzz və dostoyevski üzərində qazandığı qələbənin məmnunluğu ilə bildirir ki, ondan fərqli olaraq, salvador sevmir. dostoyevskinin gücü: “onu kölə kimi sevirsən hə? dünyanın o biri ucuna da olsa onunla birgə getməyə razısan. bir gün başqasına aşiq olacağını bilirdim. mənə olan hisslərin təsadüfi idi”, – deməyə yetir.
fedya peterburqa, suslova isə parisə yollanır. suslovanın bir vaxtlar gözlərində ilahiləşdirdiyi dostoyevski, bu eşqdə təlxək obraza dönüşür. gözdən düşür. bir il sonra da ölür.
biz əksərən ya çox sevirik, ya da ümumiyyətlə sevməyi bacarmırıq. ortasını tutuzduranda isə deyəsən xoşbəxtlik haqqında azca danışmağa haqqımız çatacaq.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
aşağdaki fotoyla, təqribən iki həftə əvvəl, hüzünlü yay istilərinin hökm sürdüyü sonuncu bakı gecələrində rastlaşdıq.
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1d/Kato_Svanidze_funeral.jpg
fotoda köhnə bir gürcü daxmasında stalinin ilk qadını, kato svanidzenin ölüsü yatır; və stalin katonun ailəsiylə birgə onunla son dəfə vidalaşır.
bilmirəm niyə? - amma bəzən belə olur, eynilə bu fotodaki sujet kimi dərindən təsirlənir və yaralanıram. stalinin bu fotoda 18 yaşı var. inqılabçı, marksist stalin sevdiyi ilk qadının meyiti qarşısında başı aşağıdır! görəsən nə düşünür? ailə üzvlərinin sifətlərinə diqqət kəsildikdə dərin kədər məni öz dünyasının ən dərinliklərinə aparır. ona - stalinə - 18 yaşımdaki hədsiz sevgimi və sonrasında ona qarşı soyumağımı bir - bir, xronoloji ardıcıllıqla gözlərimin qarşısına gətirir. stalin bu fotoda çox məyusdur, o, ilk və son dəfə başını aşağı əyir. stalin bu əlvidadan sonra çox uzaqlara yollanacaq. partiya üçün oğurluqlar edəcək, qətillər təşkil edəcək, çarizmin həbsxanalarına atılacaq, güllələnmədən xilas olub, 17 inqılabıyla birgə leninin yanında dayanıb, bir vaxtdan sonra iqtidar olacaq.
stalin qəhrəmandırmı, yoxsa milyonları güllədən keçirən qatilmi? bu tarixçilərin maraqlandığı sualdır - məni artıq bu tip polemikalar çəkmir; sadəcə onu görə, bilə bilirəm ki, hər şeyin, hər səbəbin varlığında dərin bir qırılma nöqtəsi yatır. bu qırılma nöqtələri həyatın fərqli periyotlarında, nə gülməli və çarəsizcədir ki - heç gözləmədiyimiz anlarda üzə çıxırlar. bəlkə də stalin üçün o qırılma anı bu son vidadaki boynu büküklükdür, bəlkə də deyil - bunu heç vaxt bilməyəcəyik; lakin bildiyimiz bir şey mövcuddur: stalin katodan sonra bu cümləni qurur: "onun ölümüylə birgə, içimdəki son duyğu da öldü"
çox hüzünlənirəm bu fotoya. çox sarsıcıdır.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
2000 sonrası - internetin uşaqları, ələlxüsus sosial şəbəkələrin qədəmləriylə birgə, "hater"; yəni, əzilmişlik kompleksindən əziyyət çəkməyin nəticəsi olaraq qara yaxan, hədislik dərəcəsində qısqanclıq hissinə sahib olan, özündən yaxşı olanın ayağından yapışıb aşağılara çəkmək məqsədi güdən, bir güruh, "kommuna" yaratdı.
bu şəxslər "yaxşıyla/pisin" fərqində olmadan, içlərinə kök salan nifrətləri boşaltmaq naminə hər fikirə, şəxsə hücum çəkməyə başladılar. onlara belədə "mənəvi" zədə vurduqları üçün azca da olsa rahatlıq tapdılar.
xüsusiylə facebook "dislike" butonunu gətirməyərək bir çoxunun arzusunu qursağında qoydu. - və aparılan statistikalara əsasən deyə bilərik ki, hələ də insanların facebook və twitterdə görmək istədikləri ən radikal dəyişiklik illərdir "dislike" butonudur. facebook illərlə, müxtəlif emojilərin vasitəsiylə ən azından bu hissi bir yerə qədər doyuzdurmağa çalışdı/çalışır; ancaq iddia edə bilərəm ki, onlar heç vaxt "dislike" butonunu əsaslı olaraq gətirməyəcəklər. gətirə bilməzdilər? tələbatın fərqində deyillər; ya ağılları yoxdur? var. məsələ buradadır ki, "dislike"ın olduğu bir yer çöküşə tərəf qısa yoldur. çünki "mən sənin fikirinə qatılmıram", "fikirini bəyənmirəm", "tipini sevmirəm" - kimi qarşı arqumentsiz dəyərləndirmələr insanlarda hiddət oyadır. bununla bacaran - xüsusiylə alçaqlığın ümumibəşər periyodunu yaşayan bu dünyada - heç də çox deyil.
insanlar 8-12 saat ərzində kapitalizm tərəfindən yorğun varlıqlar halına gətirilirlər, sevgililəri onları tərk edə bilir, hədsiz dərəcədə borcları yığılıb qalmış ola bilir; və bütün bu neqativliklərin içində, rahatlamaq, nəsə demək, danışmaq, dərdləşmək istədikləri virtual dünyalarda "bəyənilməmək" onları qaçınılmaz olaraq soyudur.
səhv başa düşülməsin: bu, mənimlə əlaqəli bir protest deyil; bir dəstəklə, təhqirin oxşar şey olduqlarını fikirləşirəm.
ancaq sözlükdə müşahidə etdiyimə əsasən deyə bilərəm ki, bu hater-çi dəstə "umbay" butonuyla hələ çox kəllələr aparacaq; və bu, düzgün politika deyil.
umbay demişkən. lələ üçün darıxdım.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
çətin vaxtlardır. o qədər çətin ki, proustvari metaforizə etsək, yayın günorta sonraları içə səbəbsiz və məchul halda kök salan iç sıxıntılarıyla yaşayıram.
bayaq #222371 (ofsiantı) oxudum. qoyduğu musiqini dinlədim. yazı bitəndə, iyirmi bir dəqiqə keçmişdi. son illər ərzində (bəlkə də son 7 il ərzində) həyatımın ən təsirli müddətlərindən biriydi.
bayaq necə sıxıntılıydımsa, indi daha ağır hiss edirəm bədənim və ruhumu.
yaşadıqları elə də yad deyil, özü də bilir. ağrılarımız da tanışdır.
heç nə əlavə edə bilmirəm, bilməyəcəm. hər şey yadımdadır demək istəyirəm ona. mən hər şeyi xatırlayıram.
