sözlükdən yeni qeydiyyatdan keçən istifadəçilərə və ya sözlükdə olub ancaq sözlüyün bəzi funksiyalarından xəbərdar olmayan və ya istifadə edə bilməyən umbaylara və yazarlara texniki yardım məqsədilə açılmış başlıq.
bu entrydə sözlükdəki "bbcode"-lar və onlardan istifadə qaydalarını qeyd edəcəm. hər nə qədər bəzi yazarlar tərəfindən sözlükdə pərakəndə şəkildə onlardan istifadə qaydaları verilsə də, bu başlıqları axtarıb tapmaq bəzən istifadəçilərə çətinlik törədir. ona görə də burada mövcud olan bütün "bbcode"-lar qeyd ediləcək. *
mənim bildiyim qədərilə glş
mündəricat 1. yazını qalınlaşdırmaq [kalin] 2. yazını kursivləşdirmək [italik] 3. sitat paylaşmaq [alinti]
4. spoiler barədə xəbərdarlıq [spoiler]
5. sözlükdə link paylaşmaq [link]
6. sözlükdə şəkil paylaşmaq [foto]
7. "vocaroo"-dan audio paylaşmaq [sesli]
8. "soundcloud"-dan audio paylaşmaq [soundcloud]
9. "spotify"-dan audio paylaşmaq [spotify]
10. "youtube"-dan gizli video paylaşmaq [youtube]
11. "youtube"-dan aşkar video paylaşmaq [videox]
12. "reddit"-dən "post" paylaşmaq [reddit]
13. "twitter"-dən "tweet" paylaşmaq [twitter]
14. "instagram"-dan "post" paylaşmaq [insta]
15. qeyd göstərmək [u]
16. sözlükdəki başlığa aşkar istinad vermək [bax]
17. sözlükdəki başlığa gizli istinad vermək [gbax]
18. sözlükdəki entry-ə istinad vermək [#№]
19. entry-ə başlıqla birgə istinad vermək [bax: başlıq/-№]
20. "facebook"-dan post paylaşmaq [facebook]
21. başlıqda hər hansı bir yazarın entry-sinə istinad vermək:[bax: başlıq/@yazar] (artıq işləmir!!!)
22. əlavələr
1. yazını qalınlaşdırmaq (bold)
nümunə:
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Duis auctor, leo ut vehicula egestas, odio enim varius elit, eu cursus turpis enim non ante. Mauris magna felis, ornare et luctus sed, ornare non eros. Nam eget hendrerit dolor, ac rhoncus dolor. Sed at velit vitae sapien faucibus ultricies. Suspendisse sodales ipsum vel lacus sagittis, id eleifend nulla ullamcorper. Fusce non leo sodales, mollis leo vel, eleifend elit. Phasellus eget nibh enim. Sed vel rutrum eros. In non urna erat.
2. yazını kursivləşdirmək (italic)
nümunə:
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Duis auctor, leo ut vehicula egestas, odio enim varius elit, eu cursus turpis enim non ante. Mauris magna felis, ornare et luctus sed, ornare non eros. Nam eget hendrerit dolor, ac rhoncus dolor. Sed at velit vitae sapien faucibus ultricies. Suspendisse sodales ipsum vel lacus sagittis, id eleifend nulla ullamcorper. Fusce non leo sodales, mollis leo vel, eleifend elit. Phasellus eget nibh enim. Sed vel rutrum eros. In non urna erat.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Duis auctor, leo ut vehicula egestas, odio enim varius elit, eu cursus turpis enim non ante. Mauris magna felis, ornare et luctus sed, ornare non eros. Nam eget hendrerit dolor, ac rhoncus dolor. Sed at velit vitae sapien faucibus ultricies. Suspendisse sodales ipsum vel lacus sagittis, id eleifend nulla ullamcorper. Fusce non leo sodales, mollis leo vel, eleifend elit. Phasellus eget nibh enim. Sed vel rutrum eros. In non urna erat.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Duis auctor, leo ut vehicula egestas, odio enim varius elit, eu cursus turpis enim non ante. Mauris magna felis, ornare et luctus sed, ornare non eros. Nam eget hendrerit dolor, ac rhoncus dolor. Sed at velit vitae sapien faucibus ultricies. Suspendisse sodales ipsum vel lacus sagittis, id eleifend nulla ullamcorper. Fusce non leo sodales, mollis leo vel, eleifend elit. Phasellus eget nibh enim. Sed vel rutrum eros. In non urna erat.
sözlükdə smiley istifadə etmək sözlük qaydalarına zidd olduğundan, yazarlar öz gülüşlərini və ya sevinclərini ifadə etmək üçün bəzən "glş" başlığına yönləndirən aşağıdakı simvoldan istifadə edirlər: nümunə: -*
həmçinin, istədiyiniz yazını eyni zamanda həm bold, həm də italic göstərə bilərsiniz aşağıdakı kimi:
nümunə: test
qeyd. qeyd olunan bbcode-ların bəzilərini mətnin fərqləndirilmək istənilən hissəsini seçdikdən sonra entry yazdığınız textbox-un kənarındakı düymələr vasitəsilə də istifadə edə bilərsiniz.
hazırda fərdi olmaqdan insanın iyrəndiyi və utandığı bir cəmiyyət.
bəlkə də, son 104 illik tariximiz ərzində beynəlxalq ictimaiyyətin nəzərində son 3 gündə törətdiklərimiz nəticəsində həm hüquqi, həm də əxlaqi cəhətdən hələ bu qədər yerin dibinə batmamışdıq...
hələ boş yerə hər iki tərəfdən həlak olanları, suveren bir ölkənin ərazi bütövlüyünü pozmağımızı, bir qadın cəsədi üzərində insan ləyaqətini alçaldan davranışlar aparan bir qrup şəxsin görüntüyə aldığı vidoenu bir kənara qoyub aşağıda paylaşılanı gördükdə insan dəhşətə gəlir ki, son 30 il ərzində nifrəti dərsliklərdə zorla körükləməklə necə xəstə insanlar sürüsü yaradılıb! doğurdan da, dövlətin məktəblərdə apardığı propaqanda necə böyük təsir qoyurmuş məlumatın tarixdə olmadığı qədər əlçatan olduğu XXI əsrdə! bunu paylaşandan əlavə, bunu bəyənənlərin sayını gördükdə insan anlayır ki, biz artıq bunlarla çətin ki, qarşımızı böyük ideallar qoyub daha proqressiv bir cəmiyyət yaratma uğrunda irəliləyək. bizim artıq bu sayı hesabı bilinməyən xəstələrlə deyəsən, yeganə dünyaya verə biləcəyimiz fayda yox olmaqdan qeyri bir şey deyil.
aşkar bir şəkildə iki oğlan arasında olan eşqi tərənnüm edən bəlkə də, ən qədim nümunələrindən birinə görkəmli səfəvi salnaməçisi isgəndər bəy türkmanın farsca qələmə aldığı və 1630-larda tamamladığı "tarix-i aləm ara-yi abbasi" əsərinə əsasən, “türkicə xoruz ilinə bərabər olan 993-cü (1585) ildə” Osmanlı hücumunu dəf etmək üçün yığılmış Səfəvi ordusuna başçılıq etməklə vəzifələndirilmiş Şah Məhəmməd Xudabəndənin “laləüzlü gülruxlardan kam almaqla məşğul olan” 19 yaşlı oğlu Həmzə Mirzənin Fərhad Paşa sərdarlığındakı Osmanlı ordusuƏrzurumdan Azərbaycan üzərinə hücuma hazırlaşarkən, Təbriz işrətabadında “üzü gözəllikdən dəmirçi kürəsi kimi yanan Şeytan adlı bir dəmirçi oğlu ilə eşqə qurşanaraq vüsal bağından arzu gülləri dərməsinə” Şahqulu bəy Rumlunun türkcə söylədiyi bu şeiri göstərə biləcəyimiz milli sərvətimiz -*
Avqust, 1987 - Qarabağ erməniləri Moskvaya on minlərlə insanın imzaladığı müraciət göndərdilər.
18 oktyabr, 1987 - Qarabağın şimalında ermənilərin yaşadığı Çardaxlı kəndində baş verən hadisələrlə bağlı Yerevarıda etiraz nümayişləri keçirildi.
(bax: çardaqlı hadisəsi)
21 oktyabr, 1987 - Heydər Əliyev Siyasi Bürodan kənarlaşdırıldı.
Noyabr, 1987 - Qafanda icmalararası zorakılıq.
16 noyabr, 1987 - Mixail Qorbaçovun məsləhətçisi Aqanbekyan Parisdə çıxış edərək, Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsinin tərəfdarı olduğunu bildirir.
25 yanvar, 1988 - Azərbaycanlılar Qafandan qaçırlar.
21 may, 1988 - Kamran Bağırov və Karen Dəmirçyan Azərbaycan və Ermənistanın partiya rəhbərliyindən kənarlaşdırılırlar.
15 iyun, 1988 - Ermənistan Ali Soveti Dağlıq Qarabağın Ermənistanla birləşməsinə səs verir.
17 iyun, 1988 - Azərbaycan Ali Soveti Dağlıq Qarabağın Azərbaycanın tərkib hissəsi olduğunu yenidən təsdiq edir.
18 iyul, 1988 - SSRi Ali Sovetinin Prezidiumu Dağlıq Qarabağın Azərbaycan tərkibində qalmasına qərar verir.
26 iyul, 1988 - Arkadi Volski Siyasi Büronun nümayəndəsi qisminda Dağlıq Qarabağa göndərilir.
18-20 sentyabr, 1988 - Ermənilər Şuşadan, azərbaycanlılar Stepanakertdən çıxarılır.
21 sentyabr, 1988 - Qarabağda "xüsusi rejim” tətbiq edilir.
Noyabr, 1988 - Azərbaycanlılar kütləvi şəkildə Ermənistandan qovulurlar.
(bax: quqark qırğını)
17 noyabr - 5 dekabr, 1988 - Bakıda kütləvi nümayişlər keçirilir.
7 dekabr, 1988 - Ermənistanda zəlzələ baş verir.
(bax: Spitak zəlzələsi)
10-11 dekabr, 1988 - Qorbaçov Ermənistana səfər edir. “Qarabağ” komitəsinin üzvləri həbs edilir.
12 yanvar, 1989 - Dağlıq Qarabağda Volskinin rəhbərliyi altında Xüsusi idarəçilik Komitəsi yaradılır.
31 may, 1989 - “Qarabağ” komitəsinin üzvləri azadlığa çıxır.
11 sentyabr, 1989 - Azərbaycan Xalq Cəbhəsi qeydiyyatdan keçir.
25 sentyabr, 1989 - Azərbaycan Ali Soveti suverenlik bəyannaməsini qəbul edir.
Noyabr, 1989 - Ermənistanın və Naxçıvanın dəmir yolu blokadası.
28 noyabr, 1989 - Xüsusi idarəçilik Komitəsi buraxılır.
1 dekabr, 1989 - Ermənistan Ali Soveti və Qarabağ ermənilərinin Milli Şurası Qarabağın Ermənistanla birləşməsini bəyan edirlər.
13-15 yanvar, 1990 - Bakıda ermənilərə qarşı basqınlar baş verir.
15 yarıvar, 1990 - Dağlıq Qarabağda fövqəladə vəziyyət tətbiq edilir.
19-20 yanvar, 1990 - Rus qoşunları Bakıya daxil olur, etiraza çıxan insanlar qətlə yetirilir.
(bax: 20 yanvar 1990-cı il hadisələri)
20 yanvar, 1990 - Ayaz Mütəllibov Azərbaycanda Partiya rəhbəri təyin edilir.
26 yanvar, 1990 - Azərbaycanın Kommunist partiyasının ikinci katibi Viktor Polyaniçko yeni Təşkilati Komitə yaratmaq məqsədilə Dağlıq Qarabağa gəlir.
May, 1990 - Erməni Milli Hərəkatı Ermənistanda parlament seçkilərində qələbə qazanır.
May, 1990 - Dağlıq Qarabağ Azərbaycanın büdcəsinə qaytarılır.
25 iyul, 1990 - Moskvada Mərkəzi Komitə qeyri-qanuni hərbi birləşmələrin silahsızlaşdırılması barəda qərar qabul edir.
4 avqust, 1990 - Levon Ter-Petrosyan yeni Ermənistan parlamentinin spikeri seçilir.
25 avqust, 1990 - Ermənistan parlamenti suverenlik barada qətnamə qəbul edir.
17 mart, 1991 - Sovet ittifaqının saxlanılması barədə referendum. Azərbaycan iştirak edir, Ermənistan iştirakdan imtina edir.
30 aprel, 1991 - Qoşunlar və Azərbaycan omonçuları ermənilərin yaşadığı Getaşen (Çaykənd) kəndinə hücum edir və kənd sakinlərini kənddən çıxarmağa başlayır, “Halqa əməliyyatına” başlanılır.
(bax: halqa əməliyyatı)
12 iyun, 1991 - Boris Yeltsin Rusiya Federasiyasının prezidenti seçilir.
4 iyul, 1991 - Şaumyan rayonunda erməni kəndlərində əməliyyat başlayır.
10 avqust, 1991 - Valeri Qriqoryan Stepanakertdə qətlə yetirilir.
19-21 avqust, 1991 - Mixayıl Qorbaçova qarşı çevriliş cəhdi baş tutmur.
30 avqust, 1991 - Azərbaycan müstəqilliyini bəyan edir.
Sentyabr, 1991 - Ermənilər Şaumyan rayonunu geri alırlar.
2 sentyabr, 1991 - Dağlıq Qarabağ müstəqil Azərbaycandan ayrılmasını elan edir.
3 sentyabr, 1991 - Heydər Əliyev Naxçıvan parlamentinin spikeri seçilir.
8 sentyabr, 1991 - Mütəllibov Azərbaycanın prezidenti seçilir.
23 sentyabr, 1991 - Ermənistanı öz müstəqilliyini bəyan edir. yeleznovodskda Rusiya və Qazaxıstanın təşəbbüsü ilə sülh planı imzalanır.
16 oktyabr, 1991 - Ter-Petrosyan Ermənistarın prezidenti seçilir.
20 noyabr, 1991 - Qarabağda göyərtəsində yüksək rütbəli Azərbaycan məmurlarını daşıyan vertolyot ermərtlər tərəfindən vurulur. 22 nəfər həlak olur, nəticədə sülh planı iflasa uğrayır.
(bax: qarakənd faciəsi)
26 noyabr, 1991 - Azərbaycan parlamenti Dağlıq Qarabağın muxtariyyətinin ləğvini bəyan edir və Stepanakertin adını dəyişdirib Xankəndi qoyur.
10 dekabr, 1991 - Dağlıq Qarabağ erməniləri referendumda müstəqilliyə səs verirlər.
25 dekabr, 1991 - Mixail Qorbaçov Sovet ittifaqı prezidenti vəzifəsindən istefaya gedir.
12 iyun, 1992 - Azərbaycanlılar hücuma keçib, Şaumyan rayonunu alırlar.
4 iyul, 1992 - Azərbaycanlılar Mardakerti ələ keçirirlər (adını dəyişib Ağdərə qoyurlar).
15 avqust, 1992 - Qarabağ erməniləri Robert Koçaryarın rəhbərliyi altında Dövlət Müdafiə Komitəsini yaradırlar,
1 sentyabr, 1992 - Azərbaycanlılar Srxavend kəndini alırlar və Dağlıq Qarabağın demək olar ki, yarısına nəzarəti qaytarırlar.
qeyd. Azərbaycanın müharibə zamanı Laçın koridoru və ətraf 7 rayonun nəzarətinin onda olmaq şərtilə, keçmiş dağlıq-qarabağ muxtar vilayətində nəzarətə keçirə bildiyi ərazilərin maksimal sərhədlərini göstərən xəritə.
19 sentyabr, 1992 - Rusiya müdafiə nəziri Pavel Qraçov Soçidə Qafqaz dövlətləri müdafiə nazirlərinin görüşünü təşkil edir.
24 oktyabr, 1992 - ABŞ Konqresi Azadlığa Dəstək Aktına 907-ci düzəlişi qəbul edir, Azərbaycana Amerika dövlət yardımına qadağa qoyulur.
14-15 dekabr, 1992 - Stokholmda ATƏM-in görüşü keçirilir.
10 fevral, 1993 - Surət Hüseynov Qarabağ üzrə “xüsusi nümayəndə” vəzifəsindən kənarlaşdırılır.
20 fevral, 1993 - Rəhim Qazıyev Azərbaycan müdafiə naziri vəzifəsindən çıxarılır.
27 mart - 5 aprel, 1993 - Ermənilər Kəlbəcər rayonunu işğal edirlər.
30 aprel, 1993 - BMT-nin 822-ci qətnaməsi qəbul edilir və erməniləri Kəlbəcərdən çıxmağa çağırır.
4 iyun, 1993 - Surət Hüseynov Gəncədə Elçibəy hökumətinə qarşı qiyam qaldırır.
(bax: 4 iyun 1993 gəncə qiyamı)
14 iyun, 1993 - Ter-Petrosyan ATƏM-in sülh prosesinə dəstək qazandırmaq üçün Stepanakertə səfər edir.