əbədi dostluğumuzun simvolu olsun bu yazı. var ol.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
açıq danışaq, sözlük; məsələ qısa, lokanik və qəlizdir: bacardıqca friedrich nietzschenin "xıx əsrin filosofu, yaşamağı bacarandır" frazasına xəyanət etməməyə çalışaraq; fikirdə müdafiə edilən mahiyəti; yoxlayaraq, hekayələr yaradaraq yaşamaqdan qaçınmamışam. bir çox insanın qaçınacağı; həmçinin də yaxın durmayacağı yaşanmışlıqlardan ibarət olan, elə zaman zaman da kollektiv olaraq (dostlarla) gülməyimizə səbəbiyyət vermiş, o unudulmayacaq içki stollarında hüzünlənməmizlə də əlaqəli olan bu hekayələr, artıq mahiyyətini, başqa dillə ifadə etsəm, özünə xas ruhunu itirmək təhlükəsiylə üz üzədir.
bu halı (inanın, ona problem deməkdən çəkinirəm) daha açıq ifadələrlə şərh edək: keçən dəfə dostuma bir hekayə danışırdım. hekayə bəsit; son zənginə bir həftə qalmış şagirdlə əlaqəli, keçmiş və məni niyəsə həmişə güldürən hadisəylə bağlı idi: on birinci sinifin (təhsil karnavalının) son vaxtlarında, tarix dərsində, müəllimənin gələcəklə bağlı (buna özü də inanmırdı; və ayrıca bir tarixçinin gələcəkdən bəhs etmə cəsarətiylə) mühazirələrinə qulaq asırdıq. bu an telefonuma bir mesaj gəldi: sinifinizin qabağındayam. xahiş edirəm koridora çıx. nömrəni, təxmin edəcəyiniz kimi tanımırdım; və heç tərəddüt etmədən (on birinici sinif olmağın ifadə edilməz cəsarətiylə) çölə, yəni koridora çıxdım. hələ də yaddaşımdadır: əynində, adsız (burası vacibdir) real madrid formalı qız, əlində telefonu, dəhlizin pəncərəyə dayalı divarında mənə baxırdı. telefonumu azca yuxarı qaldırıb, onu salamladım. gülümsəməklə şübhəmi təsdiqlədi. yaxınlaşdım və azacıq həyəcanlı halda, adım nərmindir deyə bildi. adımı, nömrəmi, izləyicisi olduğum futbol klubunu, hətta bir həftə sonra hansı şəhərə aid olduğumu, bir bir sayaraq, məni üç ildir sevdiyini, lakin mənim bunu heç vaxt fərq etmədiyimi ifadə etdi. bütün bunları bir neçə saniyə içində, heç dili sürüşmədən, sakitcə (məndən soruşulsa, biraz həyəcanla) dedikdən sonra, fikrini, səndən əslində heç nə tələb etmirəm, çəkinmə; sadəcə bunu bilmək haqqın idi deyə tamamladı. qəribə və haqqlı idi əslində: üç ildə ilk dəfə idi ki onu görürdüm. üç ildə ilk dəfə idi ki real madridin finalda bayer leverkuzenə zidanla vurduğu qolu xatırlayırdım; və mənim haqqımda hardasa (xəyallarımım xaric) hər şeyi öyrənmiş nərminin qarşısında, baxmaqla, görməməyin eyni şey olmadığını fərq edirdim. nərmin bilirdi ki mənim bir həftə sonra istanbula biletim var; öyrənmişdi ki, xəyallarım (ah, onun əsla bilməyəcəyi) ora aiddir; təxmin edirdi ki, biletimi ona görə zibil yeşeyinə tullamayacam; və yenə də nərmin yaxşı görürdük ki mən milan fanatıyam. bizdə heç nə alınmayacaqdı, sözlük. bu bir hekayəyə çevriləcəkdi və çevrildi.
keçən dəfə isə, az əvvəl bəhsini verdiyim dostum, bu hekayəni artıq ikinci dəfə danışdığımı, sonluğun necə bitəcəyini bildiyini ifadə etdi. bu hal artıq neçənci dəfədir ki (fərqli dostlarla) təkrarlanır; və təkrarlandıqca, açığı, hekayənin davamını gətirmədikcə pis oluram. bu, karamazov qardaşlarını iki dəfə oxumaq lazımsızdır deməklə eyni mənanı daşıyır. yox; səhv başa düşülməsin: nərminin çarəsiz hekayəsini dostoyevskinin (həmçinin dünya roman tarixinin) ən güclü hekayəsiylə qarşılaşdırmıram. nə nərmin gruşenkadır, nə də mən dmitri. sadəcə, nərmin mənə bir şeyi öyrədib: baxmaqla görmək eyni şey deyil, əzizim. nərmin bilmir ki bütün hədəflərimi (eləcə də xəyallarımın) istiqamətini, bu kiçik, hüzünlümü hüzünlü, hekayəciklə dəyişdirib.
nərmin; artıq hekayələrimin təkrarçılığından şıkayət edən dostlarım var. eybi yox; olsunlar. bu mənim son illər daha az yaşanmışlıqların əhatəsində olduğumu isbatlayar sadəcə. olsunlar; başqa dostlar tabıp, hekayəni onlara danışaram. bəlkə də övladlarıma.
sonluqda isə deməyim odur ki, heç kimin hekayəsinin yarımçıq saxlamayın sözlük sakinləri. bütün hekayələr təzədən xatırlasınlar deyə yaşanırlar.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
bəzən elə təəssürat oyadır ki, sanki yaradılış tarixçəsinin ən qədim, qədim olduğu ölçüdə ən çətin, lirik və ağır sualıdır.
bir neçə ay əvvəl "niyə" sualı haqqında kiçik araşdırma aparmışdım. araşdırmanın - qısıtlı - nəticəsinə əsasən deyə bilərəm ki, təkcə sentimental və lirik dil qrupuna aid edilən azərbaycanca da deyil, demək olar kökü və yaşı hardasa insanla eyni olan digər bəzi dillərdə də bu sual, qarşı tərəfə çarəsizliyin ifşası üçün ötürülür və qarşı tərəf sözügedən sualın ağırlığı altında əzilir.
fikir verin: fransızlar " pourquoi" (pu'kva), portuqallar " porque" (porke), italyanlar " perche" (perke) deyir. orta avropalılara nəzər saldıqda xorvatlar " zašto", çexlər " proč", macarlar " miért", ruslar isə " почему" deyirlər. azərbaycan dilində isə bu "niyə" sualıdır. demək olar bütün dillərdə niyə sualı həm də səbəb dilənçisi mövqeyində olur; və əgər fikir versək, bütün intonasiyalarda (xüsusiylə lirizmə sahib dillərdə) səbəblər oxşar kədərlə axtarılır. pourquoi, chéri? perche, marcello? bir yanğı var "niyə" sualında; eynilə belə: " məni niyə gözləmədin?"
bilmirəm...