15 iyun, 1993 - Heydər Əliyev Azərbaycan parlamentinin spikeri seçilir.
17-18 iyun, 1993 - Elçibəy Naxçıvana qaçır.
24 iyun, 1993 - Parlament Heydər Əliyevə fövqəladə səlahiyyətlər verir.
27 iyun, 1993 - Ermənilər Mardakerti yenidən ələ keçirirlər.
30 iyun, 1993 - Əliyev Hüseynovu baş nazir təyin edir.
23 iyul, 1993 - Ermənilər Ağdamı işğal edirlar.
23 avqust, 1993 - Ermənilər Füzulini işğal edirlər.
25 avqust, 1993 - Ermənilər Cəbrayılı işğal edirlər.
28 avqust, 1993 - Azərbaycanda Elçibəyə etimadsızlıq referendumu keçirilir.
31 avqust, 1993 - Ermənilər Qubadlını işğal edirlər.
24 sentyabr, 1993 - Azərbaycan MDB-yə qoşulur.
25 sentyabr, 1993 - Əliyev va Robert Koçaryan Moskvada gizli görüşürlər.
Hər bir insanın həyatında elə bir an yetişir ki, taleyinin ən əsas müşkülləri üzərində düşünməyə başlayır, hansısa vacib qərara gəlir, keçmişinə əlvida deyir və yeni yola qədəm basır.
Belə anları insanlar da, millətlər də yaşayır.
Məncə, Rusiya indi öz taleyinin belə vacib anını yaşayır.
Rusiyanı indi bir sual düşündürür: Ermənistan mənim nəyimə gərəkdir?
Bu suala Rusiya imperiyası və SSRi dərhal cavab verirdi: necə yəni nəyimə gərəkdir?
Ermənilər çox gərəkli və faydalı alətdir, lingdir, ön istehkamdır, düşmənin arxasında beşinci kolondur, etibarlı məlumat mənbəyidir, istənilən horranı qarışdırmaq üçün uzun qulplu çömçədir!
Rusiya imperiyası isti dənizlərə çıxmaq, Hindistanı işğal etmək şövqü ilə qovrulurdu. SSRi bütün dünyanı sovetləşdirməyi arzulayırdı. Buna görə ermənilər çox lazımlı və faydalı idilər. Buna görə onları əsrlər boyu qoruyurdular, himayə və müdafiə edirdilər, bütün Yaxın Şərqdən toplayıb Cənubi Qafqaza yığırdılar. Onlara dövlət qurdular!
Müasir Rusiya heç bir nəqşə, illah ki, dünyamiqyaslı nəqşə cızmır, çəkmir. Hindistan – böyük xeyir gətirən ticari və siyasi şərikdir. isti dənizlərə ruslar turist şirkətlərinin köməyi ilə, ya da, kifayət qədər pulu varsa, fərdi qaydada səyahət edirlər.
Sovetlərə gəlincə, indi dünyada sovetlərin ən qatı düşməni Rusiyanın siyasi rəhbərliyidir.
Rusiyanın heç bir ciddi siyasətçisi istanbulu tutub adını Konstantinopol qoymağı arzulamır. Bu yaxınlarda Aya Sofyanın statusunu dəyişdirdilər, muzeydən məscidə çevirdilər. Bir rusun cınqırı belə çıxmadı. Din indiki rusların həyatında haradasa ucqar bir güşədə məskən salıb.
Rusiya imperiyasının Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargahı şərqdən zərbə ilə qərbə, istanbula çıxmaq üçün əməliyyat xəritələri çəkəndə ermənilər necə də gərəkli və faydalı idilər!
Ermənilər düşmənin arxa cəbhəsində fəaliyyət göstərən, canından keçən on minlərlə diversant idilər! Onlar nizami qoşunlara hücum etməyə, rabitəni və təchizat yollarını kəsib partlatmağa hazır idilər!
ikinci Cahan Müharibəsinin qəhrəman belarus partizanlarının tarixi müəllimləri var idi: Birinci Cahan Müharibəsinin qəhrəman erməni fədailəri-partizanları!
Səd heyf ki, zəmanə dəyişib, Rusiya ilə Türkiyə indi düşmən deyilllər. Onlar, adamın dili gəlmir desin, şərik və hətta bəzən müttəfiqdirlər!
Erməni millətçilərinin vacib tarixi funksiyası müasir zəmanənin gur təbəddülatının dalğaları arasında batıb itdi.
Sonuncu dəfə erməni millətçilərinə SSRi-ni söküb dağıtmaq zərurəti anında əşəddü-ehtiyac yarandı. Onlar aktuallaşıb SSRi-nin daxili düşmənlərinə - liberal ziyalı təbəqəsinə, ümumxalq mülkiyyətini qamarlayıb mənimsəməyə hazırlaşan yırtıcı qəsbkar sinfə - və kapitalist Qərbə çox, lap çox gərəkli oldular.
Erməni millətçiləri öz yeni ağalarının etimadını yüzə yüz doğrultdular. Əvəzində rus liberal ziyalıları etnik erməni faşistlərini qaldırıb demokratiya təməlinin üstünə qoydular, Qərb isə bütün minbərlərdən işğalçıların və quldurların hüquqlarının pozulması barədə ulaşmağa başladı.
Onlar da sovet dövlətinin laxladılmasında və dağıdılmasında həlledici rolu oynadılar.
Oynanılmış oyunun nəticələri hamını razı saldı. Özlərini demokrat adlandıran quldur dəstəsi ümumxalq mülkiyyətini məngirləyib özəlləşdirdi, liberal ziyalılara səxavətlə tula payı atıldı, Qərb isə Yeltsin dövründən başlayaraq öz sabiq qorxunc rəqibinin sənaye və elmi-texnoloji potensialını aramsız olaraq məhv etdi və Rusiyanı ikinci dərəcəli regional dövlət məqamına endirdi. Ermənistan öz danılmaz xidmətləri müqabilində Qarabağı və rus bazasını qazandı. Bu baza erməni millətçilərinə beynəlxalq hüquqa, ilk növbədə qonşu azərbaycanlıların hüquqlarına heç nədən çəkinmədən tüpürmək imkanı və təhlükəsizlik zəmanəti verdi.
O dövrün siyasi texnologiyalarına görə gürcülərin hüquqlarına rusların tüpürmək hüququna zəmanəti abxaz və cənubi osetin millətçiləri və rus sülhməramlıları təmin edirdi. Bu zəmanət özünü 08.08.08. hadisələri zamanı parlaq tərzdə büruzə verdi. (bu tarixi ona görə xatırladıram ki, bəzi rus siyasiləri həmin dövrün xiffətini çəkirlər və bu “sülhməramlı” fəndini Qarabağ münaqişəsini yüz faiz nəzarətə almaq niyyətilə elə hey təklif edirlər).
Allahın altında heç nə əbədi deyil. Gün keçdi, dövran dəyişdi. Şərait də dəyişdi. Dəyişməyən, dəyişilməyən tək erməni millətçiləri oldu. Onlar yenə keçmişin sərsəm xülyaları ilə yaşayırlar: ərazi qəsbi, genişlənmə, dünya qanunlarının təftişi və öz iradəsinin qonşulara imla edilməsi.
Erməni xalqı meylini tədricən Qərbə tərəf döndərdi. Burada qəribə heç nə yoxdur. Qərbdə yaxşıdır! Orada pul, texnologiya, qayda-qanun var.
Nəzəriyyə baxımından, Qərbə iki yolla yönəlmək olar. Bir yol oraya mühacirətdən keçir. ikinci yol Qərb qayda-qanununun öz ölkəsində tətbiqindən başlayır. Erməni milləti hər iki yoldan istifadə etdi. Xeyli sayda erməni sadəcə sevumli Hayastanı tərk edib Qərbə mühacirət etdi.
Lakin Qərb heç də bütün erməniləri qəbul etmək istəmirdi. Onda qalan ermənilər Ermənistanda nümunəvi Qərb vahəsi yaratmaq qərarına gəldilər.
Bu xoş niyyətin qarşısını şanlı keçmişin tör-töküntüsü – Artsax (Qarabağ) davasının qəhrəmanları, cürbəcür robiklər, serjiklər və başında qatılaşdırılmış şirin süd oğrusu general Manvel duran bir bölük fədai veteran alırdı. Onların gücünün mənbəyi heç cür tükənməyən və sönməyən Qarabağ münaqişəsi idi.
Erməni şüuruna bir fikir mütləq hakim kəsilmişdi: biz mənfur turkesə qəhrəmancasına qalib gəlmişik, bu qələbə müqəddəsdir, güzəştli sülhə doğru istənilən addım Vətənə xəyanətdir.
Münaqişə davam etdikcə erməni xalqı Qarabağ münaqişəsi qəfəsinin içində, Azərbaycan xalqının düz yanında rahatca əyləşib onunla didişir və hərdən dalaşır.
Ağıllı ermənilər görürdülər ki, Qərbin şəfəq saçan üfüqlərinin qarşısını “Qazprom”un, Pusiya Dəmir Yollarının və rus hərbi bazasının komandirlərinin əsla nur saçmayan sifətləri alır.
Ermənistan beləcə 2017-ci ilə qədər bu iki müqəddəs bütə - Qarabağa və rus hərbi bazasına – sitayiş edə-edə ömür sürdü. Bu iki büt aramsız olaraq qurban tələb edirdi. Erməni xalqı qurban verirdi, fəqət ümid etdiklərini bu bütlərdən ala bilmirdi.
Xalq durmadan kasıblaşırdı, işsizlik ucbatından fəal insanlar ölkəni tərk edirdi, ərazi boşalırdı.
Onda azadixah gənclər küçələrə çıxdılar və Putini türk dilində söyərək ondan Ermənistanı tərk etməyi tələb etdilər.
Xalqın qəzəb və hiddət dalğası Nikol Paşinyanı və ətrafındakı narazı gənclər dəstəsini ağuşuna alıb gətirdi düz baş nazir vəzifəsinə və hakimiyyətə.
Yeni siyasətçilər ağıllı və gerçəkçi idilər. Əvvəlcə onlar beyin fırtınası təşkil etdilər və vəziyyətin təhlili onları aşağıdakı nəticələrə gətirdi:
1.Qarabağın qəsbini və ilhaqını hüquqi cəhətdən sənədləşdirmək heç cür alınmaycaq. Heç cür! Deməli, bu - əbədi yükdür. Bu əbədi yük Rusiyadan əbədi asılılıq deməkdir. Moskva isə heç vaxt imkan verməz ki, Ermənistan Qərbə inteqrasiya etsin.
2.Ermənistan Qarabağı daim yedirtməlidir. Yalnız Qarabağı deyil, həm də oradan Yerevana köçüb orada ən yağlı vəzifələri məngirləmiş və Rusiya tərəfindən himayə edilən qarabağlı mafiozları. Onların kökünü kəsməyə heç on ömür bəs etməz!
3.Xalq güzəştli tənzimləməni qəbul etməz. Güzəşt xalqın gözündə xəyanətə bərabərdir. Rus siyasi texnoloqları erməni xalqı üçün tələni çox keyfiyyətli düzəldiblər: 7 ətraf rayonu Dağlıq Qarabağ Respublikasının Konstitusiyasına azad edilmiş qanuni ərazi kimi salıblar! Onlardan imtina qanunu pozmaq deməkdir.
Gənc erməni siyasətşünasları tarix kitablarını aldılar əllərinə və başladılar öyrənməyə. Qərar belə oldu ki, bütlərin hər ikisindən, Qarabağdan da, rus bazasından da bilmərrə qurtulmaq lazımdır. Bu həqiqəti sözlə xalqa anlatmaq mümkün deyil. işə psixiatriya mütəxəssisləri, kütlə şüurunu idarə edən mahir oyunbazlar qoşuldu. Onlar dedilər ki, yeganə çarə - şok terapiyasıdır.
Xalq zəhər kimi acı məğlubiyyətin aqibətindən xilas olmaq üçün istənilən təklifi qəbul edər.
Lakin bunu necə təşkil etməli, necə?
Misirin Prezidenti Muhamməd Ənvər əs-Sadat 1973-cü ildə öz ordusunun israil ordusuna məğlubiyyətini təşkil etdi və dərdi-qəhrdən başını itirmiş xalq məcbur olub onun 1978-ci ildə Misrin Fələstini müdafiə etməkdən imtinasını sənədləşdirən Kemp-Devid sazişinə imza atmasını qəbul etdi.
Gəlsənə əs-Sadatın qiymətli təcrübəsini Qarabağda tətbiq edək? Bunun üçün Qarabağ naminə qəhrəmancasına aparılan müharibəni uduzmaq lazımdır. Bunun üçün Azərbaycan müharibəni başlamalıdır.
Heyhat! Bakının tərpənmək fikri yoxdur. Başı qarışıb nöyüt alverinə və büdcə oğurluğuna.
Türkiyənin də Qarabağ vecinə deyil, başı qarışıb başqa işlərə: kürdlər, Suriya, Liviya, Aralıq dənizinin təkindəki nəhəng “Leviafan” qaz yatağı...
Onları tərpətmək, müharibəyə sövq etmək lazımdır!
Türkiyə soyqırımla bağlı ənənəvi erməni iynələrinə və sancmalarına məhəl qoymur, artıq adətkərdədir. Nə isə yeni bir şey tətbiq etmək lazımdır. Nə?
Biz, şahmatdakı kimi, atla gediş edərik: Sevr müahidənaməsinin bərpası məqsədilə beynəlxalq koalisiya yaratmaq təlifini irəli sürərik.
Ə bə bu nəmənədir? Aşıq söyləsək, puç qozdur, siyasi-tarixi çürük fındıqdır. Nə vaxtsa, Birinci Cahan Müharibəsinin sonunda Qərbin qalib dövlətləri Osmanlı xilafətini parçalayıb onun xərabələrində bir neçə dövlət, o cümlədən Böyük Ermənistan qurmaq istəmişdilər və bu istəyi Sevr şəhərində kağıza köçürmüşdülər.
Bax, bu faydalı və məhsuldar təklifi Nikol Paşinyan səsləndirdi.
Təklif Türkiyənin xoşuna əsla gəlmədi.
Əla! Birinci məqsədə yetdik!
Sonra Ermənistan Aralıq dənizi məsələlərinə ilişməyə başladı, Yunanıstan, Kipr və Misirlə koalisiya yaratmağa girişdi, özünün bölgədə söz sahibi olan dövlət olduğunu bəyan etməyə başladı.
Prezident Ərdoğan belə zarafatları qəbul etmirdi, hirsləndi və dəcəl uşağın dərsini vermək qərarına gəldi.
Türk müştəri artıq hazır idi. Qalırdı azərbaycanlı müştərini hazırlamaq.
ilk addım kimi Baş nazir – varçapet – bəyan etdi ki, Qarabağ Ermənistandır. Nöqtə.
Erməni kütləsi böylə cəsarətdən xeyli feyziyab oldu. Lakin Qarabağ münaqişəsinin tənzimləmə təkərini əbədi əyləc kimi sıxan zəhlətökən danışıqlar prosesi dünyada ən dərin Marian girdabına qərq oldu.
Paşinyanın erməni xalqı arasında onsuz da yüksək olan reytinqi yuxarı sıçradı.
ikinci addım Qarabağın demokratik seçilmiş prezidenti, yerli oliqarx Araik Harutyunyanın Şuşada andiçmə mərasiminin təşkili oldu. Varçapet Cıdır düzündə yedi, içdi və rəqs etdi. Bütün bu həngaməni lentə aldılar və millətə göstərdilər. Millət də anladı ki, Paşinyan əsl cəsur vətənpərvərdir.
Reytinq bir az da yuxarı hoppandı.
Kütləyə təsiri gücləndirmək üçün Araik təntənə ilə vəd verdi ki, bir azdan parlamenti Şuşaya köçürəcək.
Azərbaycan rəhbərliyi bütün bunlardan incidi və özünü şəxsən təhqir olunmuş saydı.
Üçüncü addım gərək idi. iyul ayının 12-də Ermənistanın Azərbaycanla sərhəddində, Tovuz-Tavuş rayonlarında qanlı toqquşma təşkil edildi. Ermənistan Tovuzu vurdu, Azərbaycan Tavuşu vurdu. Tavuş Ermənistan ərazisi olduğundan Yerevan təcili Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsinə (ODKB) rəsmən müraciət edib məsələnin müzakirəsi üçün ümumi yığıncağın toplanmasını tələb etdi. Təşkilatın Baş Katibi Nizamnaməyə uyğun olaraq rəsmi saytda yığıncaq çağırılması barədə çağırış yerləşdirdi.
Belarus, Qazaxıstan, Qırğızıstan və Tacikistan bu məntiqsiz hərəkətə təəccübləndilər.
Rusiya erməni fəndini anlayıb çağırışı ləğv etdirdi.
Erməni kütləsinə əyani dərs verildi: ODKB – ilğımdır.
Xoşbəxtlikdən məhz elə bu zaman Rusiya başladı fikirləşməyə: bu Ermənistan mənim nəyimə gərəkdir?
isti dənizlər və Hindistan qaldı keçmişdə, özümüz canımızla əlləşirik. Ermənistan mühasirədədir, əhatəsindəki dövlətlər ya açıq düşməndirlər, ya da sonra düşmən olacaqlar. Heç yerə çıxışı yoxdur, elə hey Ermənistandan keçəcək ipək Yolundan danışır.