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
yuhanna (1/1): əvvəlcə söz var idi və söz, tanrıydı. buradaki tanrı sözünü, köhnə yunancaya məxsus, melodiya sözüylə dəyişdirmək xoşuma gəlir. əvvəlcə söz var idi və söz, musiqiydi. hər sözün melodiyası olmur; lakin elə ifadələr var ki, - və xüsusiylə bu ifadələr eyham vurduqları, kəsb etdikləri mənalarla da səsləniş/vurğu baxımından lirik, sentimental, xoşbəxt, poetik vəya hüzünlü əlaqə içinə girirlərsə - o sözlər hərəkətin altında qalır, vəya hərəkətin özünə çevrilirlər... ağlıma çox sevdiyim əlvida sözü düşür. mənası etibariylə xeyli köklü kədərə malik bu sözün digər dillərdəki qarşılığıyla, "bir daha görüşməməyin", "bir daha görməmənin" kədərini müqayisə edirəm. amerikanlılar "farewell" deyirlər; sinonim olaraq, " goodbye" sözü var. lakin "goodbye" daha çox "hələlik", "görüşərik" optimistliyini ötürür sanki. "farewell" də isə xüsusi, ağır yanğı var... fransızlar " au revoir" (ouğva), ruslar, " прощай", çexlər " sbohem" (daha çox gülə-gülə mənasında vidalaşırlar), polyaklar " pożegnanie", kədərli kişilər və qadınlar vətəni italyanlar " addio", portuqallar " adeus" (hər iki ifadə adagio - ağır templi musiqini xatırladırlar) deyirlər. və yuxarıda sadalanan sözlərə diqqət kəsilsək, məlum ayrılıq, bir daha heç nəyin geri qayıtmayacağı həqiqətindəki kədərə vurğu olan - əlvidanın melodiyasını hiss edərik...
anar isə "beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi" romanının ilk sətirlərində təhminənin zaura əlvidasına belə şərh verir ki, "əlvida", "hələlik", "görüşərik" - bunlar eyni sözdürlər. hələlik deyib, bir ömür görüşməmək də olar, əlvida deyib, bir gün sonra qovuşmaq da...
yəni ki, çox çətin söhbətdir birinə əlvida demək. daha da çətini, əlvidanı reallaşdırmaqdır. bunu isə nə melodiya, nə sözlər nə də tanrı ifadə edə bilər...
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
atam kök və ali savadsız olduğuna görə, əlindən kişiliyi təmsil edən heç nə gəlmədiyinə görə şaxta babalıq edirdi. anam standart qadınlar kimi evdar qadın, qardaşım isə anadan gəlmə əqli çatışmamazlıqla vuruşurdu. dört nəfərlik minimalist ailədə yaşayırdıq və mağazalara borclarımız, damcılayan daxmamız və biraz ümidimiz var idi. atamın şaxta babalığı seçməsi kilosuna görə idi. bəlkə də 57 illik həyatında allaha minnətdar olduğu tək şey kilolu olub şaxta babalıq etməsi idi.
atam on bir ay bankların qapısında, bir ay isə pul qazanmaq dərdi ilə tanımadıqların qapılarını döyürdü. bankalardan daha çox borc istəmək, digərlərindən pul qazanmaq üçün. mən ağlım kəsəndən atamın yeni ili bizimlə keçirdiyini xatırlamıram. qardaşım məndən daha şanslıdır. o anadan gəlmə atamı və yeni ili tanımır. biz məcbur yeni illərdə saat səkkizdə yatağa giridik. ağır idi, amma barışmışdıq özümüzlə. ən çətini insanın çarəsizlikdən özü ilə barışmasıdı.
atamın keçən illərə nisbətən oyuncaq almağa pulu çatırdı, amma bu il o da yox idi və o mənim oyuncaqlarımı götürərək, evlərə getdi. oyuncaqlarımın hamısı qırıq idi və onlar mənim məsumiyətim sayılırdı. atam otağıma girəndə özümü yuxuya vurdum, dilini dişləyərək onları, oyuncaqlarımı yığdı. sonra qapının səsini eşitdim. yuxum yox idi, amma yatmalıydım...
not: bu 12 dəqiqəyə yazılmış qısa hekayədir, reallıq payı yoxdur.*
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
kimilərinə görə charles, kimilərinə görə bukowski, mənə görə hank. linda üçün də hank idi. egosantrik çıxacaq, amma onu tanıyanlar üçün o hank-dən başqası deyildi.
hank-i on altı yaşımda tanımağım təsadüf nəticəsində olmuşdu. son sinifin son partalarında oturan, beş il sonra hara aid olacağını bilməyən, hədəfsizlik ucbatından onlarla insan itirmiş, passiv bir şagird idim. o günlər üçün insanlar təsəlliyə, onları başa düşəcək bədənlərə ehtiyacı olur. hər iki ehtimaldan ixtisarlaşdıqca kitablara tərəf hərəkət edirsiniz. hank-ə qədər çox kitab xətm, bəzilərini də xədim etmişdim. onun da ifadə etdiyi kimi: sizi parçalaya bilməyən yazıçı, kitabı boşuna yazıb. məni parçalamışdı. indi parçalamır. çünkü o həyata çevirilmişdim...
pis moruğun notlarıı ilə başlasam da, ikinci dəfə həyata gəlsəm, o kitabla başlamayacaqdım. la free press-ə içki almaq adına, həyatını davam etdirərcəsinə yazdıqlarını oxumaq istəməzdim. səhv etmirəmsə hank-ə ilk kitabıyla - ekmek arası - la başalamaq məntiqli olacaqdı. burada hank-in avtobiyoqrafiyasını yazmaq istəmirəm. səhv anlaşıldığı, ucuzlaşdırıldığı, nöqtələrə biraz işarə verəcəm.
səhv anlaşılmaq, ucuzlaşmaq, dayaz ola ola dərinlik haqqında fikir ifadə etmək hank-i güldürürdü. çünkü ona görə hərkəs tərəfindən sevilmək, nələrinsə yolunda getmədiyi mənasını veriridi. hamı tərəfindən sevilmək yazıçılıq kariyerasının sonudur. amma işarə vermək istədiyim yer - nə qədər hank-in vecinə olmasa da - səhv anlaşılmaq bacarığıdır.
bacarığıdır, çünkü səhv anlamaq asan, insanlığın asanlıqla mühakimə etmə potansiyalını inkişaf etirir. insanlığın ilk peşəsəi fahişəlikdirsə, ən ustalaşdığı peşə səhv anlamağıdır.
onu mühakimə etmək bir kitaba sığımır, külliyyatını bitirməyə də. hank-in varlığı şeirlərində yatır. onu onsuzda düz yazsısını, şeirindən çox sevənlər, yanılırlar. ya da şeirin tanrı olduğu məntiqini anlayacaq dərəcədə böyüməyiblər.
hank, yazdıqları şeirlərdir.
hank, ironiyadır.
ironiyadır, çünük yazdıqlarının altında, subniminal olaraq əxlaqçı, romantik, insanlıq və həyat haqqında beş cümləsi olan yazıçı ola bildi. sizə kiçik bir sirr verim: yazıçı, yazdıqları deyil.
ironiyadır, çünkü celine, hemingway, tolstoy paranoyalarını yaradaraq oxuyucusunu aldatdı.