Rusiyada işləyən erməni işçilər durmadan çalışıb hər ay qazanclarının bir hissəsini ailələrinə, Ermənistana köçürürlər, hərçənd ki, bu pullar, yüz milyonlarla dollar, məmurların və yaxın dostların şəxsi hesablarına yata bilərdi. Sadəcə işlərin tövrünü bir balaca dəyişmək lazımdır.
Gümrüdəki bazaya gəlincə, o, kimə lazımdır? Kimi müdafiə edir?
Dörd min etnik erməni öz vətənində bəy balası kimi yaşayıb rus hərbçilərinin yüksək xarici maaşını alırlar.
Bu yandan da Yerevanın küçələrində bu söyüşlü çağırışlar kimi desən özündən çıxarar...
Azərbaycan neft dostluğu və qaz qardaşlığı təklif edir, öz ərazisindən keçib irana, oradan Pakistana və Hindistana gedə biləcək Şimal-Cənub dəmir yol layihəsini ortaya qoyub, bu yolla isti dənizlərə, açıq sulara çıxmağın yollarını göstərir. Deyir ki, Rusiya üstəgəl Azərbaycan Avropa ilə Şərq arasında körpü ola bilər.
Bu layihənin qazancını yığıb-yığışdırmaq mümkün olmayacaq!
Putin baxır sinfi baxımdan ona yad olan Paşinyana, baxır ona sinfi doğma olan Əliyevə, və düşünür: Ermənistan Rusiyanın nəyinə gərəkdir? Ondan necə istifadə etmək olar? Haraya bərkitmək olar?
Və belə qənaətə gəlir ki, heç haraya!
Heç nəyə gərək deyil!
Paşinyanın uğurlu xarici siyasəti ona gətirir ki, Azərbaycan təxribata uyub Ermənistanın işğal etdiyi öz qanuni ərazisinin qaytarılması məqsədilə genişmiqyaslı müharibəyə başlayır. Təbii ki, erməni diplomatiyası sayəsində cin atına mindirilmiş Türkiyə Azərbaycanı qətiyyətlə dəstəkləyir. Tam təbii ki, daha çoxsaylı və daha yaxşı təchiz edilmiş Azərbaycan ordusu erməni ordusunu sıxışdırmağa başlayır.
Bu zaman müasir erməni siyasi səhnəsinin ən istedadlı dramatik aktyoru Nikol Paşinyanın ulduz anları başlayır: o, erməni xalqına göstərməlidir ki, Artsaxı qəhrəmancasına necə qorumağa çalışırdı, və necə Rusiya onu satırdı. Aşkar diplomatik fəaliyyət, dünyanın bütün nüfuzlu siyasətçilərinə aramsız zənglər, xalqa müraciətlər... Qalx ayağa, ay millət, dur çiyin-çiyinə, dəf et yağı düşməni və sair və ilaxır...
Varçapetin xanımı əyninə kamuflyaj geyib əlində silah səngərdə uzanır, oğlu Hakob Qarabağa yollanır.
Artıq ağlı başında olan hər kəsə aydındır ki, nə Paşinyan Ermənistanına, nə də qeyri-Paşinyan Ermənistanına Rusiya daha kömək etməyəcək. Atəşkəs və qan tökülməsinin qarşısının alınması barədə danışıqların başlanması çağırışlarının bir halda mənası var: Ermənistan öz işğalçı qoşunlarının Qarabağdan çıxarılması möhlətini açıq elan etməlidir. Yalnız bu halda Azərbaycan yerli ermənilərlə onların Azərbaycanda yaşayış şərtlərini müzakirə etməyə hazırdır.
Buna Ermənistanda yalnız intihara hazırlaşan kəs razı ola bilər. Paşinyan belələrindən deyil. Nikol qərar qəbul etmək səlahiyyətini demokratik tərzdə parlamentin boynuna atır. Deputatlar ənənəvi erməni bəsirəti nümayiş etdirərək güzəştə “yox” deyirlər.
Paşinyan birinci müharibənin qəhrəmanlarına fəallaşmağa, kamuflyaj geyib özlərini camaatın gözünə soxmasına mane olmur, zira anlayır ki, bununla onlar özlərini rüsvay edirlər. O özü qəhrəmanlıq sərgiləyir və gözləyir. Gözləyir ki, vəziyyət hamıya əyan olsun: Qarabağda daha erməni qalmayıb. Hamısı qaçıb. Həm qəhrəmanlıqla işğal etdikləri yeddi rayonu, həm də doğma yurdlarını tərk ediblər ki, canlarını xilas etsinləır.
Bu baş verdikdə Paşinyan erməni xalqına faciəvi səslə müraciət edib açıq deyəcək, kim bu məşum sonluğun baiskarıdır: rüşvətxor Qarabağ klanı, Rusiya, Türkiyə və Azərbaycan! Onların hamısı günahkardır.
O isə çox çalışdı, çox əlləşdi, fəqət xainlər və düşmənlər daha güclü çıxdılar.
Belə olan halda əzabkeş və müdrik erməni xalqı nə edə bilər?
Yalnız bir çıxış yolu qalır: xalqı təngə gətirmiş xain Rusiyadan ayrılıb Qərbə üz tutmaq.
Qərbə! Orada çəmənlər yamyaşıl, sürülər bol, kranlardan süd axır, hər kəsə hər ay azı iki min dollar verirlər.
Erməni xalqı növbəti milli faciəyə uğrayandan sonra, buna rəğmən, şad və xürrəm əhval-ruhiyyədə öz müdrik rəhbəri varçapetin arxasıyca işıqlı gələcəyə doğru addımlayacaq.
Rusiya da nəfəsini asudə alacaq və sevinəcək ki, dəstəyi qırılmış çemodandan canı qurtardı.
Bir də ona sevinəcək ki, uzun əsrlər davam etmiş “ziyanın yarısından qayıtmaq xeyirdir”.
deməli, sözlük qaydaları başlığında #216698 nömrəli "entry"-nin o məşhur 4-cü maddəsində qeyd olunur ki,
"4. sözlük "ədalətli" və "demokratik" olma şüarını çoxdan buraxıb. bunu dəfələrlə qeyd etmişik. odur ki, bizi demokratik olmaqla günahlandırmamışdan əvvəl, demokratiyanın sözlük sistemi olub olmadığını bir düşünün."
bu maddəni qısaca, belə xarakterizə edə bilərik ki,
"4. sözlük ədalətsiz bir yerdir."
beləliklə, sözlüyün ədalətsiz bir yer olduğunu hesab etsək və ədalətsizlik dedikdə nəzərdə tutulanın sözlükdəki heç bir qaydaya riayət olunmaması kimi başa düşsək, bu paradoks meydana gələcək.
əgər sözlük həqiqətən, ədalətsiz bir yerdirsə, o zaman ədalətsizlik haqqında verdiyimiz tərifə əsasən, "maddə 4. sözlük ədalətsiz bir yerdir." də daxil, heç bir sözlük qaydasına riayət olunmamalıdır. Bu qaydaya riayət etməmək o deməkdir ki, sözlük ədalətli bir yer olmalıdır və ədalətli bir yer olması üçün "maddə 4." də daxil sözlüyün bütün qaydalarına riayət olunmalıdır. o zaman "maddə 4."-ə riayyət etsək, sözlük ədalətsiz bir yer olmalıdır. ədalətsizliyə verdiyimiz tərifə əsasən, sözlüyün ədalətsiz bir yer olması üçün isə biz "maddə 4." də daxil heç bir qaydaya riayət etməməliyik. "maddə 4."-ə riayət etməmək isə o deməkdir ki, sözlük ədalətli bir yer olmalıdır və beləcə biz yenə başa qayıdırıq və bu döngü sonsuzadək davam edir.
qısaca, sözlüyün ədalətsiz bir yer ola bilməsi üçün gərəkdir ki, o ədalətli ola və ədalətli bir yer olması üçün isə gərəkdir ki, o ədalətsiz ola və ədalətsiz olması üçün isə gərəkdir ki, o ədalətli ola və sairə və ilaxır.
nəticə
sözlük aşkar şəkildə qaydalarda ədalətsiz bir yer olduğunu etiraf etməsinə baxmayaraq, görünən odur ki, o ədalətsiz bir yer deyil. çünki, o buna nail olmaq istəsə də, bunu bacarmır. eyni zamanda sözlük ədalətli bir yer də deyil. çünki, buna da heç cürə nail olmağı bacarmır. Dolayısıyla, sözlük nə ədalətli, nə də ədalətsiz bir yerdir... və dolayısıyla, burada yazar olaraq qalmağı bacaran hər bir kəs həm bütün qaydalara riayət edir, həm də bütün qaydaları pozur. buradan uzaqlaşdıran və ya umbay edilən şəxs isə nə bütün qaydalara riayət edir, nə də bütün qaydaları pozur. demək, elə sözlükdə yazar olmaq ilə sözlükdən umbay olmaq prinsip etibarilə eyni şeydir. və bu o deməkdir ki, bütün yazarlar umbaydır və bütün umbaylar da yazardır!
ancaq, yenə də əhsən belə bir paradoksal mühitdə sağ qalmağı bacaran yazarlara! -*-*
Bu məsələ ilə bağlı ən obyektiv cavabı gənc tarixçi Tural Həmid verib. Istinadlarının çoxu dəqiq, düzgün mənbələrə əsaslanır:
Xocalı qətliamının gedişi
1. Dağlıq Qarabağ münaqişəsi başlayanda Xocalının qəsəbə statusu vardı. 1989-cu ilə qədər Xocalıda əhalinin sayı 2 min nəfərdən artıq idi. Münaqişə başlayandan sonra Xocalının DQMV paytaxtı Stepanakertə 10 km məsafədə olduğunu nəzərə alan Azərbaycan hökuməti Xocalıdakı əhalinin sayını süni surətdə artırdı. Xocalıda yaşayanların sayı 2 mindən 6300-ə yüksəldi və Azərbaycan SSR Xocalıya şəhər statusu verdi. Köçürülənlər arasında Özbəkistandan Azərbaycana gətirilən Axıska türkləri də vardı.Hökumət bu süni say artımı ilə erməniləri şəhərə hücum etməkdən çəkindirməyi planlaşdırmışdı.
2. 1991-ci ilin payızından etibarən Xocalı blokadada qaldı. Sovet qoşunlarının ərazini tərk etməsi ilə şəhərdə işıq,istilik sistemi dayandırıldı.Yanvarda Azərbaycan ordusu Xocalının blokadadan çıxarmaq üçün Əsgəran istiqamətində hücuma keçsə də, bu uğursuzluqla nəticələndi. Şəhərlə əlaqə vasitəsi kimi sadəcə vertolyotdan istifadə edilirdi. Xocalı icra hakimiyyəti başçısı Elman Məmmədovun əhalini tamamilə Xocalıdan çıxarmaq barədə istəyi yerinə yetirilmədi. Əhalinin bir qismi öz imkanlarıyla şəhəri tərk etdi.
3. 1992-ci il fevralın 25-də erməni silahlı birləşmələri tərəfindən Xocalıya hücum başladı.Həmin gün Sumqayıt poqromunun 4 illiyi idi.1992-ci ilin fevral ayından etibarən Qarabağdakı erməni silahlı qüvvələrinin liderlərindən biri olan Monte Melkonyanın qardaşı Markar Melkonyan "Mənim qardaşımın yolu" kitabında göstərir ki, bu tarix Sumqayıt hadisələrinin ildönümü ilə əlaqədar seçilib və intiqam xarakteri daşıyırdı.Xocalıya hücum zamanı şəhərdə 2-4 min arası əhali vardı.Hücumda keçmiş SSRi-nin 366-cı motoalayının komandanlığın əmrinə tabe olmadığı 2-ci bölüyü iştirak edirdi. Bölüyün demək olar ki, hamısı ermənilərdən ibarət idi və ona daha sonra Ermənistanın Müdafiə naziri olacaq Seyran Ohanyan komandanlıq edirdi. Xocalının bombardmanı fevralın 25-də axşam saat 23 radələrində başladı.Fevralın 26-da saat 01.00-dan 04.00-ə qədər olan zaman zərfində müqavimət qırıldı, ermənilər şəhərə daxil oldular.
4.Hücumun başlanmasından sonra əhalinin bir hissəsi Ağdam istiqamətində hərəkət etməyə başladı. Qaçan bəzi qruplarda şəhərin qarnizonunun silahlı əsgərləri var idi. Qaçqınlar iki istiqamətdə hərəkət edirdi:
1) Əsgəranı solda buraxıb, şəhərin şərq kənarlarından şimal-şərqə doğru çay yatağı boyunca hərəkət edənlər.
2)Əsgəranı sağda buraxıb şəhərin şimal kənarından şimal-şərqə doğru hərəkət edənlər ( qaçqınların kiçik hissəsi bu şəkildə getmişdi).
Beləliklə, əhalinin əksəriyyəti Xocalıdan ayrıldı, təxminən 200-300 nəfər evlərində və zirzəmilərində gizləndilər.Yolda 1-ci qrupu silahlı qarnizon əsgərləri müşayiət etdiyi üçün ermənilər "qaçqın karvanı"nı atəşə tutdu. (Daha sonra Ermənistan bu istiqamətdə olan sivillərin ölümünü əsgərlərin üzərinə atacaqdı)Panikaya düşən qrupun bir hissəsi səhv istiqamətdə qaçaraq birbaşa erməni hərbi hissələrinin istiqamətinə yönəldi və burada öldürüldü.(Burda ermənilər üzərlərinə gələn kütlənin əsgərlər olduğunu zənn etdiklərini bildirmişdi. Human Rights Watch bunu rədd edir) Bir hissəsi isə yolda don vurmadan həyatını itirdi. Azad koridor verilməsinə baxmayaraq 2-ci istiqamətdə olan qaçqınlar da atəşə tutulmuşdu. Burda itkilər birinci ilə müqayisədə az idi.
5.Şəhər erməni silahlı qüvvələri tərəfindən işğal edildikdən sonra orada 86-sı Axıska türkü olan təxminən 300 mülki şəxs qaldı. 1992-ci il martın 28-nə qədər həm şəhərdə və Ağdam istiqamətində saxlanılan 700-dən çox Xocalı sakini Azərbaycan tərəfinə təhvil verildi. Onların çoxu qadın və uşaq idi.1992-ci il 26 mart tarixli Qarabağ qəzetinə görə, Xocalıda ümumilikdə 476 nəfər mülki şəxs həyatını itirmişdi.
6. Qətliamın siyasi təsiri böyük oldu. Ayaz Mütəllibov çex jurnalist Dana Mazalovaya verdiyi müsahibədə Ağdam yolunda qalan meyitlərin daha sonra eybəcər hala salındığını əsas gətirərək bunda müxalifəti günahlandırdı. Öz erməni simpatiyasını gizlətməyən Mazalova Xocalının az-lıların özləri tərəfindən edilməsi nəticəsini çıxardaraq bu müsahibəni mətbuatda tirajladı. Eyni mövqeni Ermənistan da sərgilədi. Hətta bununla bağlı Human Rights Watch-a rəsmi məktub göndərildi. Human Rights Watch Ermənistan hökümətinə göndərdiyi cavab məktubunda Qarabağ ermənilərinin etdiyi əməli az-lıların üzərinə atmaq cəhdlərinə təəccübləndiklərini, bu qətliamın məsuliyyətinin birbaşa DQR hərbçilərinin üzərində olduğunu bildirmişdi. Ayaz Mütəllibov isə Mazalovanın verdiyi müsahibəni təhrif etdiyini, Xocalıdakı qətliamın məsuliyyətini az-lıların üzərinə atmağı isə müstəsna həyasızlıq adlandırmışdı. Bütün bunlara baxmayaraq AXC-nin təzyiqi ilə 1992-ci ildə Ayaz Mütəllibov vəzifəsindən istefa verdi. Çingiz Mustafayevin Tamerlan Qarayevə verdiyi "meyitləri kim sonra bu hala salıb" sualı isə açılmamış qalmaqdadır.
aran, şirvan və bakı zonasında ana sözü üçün məcazi və əzizləmə mənasında işlədilən söz. Bir növ hind-avropa dillərindəki "mama", "mam", "mammi" sözlərinə oxşar bir şəkildə. demək olar ki, yayılma arealı keçmiş şirvanşahlar dövlətinin mövcud olduğu əraziləri əhatə edir və çox güman ki, fars dilindən keçmişdir. ona görə də demək olar ki, etimoloji cəhətdən hind-avropa mənşəlidir. Çünki hind-avropa dillərindəki bir sıra sözlər var ki, (qohum sözlər - cognate words) hansı ki, həm alman, həm ingilis, həm fars, həm slavyan dillərində ortaq kökdən gəlirlər. Məsələn,
məcburi nigah səbəbi ilə əlaqədar olaraq ölümü azərbaycanlılar üçün təəccüb doğurmamalı olan hadisə. çünki bu xalq üçün belə hadisələr yüz illər ərzində o qədər adi bir hal alıb, günlük həyatın bir parçasına çevrilib ki, hətta bu tipli hadisələrə şeirlər, mahnılar həsr edilib. oxşar hadisə ilə bağlı, əbülqasım nəbatinin 19-cu əsrdə yazdığı bir şeir - haqqında geniş yayılmış əfsanələrdən birinə görə, atası tərəfindən zorla öz sevdiyi oğlana yox, varlı kişiyə ərə verilən bir qızın buna dözməyərək, özünü arpaçaya ataraq intihar etməsi ilə bağlıdır. bizim əfsanələrimizə belə milli dəyərlər elə nüfuz edib ki, qadın ədalətsiz bir situasiya qarşısında qalsa, mütləq namusunu qorumaq üçün ölməlidir. əcnəbi nağıllardan fərqli olaraq, bizim əfsanədə belə, o qızı onun ağ atlı oğlanı xilas edə bilməz! camaat nə deyər, sonra ?!