əvvələ onu oxduqca fikirləşirdim, indi isə mətnlərin altında gizlənən ironiyaları fərq etdikcə gülməkdən başqa əlimdən heç nə gəlmir. hank klassika deyil. klassika ilə tək əlaqəsi chopin dinləyərək yazdıqlarıdır. bəsit anlatım səviyyəsində avtobioqrafiq təsəvvürlərini, yaşadıqlarını yazdı. səhər oyandığım vaxt başqalarının ayaqqabılarını geyinmirəmsə, öz yaşadıqlarımı, avtobioqrafiq üslubla yazmağım məntiqlidir dedi. yazıçılıq hank üçün qarnını doyudzdurmaqla başlamışdı. sonra şəraba, şeirə, qadınlar çevirildi. içkili halda çeçələ barmağını l hərfinə oxşasın deyə sındıran insandan daha başqasını gözləmək məntiqli deyildi.
məni niyə oxuyursunuz ki sualını vermişdi hank. ya içiniz sıxılır, ya da təksiz, ya da populist olacaq qədər vaxt saxlıyırsınız özünüzə. başqa edəcəyim heç nə yox idi hank.
hank haqqında bacardıqca yazacam. səhv anlaşılmağı, həyatının sadəcə içki, sikiş, qadınlardan ibarət olmadığını görəcəksiniz. bəlkə də yazmayacam. hank insanlara mənasılzığı öyrədir. bunlar mənə - sabah - mənasız gələ bilər.
nəticədə bura yazmağıma səbəb şərab içmək istəyimdir!
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
johann sebastian bach ön sevişmədir. (tərli bədəndə hərəkət edən əlin gözü yumulu axtarışı, qulağın içinə fısıldanan eyni sözlər, təkrarlanan motivlər yığınıdır) handel sevişmədir (zamanın dayandığı, tələskənliyə ehtiyacın qalmadığı an; bir unuduş, xatırlamaqdan uzaq, bədənlərin ritmik, eyniylə dünyanın fırlanmasına bənzər hərəkəti, yaşamın qeybə çəkilməsidir) wagner isə orqazmdır. (bədəndən yayılan hərarətin bir digər bədən vaistəsiylə hiss edilişi, üz cizgilərinə hopan dramatizənin sərhədə çatması, bəli bir qadının səssiz – dua edərcəsinə, etirazın son həddinə oxşar, inqılabın ilk gününü xatırladan – boşalışıdır)
ali alman irqinin qızıl çağından qopan bu üç meyvə, sevişməyin şeirə çevrildiyi anlarda ilk ağlıma gələn bəstəkarlardır.
wagner romantik dövrün almaniyasını təmsil edirdi. (ümumiyyətlə almanlarda müşahidə olunan yurdsevərlik (əsla və əsla vətənpərvərlik olmayan) və inanc mahiyətinə bərabər olan almanlıqları, bir orta avropalıya (ikinci dünya ölkə vətəndaşına) və yaxud mənim kimi şərqin kiçik bir küncündən dünyaya atılmış azərbaycanlıya yad gəlməklə yanaşı; onlara, duruşlarına, xarizmalarına, əl atdıqları işlərdəki uğurlarına, həmçinin də soyuqluqlarına həsəd aparmağınızla nəticələnir. eləcə də richard üçün altını qalın xəttlə çəkmək istədiyim romantik almaniya ifadəsi, bir şəxsiyyət olaraq wagneri ifşa edən, əsərlərinin üstündəki tozlu pərdəni ortadan qaldırmaq gücünə çatmış, onu tanımağımız üçün yetərli olan bir güzgüdür)
almaniya bu dahi kompozitorun (o belə çağrılmaq üçün bir çox əsərindən imtina edərdi, əmin olun) güzgüsüdür.
musiqilərinə hakim olan ( librettonun leitmotifiylə əlaqəli) sərt, əzəmətli, yüksələn, fısıldayış həddinə qədər temponu aşağı salan tonlamalar, ümumillikdə (əgər ona agah deyilsinizsə) şiddətin təmsili kimi oxuna bilər; lakin bu sərt tonlama və çığırtıların bir çoxu bəsit, lakin artıq çirklənmiş bir sözə dönüşmüş, sevgidən bəhs edirlər.
heç ara vermədən, dayanmadan, saatlarca (sözgəlimi tristan und isoldeu) dinləməyə cəhd etsəniz, bir neçə sonra hərəkətlərinizdə yer dəyişdirən, saflıq və məsumluqdan daha çox bir şiddət, yox etmə, öldürmə və ölmə istəklərinizi müşahidə edə bilərsiniz. müsyö richard (o bu ifadəyə görə məni öldürərdi) hisslərinizlə rabitənin itirilişi, bir digər tərəftən isə əslində var olan kimliyinizin üzə çıxma halında sizlərə köməklik göstərə bilər.
hitler mövzusuna isə qısaca toxunaraq, bitirirəm: adolf eyniylə nietszcheni anladığı ölçüdə, wagneri başa düşmüşdü. ride of the valkyriesin hiddətli sədaları altında bir irqin tarixdən silinircəsinə (heç var olmamış, yaşamamış, yaratmamış kimi) yoxa çıxması, çox uzaq tarix deyil, 1943, 44 xronologiyasıdır. o dünyanı mərkəziydi və hitleri sırf boyuna və komiks bığına görə sikləməzdi.
nəticədə yaşamış, yaratmış, ən azından mənə görə musiqi tarixinin üç ən böyük bəstəkarından biri, əsilzadə!
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
heyf ki,
heyif ki jean: səninlə heç vaxt bir qatar səyahətinə çıxmayacağıq,
a. adlanan bir peronun,
ya da yirmi səkkiz nömrəli bir kupenin içində rastlaşmayacağıq.
heç olmadığım peronların içində qatarı nə qədər gözlədiyini,
vaxt ötsün deyə əllərini ovuşdurub ovuşdurmadığını,
əyləşdiyin skamyanın yanına yazılı xatirələri,
biletinin üstündə səni məndən uzaqlaşdıran adresi,
(paris, michigan, mexico city?)
əsla öyrənməyəcəyəm.
bu tarixin təkrarlanmasını sevdiyi bir günahıdır,
atamla anamın sevişməyə gec qərar verməsi,
tanrının uzaqlardan bir yerdən gülümsəməsidir:
yoxsa hər şey əvvələ qayıtsa, istədiyim kimi olsa,
çox deyil, otuz yeddi il əvvəl doğulsam,
çemodanlarını yerləşdirdiyin kupenin yanında,
səni fikirləşə fikirləşə, mənzərədəki donuzlara baxar,
kofemi içər,
və bilərdim:
bütün bu vaxt ərzində yatıb yatmadığını,
yoxsa mənim kimi palçıqda üzən donuzlara baxıb,
kədərlənib, kədərlənmədiyini...
indi otuz yeddi il uzaqdasan,
bu şeiri yazdığım yaşda...
sevişdiyin bütün kişilərdən,
ən azından biri ola bilmədiyim üçün,
üzr istəyirəm.
buna görə kimi günahlandırmalıyıq?
zamanı?
bəlkə də heç parisdə doğulmazdım.
yoxsa tanrını?
bəlkə də heç yoxdur o,
tək reallıq: sənin ştatlarda,
mənimsə bakıda,
həyata göz açmağımız,
sənin güclü kişiləri sevmə sindorumundan əziyyət çəkməyin,
mənimsə sevə biləcəyim bütün qadınlarda səni axtarmağım olub.
saçlarını kəsdir dediyim bütün qadınlar,
əl quruluşlarına, xüsusiylə baş barmaqlarında xalın olub, olmamasına,
mimikalarına, dişlərinə, qulaqlarına
nəzər yetirdiyim,
bütün və tək günahları sən ola bilməyən qadınlara,
səninlə xəyanət etmişəm.
kim bilir, bəlkə də,
eyniylə təsvirdə olduğu kimi,
oralarda,
uzaqlarda bir yerdə,
sonsuz bir həyat var,
və tanrı bu şeirdən sonra səninlə məni,
elə orada,
parisin arxa küçələrinin birinə oxşayan,
prospektlərin birində,
on bir gün sonra tapılan çürümüş üzünlə
ilk dəfə qarşılaşdıracaq:
və səni sadəcə saçlarına görə sevəcəyimə heç şübhən olmasın.
van den budenmayer: jean sebergə ithaf edilən şeir
bu şeir bir fikirdən yarandı: çox köhnə, keçmişə aid olan hissdən. o vaxtlar bir qeyd dəftərçəsinə, bir kişinin dört tip seks bioqrafiyasının olduğunu yazmışdım.
birinci biyoqrafiya, bir vaxtlar bizə aid olmuş qadınlardan bəhs edirdi. tanıyırsınız əslində o qadınları: sizi sevən və sevginizin qarşılığı olan hisslər yığıncağından danışıram. bədəninə, ruhuna sahib olduğunu (öz aramızda bu böyük illuziyadır) fikirləşdiyiniz və bu fikirin sizdə yaratdığı rahatlığı təmin edən qadınlar.
ikinci biyoqrafiya: həmişə başqasını fikirləşən, lakin içindəki dərin boşluq, axtarış səbəbiylə sizinlə birlikdə olan qadınlar. sizinlə sevişdikləri vaxt ruhları başqa adreslərdədir.
üçüncü biyoqrafiya: yorulan kişi və təzə insan tanımaq istəməyən qadın əlaqəsi. onunla bir qatar səyahətində tanış ola bilərsiniz. ya da cenovanın arxa küçələrinin birində yerləşən kafədə. o qarson ola bilər. sizin isə axşam səkkizdə amsterdama biletiniz. sizdə heç nə (əslində hər şey alınacağı təqdirdə) alınmayacaq.
dördüncü biyoqrafiya: jean seberg kimi tarixin qaranlıq dəhlizlərinə basdırılmış, aranıza zamanın, tanrının, illərin, coğrafiyaların, okeanların, inqilabların girdiyi qadınlar.
belə halda şeir yazmaqdan başqa çarəniz yoxdur.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
roman tarixinin (don kixotun xəyali məşuqələrindən, bilavasitə madame bovarydən, decamerondaki hekayələrin arzu mənbələri halına gəlmiş o hüzünlü qadın personajlarından, eləcə nastasya filipnovnadan, mrs dallowaydən, marthalardan, teresalardan, sonyalardan; bütün o agneslər, dollylər, kamelyalı qadınlar və kamelyalı olmayanlardan, esmeraldalardan üzr istəyirəm!) ən gözəl, ən bədbəxt qadını.
hər qatar reylslərinə baxdıqda xatırladığım, oğluyla sevgisi arasında sıxışıb qalan, bir sevginin təzahürü, ifadəsi, (saçlarını kəsdirdiyi vaxt necə də gözəl idi) bir qadının sevginin sərhədlərinin haraya qədər uzada biləcəyini isabatlamış, bir vaxtlar yaşamış (buna inanmaq lazımdır) bəlkə də hələ də yaşayan, həm ana, həm həyat yoldaşı, həm sevgili, həm də məşuqə (oxucunun başqa şansı heyf ki yoxdur) olan qadın.
anna kimi qadınlar romanlardamı doğulur sadəcə? romanlarda təsvir edildiyi kimimi ölür?
onu tanımayan qadına evlilik təklif etməyəcəyim dəqiqdir.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
bir danimarkalı film kritikin yazılı ifadələrini xatırlayıram: kopenhagendə yerləşən bir kino fakultəsinə aid salonda, mühazirə verirdim. mühazirə vaxtı, səhv xatırlamıramsa, üçüncü sırada oturmuş, gözlərini mənə zilləyərək gülümsəyən, (kritik burada davam edir: bu gülümsəmədə insanı ümidləndirməklə yanaşı, onu alçaldan detallar da gizliydi) bir tələbəni fərq etdim. sanki üç saatdır dediklərimi, təsdiqləyirdi. mühazirə bitdikdən sonra isə, həmin tələbənin qulağındaki qulaqcıqları çıxardaraq, salonu tərk etməsinə şahid oldum. fikirləşəbilirsiniz? arxasıyca kinayəli baxmış, və danimarka kinosunun gedişatına hüzünlənmişdim. və bugün, mən illərdən sonra fərq edirəm ki, o tələbə, bugün kinonun kimliyi olacaq gücə yetişmiş, lars von trierdən başqası deyildi.
bir digər prodüsser isə onun haqqında bunları ifadə edir: o vaxtlar danimarkanın yerli kanallarından birinə, mini serial çəkmək niyyətindəydik. bir uşağa (bu uşaq, düzgün danca danışmağı və ata minməyi bacarmalıdır) ehtiyacımız var idi. casting sırasında, bir uşağı fərq etdik. on bir yaşında, digər namizədlərdən daha fərqli cavablarla qarşımızdaydı. özünə inamlı, yetişkin kimi danışmağa çalışması, onu heyyətimizdə görməyə bəs edirdi. ən əsası, o, ata minməyi bacarırdı axı... amma deyil, onun sadəcə provokativ yalançı olduğunu, daha çəkilişin ilk günündən fərq etməyimiz çətin olmamışdı. o, lars von trier idi və hansı ki ata minməyi bir tərəfə, ondan qorxusuyla hamımızı təəccübləndirmişdi.
dostları oyuncaq silahın xəyalıyla yuxuya getdiyi illərdə, lars montaj stolunu, səkkiz yaşında arzulayaraq yatmağa çalışırdı. anasının ona hədiyyə etdiyi elmo markalı kameranın köməkliyiylə, 11 yaşında, bu animasiyanı çəkərək, şüuurxarici dünyanın freudla əlaqələrinə salam göndərirdi:
(youtube: 
)
)digər bir qısa metrajlı filmində, məsumiyyətlə, müharibə əxlaqına güzgü tutan trier, məsumiyyətin simvolu olaraq uşağı, müharibə obyekti olaraq isə çiçəyi seçirdi:
(youtube: )
)tələbəlik illərini xatırlayaq: onun iki kumiri artıq hazırdır. birisi şərqşünans kino şairi, andrey tarkovski; digəri isə dövrün danimarka kinematoqrafiyasıyla bərabər, həmçinin dünya kinosunun incisi olmağı bacaran, carl th dreyer.