Arpa çayı aşdı, daşdı,
Sel saranı aldı, qaçdı.
Hər görənin gözü yaşlı,
Apardı sellər saranı,
Bir ala gözlü balanı.
bu isə 1 əsr əvvəl məhz molla nəsrəddin jurnalında oxşar hadisəyə həsr olunan "azad sevgi" adlı tənqiddir:
(sağdan sola)
ikinci şəkildə "könüllü ərə getməsən, zorla aparacam" yazılıb.
birinci şəkildə isə axund soruşur: "xanım, əgər bir şey demirsinizsə, deməli razısınız. mən də allahın adıyla, sizin bu kişi ilə kəbinizi kəsirəm"
Şərq ədəbiyyatında kişiləri xüsusilə də üzündə tük çıxmamış və ya yenicə çıxan 15-20 yaşlı oğlanları seksual bir obyekt kimi təsvir etmək çox geniş yayılmışdır.Farsdilli ədəbiyyatda həmin oğlanlardan pesər (tərcümə:oğlan), məşuq, həbib, məhbub deyə bəhs edilir. Irannika ensiklopediyasında yazılana əsasən baxmayaraq ki, şəriət qaydalarına görə bu qadağan idi ancaq, şairlər həmin oğlanları ehtiraslı şəkildə təsvir etməkdən heç bir utanc və yaxud narahatlıq hissi keçirmirdilər. Fars şairi Fərruxinin divanında bu tipli qəzəllərə tez-tez rast gəlinir:
Ey pesər, gər dil-i mən gərd həmi-vahi səd,
Az pəse badə məra busə hamı bayəd dad;
Tərcüməsi:
Ey oğlan, əgər mənim könlümü şad etmək istəyirsənsə,
Mənə şərab süzdükdən sonra busə (öpüş) ver;
Və bir şey də vurğulamaq lazımdır ki, şərq ədəbiyyatında türk deyə bəhs olunanda çox vaxt kişi cinsi nəzərdə tutulub və türk sözü kişi gözəlliyinin sinonimi kimi qəbul olunub, nəinki qadın. Buna səbəb də Abbasilər xilafətinin dövründə Mərkəzi Asiyadan, Qafqaz regionundan, Hindistandan gətirlən əsirlərin bir hissəsi ordunu təşkil etmək üçün istifadə olunması, digər bir hissəsinin isə qul kimi satılması idi. Yaraşığına, cazibədarlığına görə türk əsirlərə daha çox üstünlük verilirdi. Hafiz Şirazinin həmin məşhur misralarında belə söhbət açılan türk - oğlandır:
Əgər an türk-i Şirazi bə dəst arəd dil-i ma-ra,
Bə xal-i hinduyəş bəxşəm Səmərqənd-i Buxara-ra.
Tərcüməsi:
Əgər o Şirazlı türk gözəli mənim qəlbimi ələ alsa,
Mən onun hindu xalına Səmərqəndi və Buxaranı qurban verərəm.
Sədi Şirazinin dünya klassik ədəbiyyatının incilərindən sayılan "Gülüstan" və "Bustan" əsərlərində də oğlanlar arasında olan sevgidən daha çox bəhs olunur nəinki oğlanla qız arasında olan.
Mənası:
O zamandan ki sənin üzündəki narin tüklər ayıq gözümün güzgüsünə toz qondurub (şəkili gözümə düşüb), sənin can bəsləyici dodağından qafil qalmışam (Artıq gözüm dodağını görmür). Yəni o qədər üzündəki narın tüklər gözümü alıb ki, ondan gözü çevirib, dodağına baxmaq yaddan çıxıb.
Başqa bir qəzəlində:
Xal-ü xətdir bilmən ol ayine-yi rüxsardə,
Ya gözümdən əks salmış mərdüm-ü müjgan ana
Tutma, ey qan, dəmbədəm tüğyan edib göz çakini,
Qoy bu mənzərdən dəmi nəzzarə qılsın can ana
Mənası:
Bilmirəm o güzgü kimi saf üzündəki xal ilə narın tükdür,
yoxsa mənim bəbəyimlə kipriklərimin şəkili o güzgüyə düşüb.
Ey qanlı göz yaşım, hər an coşub gözümün önünü tutma.
Qoy canım bu göz deşiyindən bir az sevgiliyə baxsın.
Əslinə qalsa bu məlumatlar tək ədəbiyyatdakı vəziyyəti əks etdirmir. 20-ci əsrin əvvəllərinə qədər şərqdə homoseksuallıq geniş yayılmışdı, xüsusilə yuxarı elitada. Şah Abbasın da oğlanlarla olan münasibəti tarixçilərə məlumdur. Gelibolulu Mustafanın Künhü'l-Ahbar adlanan əsərində də Osmnalı hökmdarı Sultan II mehmetin gecələr qadınlarla, gündüzlər oğlanlarla eyş-hicrət məclisləri təşkil etdiyi yazılır və onun da bu mövzuda oğlanlara yazdığı şeirlərinin varlığı iddia olunur. Sultan iV Murad haqqında da belə iddialar mövcuddur.
Şərqdə homoseksual münasibətlər müasirlərindən fərqli olaraq çox vaxt gənc oğlan və yaşlı kişi arasında baş verirdi. ingilis dilində bunun üçün istifadə olunan termin pederasty (türkcə: Oğlancılıq, rusca: Педерастия) adlanır. Belə münasibətlərə səfəvi miniatürlərində də rast gəlinir.Aşağıdakı miniatür 1720-ci ilə aiddir.
Şah Abbasa aid olduğu bilinən Rza Abbasi adlı şəxs tərəfindən çəkilmiş 1627-ci ilə aid miniatür:
1660-cı ilə aid başqa bir miniatür:
Mirzə Ələkbər Sabir də o dövrkü vəziyyət haqqında belə yazır:
Ərlər hərə bir qiz kimi oğlan sevəcəkmiş, -
Evlərdəki nisvanları neylərdin, ilahi?!
tarixən indiki azərbaycan ərazisində və onun ətrafında yerli idarəetmədə iştirak etmiş sosial sinfə mənsub ailələr, soylar və ya sülalələr.
çar rusiyası zamanı tiflis, irəvan, yelizavetapol, bakı quberniyalarında yüzlərlə nəsil zadəgan nəsli olaraq - tiflisdən 184, irəvandan 282, bakıdan 198 nəsil qeydiyyata alınmışdır. ümumiyyətlə, say çoxluğuna görə azərbaycanda zadəgan sülalələrini iyerarxik şəkildə şah, xan, bəy, sultan, şeyx və məlik sülalələrinə mənsub olan nəsillər olaraq ayırd etmək olar. rahatlıqla demək olar ki, keçən əsr də daxil olmaqla azərbaycan xalqının mədəni və intellektual elitasının əsasını bu ailələrə mənsub olan şəxslər təşkil edib. tam nəsillərin siyahısı aşağıda yerləşdirilən vikipediya linkində mövcuddur, burada sadəcə bəzi məşhur ailələri və bu ailələrə mənsub şəxsləri qeyd edəcəm.
1. şah sülaləsinə mənsub ailələr
1.1 bəhməni ailəsi
azərbaycanda bu sülaləyə mənsub yeganə ailə bəhməni ailəsidir. öz kökünü iran şahı fətəli şah qacarın nəvəsi, abbas mirzənin oğlu bəhmən mirzədən götürür. məşhur üzvlərindən çar rusiya ordusunda general olmuş Əmənulla mirzə Qacar və yaxın vaxtlaradək işğal edilmiş şuşanın icra başçısı olan nizami bəhmanov var.
2.2 talışxanovlar
adından görüldüyü kimi talış xanlığının əsasını qoymuş ailə. səməd bəy mehmandarov da ana tərəfədən bu ailə ilə qohumdur. çoxlu sayda çar ordusunda hərbçi olmuş nümanyəndəsi mövcuddur. tanınmış nümayəndələrinə mir mustafa xanı, çar ordusu general-mayoru əsəd bəy talışxanovu misal gətirmək olar.