2009-cu ildə çəkdiyi anthichrist tarkovski olmağı bacarmamağın əks ifadəsi sayılırsa, dreyer onun üçün aralarında telepatik əlaqənin varlığına inandığı ustad idi.
kinonun inqılabçıları: pudovkin, Eisenstein, Robert Wiene, rosselini, bazin, bergman və godard kimi, o da, təxminən 1995-ci ildə, dostu Thomas Vinterberglə birlikdə, kinoya yeni nəfəs gətirir: dogma 95!
müxtəlif klastrofobiyaları (məzar, lift vs) olan, uçuşdan çəkinən (bunun müqabiləndə festivalların keçirildiyi şəhərlərə karavanla gedən və karavanda izləmək üçün yanına 8-9 köhnəlmiş western alan) provokativ dahi; bu yaxınlarda, rolling stonesu içkisiz, hendrixi heroinsiz kim sikləyərdiki ifadələrini sərf edərək, alkoqolizmdən əziyyət çəkdiyini bildirən, (mənə görə, bu onun təzə provokasiyasıdır) klassik.
selmanın yarımçıq musiqisini boğazına düyümləyən, bess üçün göylərin uzaqlığından çanları hərəkətə keçirən, və nəhayət grace-in boğazına zəncirlər taxaraq, ədaləti axtarmasına köməklik edən, ironik adam.
və sonluqda, heç də, amma heç də qadın düşməni olmayan, əksinə qadına aid olduğu yeri, tanrılığı yaraşdıran, şəxs.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
bertolt brechtə aid; teatr, roman və film sənətində istifadə edilən texnikadır. məğzi politikdir; sosyalist bir sənətçi olan brechtə görə, xalqın həftə boyunca kapitalist sistem tərəfindən sömürülməsi, bütün gücünün (səsinin, əməyinin, insanlığının) əlindən alınması azmış kimi, elə həmin sistəmə xidmət göstərən incəsənət növləri də onları kor etməklə məşğuldur.
aristonun mağarasından dünyaya ithaf edilmiş düsturu; qəhrəmanın sonsuzmuş kimi gələn, tragediyalarla, ağrı və əzablarla bəzədilmiş səyahəti, onun qələbəsiylə başa çatmalıdır. iyirmilərin başında (xüsusiylə "b" kateqoriyalı filmlər daxil) bir çox hollywood pop ikonaları aristonun bu sxemini, filmlərin ssenarilərinə tətbiq etdilər. crossline olaraqda bilinən bu sistemin adı campbellcı hekayələrdir. (yəni, giriş / gəlişmə / nəticə klassikası. hətta yad deyilsiz: a. bir qəhrəmandır. bir hədəfi var. o hədəfə aparan yol müxtəlif maneələrlə əhatələnib. qəhrəmanımızla empatiya qururuq. o, bariyerləri bir bir aşdıqca mənəvi orqazma çatıb, onun uğurunu şərik hesab edirik özümüzü. sonra o qələbəylə bu yolu başa çatdırır.) hollywood kino sənayesində minlərlə belə film var. elə brecht də bu sxemə qarşı idi. joseph raymond mccarthynin amerikası (diktatoryal xülyası) kommunizmə cəbhə almışdı. brechtlər, chaplinlər, marilyn monroelar, jean seberglər üçün qaranlıq dövr yaşanırdı.
brecht bu texnikanı əvvəlcə teatrlarda inkişaf etdirdi. epik teatr adlanan və kapitalist yuxuya qarşı olan bu pyeslər inqilabi janrlarda yazılmağa başladı (hətta və hətta brecht mccarthyçi dövrdə kimlik dəyişdirərək, başqa adlarla yazmağa məcbur qalmışdı)
yadlaşdırma texnikası sadə idi: xalqı öz masturbativ ssenari, pyes və romanlarınızla məhv etməyə haqqınız yoxdur! xoşbəxt sonlarla bitən, qəhrəmanın qələbəsiylə başa çatan (lakin xalq empatiya qurduğu qəhrəman kimi qalib yox, reel yaşamda məğlub idi) filmlər istəmərik! və bütün bunların müqabilində, səhnədəki aktyor tamaşaçıyla söhbətləşir, filmlərin bəziləri xoşbəxt sonluqla bitməməyə başlayırdı. kino sənəti yadlaşdırma effekti üçün əlindən gələni əsirgəmirdi: aktyorun müqəddəs qaydanı pozuşu, kameraya atdığı baxış, izləyicini qərq olduğu yuxudan oyadırdı. o artıq fərqindəydi ki, izlədiyi kinodur. ələlxüsus nouvelle vague altmışlarda brechtə sahib çıxdı. godardlar, truffautlar, chabrollar və bazinlər bu politik məqsəd güdən filmlər çəkib, resenziyalar yazdılar. incəsənət artıq dincəlmək üçün, həftəsonu reallaşdırılan şıltaqlıq deyildi.
aktyorun kameraya baxışı,
aks atlması,
yarıda kəsilən musiqilər,
tamaşaçılar arasından səhnəyə atılan aktorlar,
pastiş roman
vs.
brechtin yadlaşdırma teoriyası zamanla politik qüvvəsini itirib, şəxsi tərzlərə də çevrildi. filmlərə biraz da belə baxmalı...
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
açığı bu hal son vaxtlar məndə də yaranıb. indi yazacaqlarım biraz etirafla da əlaqəli olabilər; lakin bu ad: yazmaq istəyib də yazmamaq, indi ifadə edəcəyim fikirlər üçün idealdır.
əvvəla sözlük mütləq surətdə vacib məhfumdur. yer və zaman zaman bunu ifadə etməkdən çəkinməmişəm: buraların (sözlüyün) mahiyəti, illər sonra anlaşılacaq. burada fikirlər (şübhəsiz ki burada anonimliyin də rolu böyükdür) danışır. bir baza yığılır. insanlar (fikirimcə) istədiklərini sərbəst halda yazma güclərini tapa bilirlər. onlar yazdıqca əslində birbirimizi daha yaxşı başa düşməyə başlayırıq. kimliyimiz olmadığı vaxtlar (və paralel olaraq oxucunun da kimliyi gizlidirsə) dəyər vermə halları çoxalır. hər halda, bu mənə görə belədir. sözlük ön mühakiməni bacardığı ölçüdə minimalizə etməyi bacarıb.
mənim artıq yazmaq istəməməyimə səbəb sözlük deyil. düzdür, ara sıra mənim də etiraz etdiyim mövzular şişirdilir; mənasız, iki cümlə qurma gücündən yoxsun bəzi kimsələrin yazılarını oxuduğum olur; lakin bu mənim həvəsimi qırmaq gücündə deyil. yaxşı yazarların yanında, zəyiflər də olmalıdır. hər şeyi stabilizə etmək mümkünsüzdür. belə yaxşıdır. (bu arada iki cümlə qura bilməyənlər haqqındaki fikirim zarafatdır təbii ki; hamı cümlə qura bilir. belə deyək: sadəcə fikiri qarşı tərəfə ötürmə halında kiçik problemlər yaşayırıq ki; o da onsuz da zamanla düzələn, yoluna düşən bir periyotdur -* )
ümumilikdə hansı mövzu olur olsun, yazmaq istəyim artıq yoxdur. bunu özümlə, iç dünyam; bəli, biraz da şəxsi həyatımla əlaqələndirirəm. bəzi hallarda gələn kiçik depressiya dalğaları birinci dərəcədən yazmağıma əngəldir. hardasa üç gündür real həyatda danışmaq istəyim də yox olub. ancaq bu haldan zövq alıram. zaman zaman gəlir və gedir. şəxsi həyatımdan uzun müddət interneti çıxartmaq istəyindəyəm. onsuz da ağıllı telefonum vəya ona oxşar, insanların əsiri olduğu texnolojiq alətlərim yoxdur. geriyə internet qalır ki, işim onsuz da keçərlidir. kitablar və dvd filmlər bizimdir -*
van den budenmayerə gələk. indi bütün bunları yazarkən onu dinləyirəm. fonda labirynt çalmaqdadır. dört yazar frazası şübhəsiz ki kiçik bir oyundur. bütün 271 entry mənə aiddir. sözlükdə vaxt keçirtdiyim kiçik zaman ərzində heç kimlə şəxsi (eqoistcəsinə) konfliktim olmadı. bəzi anlarda yazı stilimi qeyri səmimiliklə (ala, şey, sən öl vs ifadələrini yazmaq vəya səsləndirməyi özümə yaraşdırmadığım üçün) günahlandırdılar. bunun üstünə deyəcəklərim qısadır: yazı tərzim və ifadə etmə bacarığımdan utanıb, çəkinmirəm. necə deyim? öz yazdıqlarımı dəfələrlə oxumaqdan zövq alıram hətta -*
mesajlar vaistəsiylə söhbətləşdiyim; fikirlərimizi paylaşdığımız, vermək istəyib də anonimlik adına verə bilmədiyimiz sualları xatırlayıram. qısacası, yaxşı təriflər, əla anlaşmalar fonunda, beynimizdən keçənləri ifadə etdik. rakı sözü aldıqlarım və verdiklərim; bunu mütləq reallaşdıracağıq -* başqa nə söz vermişəmsə, lütfən xatırladın.
yazmaq istəyəcəm. və yəqin ki bir gün qayıdıb, yazacam. bu çox yaxın tarix vəya bir daha olmaya da bilər. bu yəqin ki ilk səmimi entrymdir. günah çıxartma effekti verir.
bu arada, unutmadan: ara sıra başlıqları oxuyacam. interneti həyatımdan çıxardacam dedim; lakin bu, bu halı inanc halına gətirəcəyim mənasına gəlmir -*
uzandıqca yazasım gəlir. burada major notalarla bitirək: yola davam.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
yunan mifalogiyasındaki motivləri, 36-cı illər: yunanıstan iç müharibəsinə aparan yolları, modern tarixi, hüzünü, kədəri, insanlığın bitməyən hekayəsini notalarının arasına sığışdırmağı bacarmış yunan bəstəkarı.
eleni, heç yaxşı keçməyən günlərin qonağıdır. gecəyə aiddir. sizi dərinlərə aparmaq gücündədir. böyütmürəm, dinləyənlər haqq verər: sözlərlə ifadə edilməyəcək bəstələrə sahib varlıqdır.
angelopoulosla gözəl işlər bacardılar. yaratdıqları sintez şeirsəl alındı. başqa necə ifadə edim, bilmirəm. yaxşı ki var idilər.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
bir insandan istənə biləcəklərin (ondan tələb edilənlərin) sərhədiylə əlaqəlidir. və bir neçə misal verərək davam edirəm: ağlıma salam sözü gəlir. bütün dünya dillərində özünə başlıca yer tutmuş bu ifadə qarşısında necə davranmalı? nəticədə insanıq, bu salamı almağı etik çərçivədə qəbul edirik. arxasından qaçınılmaz olan necəsən sualı gəlir. çox vaxt söz olsun deyə səslənən, ikiüzlülüklə verilən bu sual, eyniylə salam sözünün mənası tək, etik çərçivə və eyniylə sualın ikiüzlülüyü kimi, yaxşıyam, sən necəsən cavabına çevrilir. və artıq qarşı tərəf sizdən iki şey istəyərək, pozitiv reaksiya alıb. siz artıq bu andan sonra sizdən istənəcək bir şeyə proqramlısınız.
qarşı tərəf davam edir: bilirsən, siqaretim qurtarıb (ya da camel ciyərimə düşmür) olar sənin siqaretindən bir ədəd (!) götürüm? açıq danışaq, necə qarşılayarıq? böyük ehtimalla siqaretsiz keçən gecələrin, günlərin nə olduğunu yaxşı öyrənmişik. ya da bundan xəbərsizik; ancaq fərqindəyik ki siqaret həcmcə kiçik bir şeydir. deməli qarşı tərəfin buna ehtiyacı var. bir də axı qarşı tərəf bizdən bir ədəd istəyir. etik çərçivələrimiz (cəmiyyət tərəfindən gözlərimizin ölçüsünə görə müəyyənləşdirilmiş at eynəyimiz) yenə müsbət rəy bildirərək, siqareti qarşı tərəfə ötürür. sonra həmin insan şarjının bitdiyini, mümkündürsə sənin telefonundan istifadə etmək istədiyini dilə gətirir. həcmcə daha böyük bir dünya istənilir səndən və sən şarjın bitmə ehtimalının çox yüksək olduğunu bilərək (bədbəxt, öz halından bilirsən) telefonunu ona uzadırsan.
aradan kiçik bir fasilə keçir. yeməkxanada qarşılaşırsınız. adam pulunun olmadığını, axşam səkkizdə hesabına yatacaq pulu gözlədiyini ifadə edir. sən axı aclığında nə olduğunu öyrənmisən, ürəyin dözmür, onun yediyi yeməyin pulunu ödəyirsən. axşam saat səkkizdə qarşına çıxır; bankın transferində problemlər yaranıb. mümkündürsə ona borc pul verə bilərsən? aha bu artıq nə siqaret, nə telefon, nə də ucuz yeməkdir. bu puldur və hansı ki şübhəli yanaşmağın lazımdır. birdən fərq edirsən, anlayırsan ki yuxarıdaki üçlüyü sırf pulsuzluq ucbatından yaxşı öyrənmisən. insanlıq halıdır deyib, ona bir miqdar pul verirsən.
uzatmayım, qısa vaxt keçir. o insan bir gün evinə gəlir. həyat yoldaşınla yaşayırsan. qadının pişirdiyi yeməklərdən dadır, sənin aldığın içkiləri içərək piyan olur. yaranan sözlü çaxnaşma, ona etdiyin yaxşılıqları onun üzünə vurmağınla nəticələnir. əvvəlcə səni bu haqlı üzə vurmanla ittiham edir, sən bunu da qəbul edib, utanıb, ondan üzr istəyirsən. arvadının üstünə bıçaq çəkir. onunla yatacam və sən də bizə baxacaqsan deyir. bax burada qarşı çıxırsan. artıq beyninə qan getməyə başlayıb.həyat yoldaşını gözünün qarşısında sikmə tələbi səni özünə gətirib. özündən çıxırsan. səhv bir hərəkətlə özün bıçağın altına keçirsən. adam tələbini davam etdirir. deyir ki baxacaqsan və mən arvadını sikəcəm. əvvəlcə yatacam deyən adam artıq sikəcəm ifadəsini işlədir. yox desən nə olacaq? heç nə, gözü dönmüş o adam bıçağı boğazından səlist və soyuqqanlıqla keçirəcək. razılaşırsan. niyə razılaşdın? canın qiymətə minir.
bu təbii ki indi fikirləşdiyim və yazdığım bir şeydir. bu sual məni həmişə maraqlandırıb: bir insandan istənə biləcəklərin sərhədi varmı? varsa o sərhəd hara qədər davam edə bilər? kiçik şeylər deyib, keçməmək lazımdır. bir siqaret böyük bir pərdənin cırılmasıdır.
ailəyə də baxanda bu belədir: ailənin avtroitar siması atanı fikirləşin. üçüncü dünya ölkələrinin biraz (!) böyümüş uşaqları sırf ona yox dedikləri andan böyüməyə başlayırlar. bu çox vaxt on yeddi, on səkkiz yaşla əlaqəli, həvvanın başqaldırışı, tanrının tək qadağasına yox demə halına oxşayır. atalara yox dedikcə böyüyürük.
sevgililər arasında da yaşanır: vaxtı vaxtında yox demə bacarığından istifadə edə bilməyən bütün kişilər, qadınlar tərəfindən cəzalandırılır. kiçik bir hədiyyəniz (jestiniz deyil, məhz hədiyyiniz) ortadan pərdələri qaldırır. əgər siz yox cavabını verib, niyə o cavabı səsləndirdiyinizi müdafiə edə bilirsinizsə, artıq böyümüş, istər qadınınızın, istərsə də kişinizin (zira kişi bəsitdir; ona kiçik yataq macərası yaşadıb, boynuna ipi keçirə bilərsiniz) gözündə yüksəlirsiniz.
bu əxlaq (etik normlar, çərçivələr) viktorya çağında qüvvətlənərək, burjua həyat tərzinə çevrildi. yoluxucu olaraq, bütün insanlar arasında yayıldı. bundan qaçınıram. radikal dərəcədə olmasada, hə deməyə çalışıram. buna səbəb, insanlığın nə dərəcədə alçaq, ikiüzlü, yaradılışından saxtakar olmasını bəzən unutduğuma görədir. unuduram bəzi hallarda. lakin yox demək lazımdır. dövrümüzdə bunu bacarmaq sənət halına gəlib.
yox demə sənəti.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
çetindir.
hamı vaxt aşırı bunu isteye biler; kimilerine göre bu insanı tanımağın qısa yoludur; kimilerine göre paylaşmaq; kimilerine göre yaxınlıq, mene göre tüketmektir.
tebii ki içinde insanı tanımaq da, paylaşmaq da, yaxınlıq da var, inkar etmirem. niye tüketmektir? tecrübelerimi açmaq fikirim olmasa da, ortaq tereflerini yazıram:
ilk günler her şey istediyini kimi olur. insan beledir: isteyir, çatır ve soyuyur. ilk başlarda buna çatdığınızı başa düşmekle beraber, soyumağa başladığınızın ferqinde olmursunuz. çünkü isti istidir, çünkü mavi jeansler, colinsler sizi onunla yormur. mağazaları gezirsiniz, eve qab qacaqlar, plastik stekanlar alınır. ilk günler evde pişilecek yemeklere ortaq qerarlar verilir. heyatınız boyu size mentiqli gelmeyen her şey, birdenbire, sebebsiz kimi, sizin heyatınıza çevirilir ve siz bunlardan zövq aldığınıza inanırsınız.
tüketmeye davam edirsiniz. ilk hefteleri yola verdikden sonra, her şeyi doya doya yaşamağın ucbatından edilecek heç ne qalmır. heyecanlar ölmeye başlayır. evde hemişe gözleyen birisi olur. isti yemekler tapılır.
sonra biraz iyrencleşme dövrü start götürür.
tüketdikce yorulursunuz. tek qalmaq hissiniz - ona ehtiyacınızın olmadıpı halda - ağır basdırır. onun üçün darıxırsız. bu böyük ehtimalla qarşı cins üçün de keçerlidir. etiraf edeni olur, içine atanı olur...
dostlarınız evinize gelir. çay, gülüşmeler, zarafatlar, sonra gedirler. dünenin eynisi, yataq, seher herkes yoluna davam edir. deyişiklil bu olur. kino izleyirsiniz. bunun heyecanı ölür. ilk film izlediyiniz vaxtı xatırlayırsınız. yuxulamamaq üçün çalışırsınız. amma bugün izlediyiniz filmin on beşinci deqiqesinde yatmısınız. her iki teref bunu öz dünyalarında anlayışla qarşılayır.
bezen de qatlanmaq çetin olur. aybaşı vaxtı, qadının yerine sevinirsen. onun da ereksiya olmadığın günlere sevindiyi kimi. mesele sevişmek deyil, işin en gülüncü, sevişmeyin şeirsellikten, rituala çevirildiyi andır.
her şeyiniz göz qabağındadır. teklik hissi basdırıb. kiçik davalar başlayır. heç vaxt gözünüze girmeyen kiçik şeylere ilişirsiz. onları böyüdürsüz. sonra partlayır. o dostlarına, sen de tek yatmağa. ya da tersi. ferqi yoxdur.
bu hallar yaşanmaya da biler, insanından insanına ferqler var. men qarşılaşdığım ve etrafımdan bilirem. problemler oxşardır.
sonra çay ya da kofe içirsiz. artıq ayrılmısız. ya da evlerinizi deyişdirmisiz. o başqa yerde, sen başqa yerde.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
uzun vaxtdır ki yaza bilmirəm; hələ uzun vaxt çəkəcək ki, yazmayacam. yazmamağın bir çox səbəbi olur. birincisi, həyat şərtləri (onun zaman intervalı) elə gətirir ki heç nəyə vaxt edə bilmirsən. zaman, insan böyüdükcə bir çox şeyi qurban kimi əllərindən alır, bunu bir daha yaxşı başa düşürəm. buna zövqlərin də daxil olur, şəxsi həyatındaki insanlar da. yazmamaqla, yaza bilməməklə, həyatında birini itirmək arasında elə də böyük uçurum yoxdur. zaman, təkrar etdiyim kimi, hər şeyi qurban edir, əllərindən alır. xülasələşdirsək, kiçik zövqlərimdən biri halına gəlmiş - sözlüyə yazmaq - prosesini zamanın qurbanı adlandırıram.
ikincisi, artıq əvvəlki kimi yazmağa həvəsim olmur. və bu təkcə sözlüklə əlaqəli bir hal deyil. zamanında çox yazdığımı fikirləşirəm. şübhəsiz, şübhəsiz ki deyiləcəklərin sonu gəlməyib, onlar həmişə növbələrini gözləyirlər, ancaq bu vədələrdə belə düşünmürəm, məncə bir vaxtlar istər bura, istər başqalarına yazdıqlarımın bir qüvvəsi var və onlar hələ tam həzm edilməyiblər. dövrümüzün dostoyevskisi deyiləm, ancaq inanıram ki üç il yarımlıq bir zaman kəsiyində sözlüyə verə bildiyim tövhə bugün məni haqlı çıxardır.
onu demək istəyirəm. ayda, ildə bir dəfə girdiyim sözlükdə kütləvi halda köhnə yazılarımın dəyər aldıqlarını görürəm. yarı zarafat, yarı ciddi - bu hal məni klassik kimi hiss etdirir. gözəl hissdir. deməli həyatda heç nə hədərə getmir, boşa çıxmır, zaman özü hökmünü - vaxtı gəldikdə - verə bilir.
bir də, on - on beş yığılıb qalan mesaj var. heyif ki heç birinə cavab verə bilmirəm. orada mənə istiqamətlənən dəyərli suallara, bir mövzu əhatəsində fikir mübadiləsinə reaksiya verə bilmirəm. cavabım yoxdur. elə çaşqın dövrdəyəm ki o qüvvəni özümdə hiss edə bilmirəm. amma hamısı yadımdadır, hamısının öz yeri var.
bura, sözlük, sosial vətəndir. yazın, yaradın, biz də oxuyaq.
görüşənə dək. (bir tribunadan eşidilən qışqırıq kimi: bu, əsla əlvida deyil!)
Notice: Undefined variable: user_id in /var/www/soz6/sds-themes/vengeful-light/profile.php on line 1336
blok - başlıqlarını gizlət
Notice: Undefined variable: user_id in /var/www/soz6/sds-themes/vengeful-light/profile.php on line 1343