2.3 xoyskilər
xoyskilər kürd əsilli bir sülalədir və təbriz, şəki, xoy xanlığını idarə edən ailələrin mənub olduğu dünbulli soyuna mənsubdurlar. məşhur nümayəndələrinə şəki xanı ismayıl xan xoyskini və azərbaycan xalq cümhuriyyəti xarici işlər naziri fətəli xan xoyskini misal gətirmək olar.
2.5 naxçıvanskilər
kökü naxçıvan xanı kəlbəli xan kəngərli ilə əlaqəli ailə. məşhur üzvlərinə briqada komandiri cəmşid naxçıvanskini misal gətirmək olar.
2.6 şəkinskilər
şəki xanı səlim xan ilə əlaqəli ailə. məşhur üzvlərin "o olmasın, bu olsun" sənəm rolunu oynayan barat şəkinskayanı misal gətirmək olar.
3. bəy sülaləsinə mənsub ailələr
3.1 Bakı bəyləri
3.1.1 Mansurovlar
aşağıdakı şəkildə şəcərəsini görə bilərsiniz. məşhur nümayəndələrinə tarzən Bəhram Mansurovu, tarzən elxan mansurovu, bəstəkar eldar manurovu göstərmək olar.
3.1.2 Aşurbəyovlar
oğuz türklərinin əfşar boyu ilə əlaqəli olan ailə. məşhur nümayəndələrinə şərqşünas sara aşurbəylini, mesenat əli bəy aşurbəyovu, asgardia proyektinin, almaz fondunun sabiq baş icraçı direktoru iqor aşurbəylini misal göstərmək olar.
3.2 Gəncə bəyləri
3.2.1 Topçubaşovlar
kökü gürcü çarı irakli tərəfindən topçubaşı vəzifəsinə təyin edilən ələkbər bəyə gedir çıxır. görkəmli nümayəndələrinə əlimərdan bəy topçubaşovu, flora kərimovanın keçmiş qayınatası cərrah mustafa topçubaşovu və həyat yoldaşı tibb elmləri doktoru ibrahim topçubaşovu göstərmək olar.
5. şeyx sülaləsinə mənsub ailələr
5.1 şeyxzamanovlar
nizami gəncəvi əlaqəli olunduğu deyilsə də tam dəqiq deyil.
(bax: Məmmədrza Şeyxzamanov)
(baxma: Nağı bəy Şeyxzamanlı)
azərbaycan xalq cəbhəsinin 26 fevral xocalı qətliamını bəhanə gətirərək dövrün azərbaycan prezidenti ayaz mütəllibova təzyiqi nəticəsində, mütəllibovun prezidentlik səlahiyyətlərini müvəqqəti olaraq dayandırması. (bir sıra mənbələrdə istefa olaraq qeyd olunur) cəbhəçilər 1992-ci ilin fevralın əvvəllərindən keçirdiyi iclasda, mütəllibovun könüllü surətdə vəzifəsindən getməsə, silahlı yolla da olsa ona qarşı çevriliş edəcəklərini artıq bəyan etmişdilər. ancaq baş tutacaq olan istefadan bir neçə gün əvvəl, bu qətliamın baş verməsi və çingiz mustafayevin lentə aldığı görüntülərin ali sovetdə nümayiş etdirilməsinin qəbul edilməsiylə, mütəllibovun nüfuzu daha da zəiflədi və bundan istifadə edən cəbhəçilər ali sovetdə "istefa! istefa!" çağırışları ilə çığırışmağa başladılar. (guya, bütün problemlərin kökü mütəllibovdur, o getsə, hər şey həll olunacaq. hansı ki, mütəllibovun dövründə dağlıq qarabağ rus qoşunlarının köməyilə də olsa, tam şəkildə azərbaycanın nəzarəti altında idi. cəbhəçilərin hakimiyyəti ələ keçirməyə çalışdıqları müddət və hakimiyyətdə olduqları 1 il ərzində şuşa, laçın, xocavənd, kəlbəcər itirildi.) lakin, bütün bunlara baxmayaraq mütəllibovun istefa etmədiyini görən cəbhəçilər fəzail ağamalının təşkilatçılığı ilə aralarındakıların böyük bir qismi deyilənlərə görə, "muzdlu" olan təxminən 300-ə yaxın qadın (thomas goltzın yazdıqlarına əsasən, bir hissəsi xanım xəlilovanın rəhbərlik etdiyi azərbaycan qadın hüquqları assosiasiyasının üzvləri idi) gəlib və ya gətirilib ali sovetin önünə yığışdılar ki, guya bütövlükdə, xalq mütəllibovun istefasını tələb edir. bu qadınlar vəhşi bir şəkildə parlamentin qapı və pəncərələrini döyərək mütəllibovun istefasını tələb edirdi. həmin qaragüruh martın 4-dən 6-a kimi ali sovetin önündə gecə-gündüz keşik çəkdi. artıq mütəllibova loyal Deputatlar da öz dəstəklərini bildirmədən səssiz-səmirsiz otururdular. bütün bu hadisələrin fonunda araz əlizadə mütəllibova fövqəladə halın elan edilməsini, 6 ay müddətinə bütün siyasi partiyaların fəaliyyətinin və ali sovetin səlahiyyətlərinin dayandırılmasını təklif etdi. qətiyyətsiz mütəllibov bu fikri qəbul etmədi. halbuki, parlamentin arxasında 4-cü orduya tabe rus qarnizonunun əsgərləri vəziyyət alaraq, mütəllibovdan kütlənin dağıdılması üçün əmr gözləyirdi. ancaq əmrin gəlmədiyini görən qarnizon artıq 6 mart gecəsi öz hərbi kazarmalarına geri çəkildi. Kütlənin geri çəkilmədiyini görən deputatlar isə gecəni ali sovetdə keçirdi və həmin bu xırda kütlə isə prezidentə ultimatum göndərərək, onun günortaya kimi istefa verməli olduğunu bildirdi. bunun qarşılığında mütəllibov sabaha kimi düşünmək üçün vaxt tələb etdi. Bu vaxt ərzində onun yanına bir sıra "xalq" deputatları və bir sıra insanlar bəxtiyar vahabzadə, ismayıl şıxlı, allahşükür paşazadə və sonuncu olaraq rəhim qazıyev daxil olaraq, ayrı yolun olmadığını bildirərək, mütləq şəkildə istefa verməli olduğunu məsləhət verirdilər. növbəti sessiyada, goltzın təsvirinə istinadən, solğun və ruh kimi görünən mütəllibov, mikrofona gilyotinə baxarcasına üz tutaraq səssizliyin təmin edilməsini xahiş etdi və dodaqları titrəyə-titrəyə istefa verdi. beləliklə, ayaz niyazi oğlu mütəllibov 10 000 rubl aylıq maaş, ona təmin olunan maşın, ev və 10 adamlıq mühafizə xidməti ilə əbədiyyətə kimi tarixin qaranlıq səhifələrinə qovuşdu.
ali sovetin şüşələrini sındıraraq istefa tələb edən "xalq" - 300 adamlıq muzdlu qadınlardan ibarət dəstə:
(youtube: )
mütəllibovun istefa nitqi:
(youtube: )
istinad:
azerbaijan diary: a rogue reporter's adventures in an oil-rich, war-torn, post-soviet republic, thomas goltz
Ən Yeni Tarix, ans
adəmi cənnəti tərk edib, tanrının əmrinə itaət etməyə məcbur edən söz.
1850-ci illərdə Britaniyanın irandakı səfiri justin sheilin həyat yoldaşı mary sheilin "GLIMPSES OF LIFE AND MANNERS IN PERSIA" adlı kitabında yazdıqlarına əsasən, türk (azərbaycan) dilinin əzazilliyini və kobudluğunu başa salmaq üçün xalq arasında belə bir lətifə yayılmışdı ki, Tanrı adəmə onun cənnətdən qovulma mesajını mələklərindən biri olan cəbrayıl vasitəsilə göndərdikdə, cəbrayılın bu mesajı əvvəl farsca, sonra ərəbcə, sanskritcə, sonra isə bilinən bütün dillərdə adəmə söyləməsinə baxmayaraq, adəm tanrının əmrinə itaət etməkdən imtina edib. ancaq, ən sonda ümidsiz qalan cəbrayıl türk (azərbaycan) dilində bağıraraq, "köpəkoğlu, çıx buradan" - "Kiopek oghlee, chik boorden" dedikdən sonra, dilin əzazilliyindən vahiməyə qapılan adəm cəld bir şəkildə cənnəti tərk edib -*
"It surprises one to find oneself in almost the chief city *
Təbriz
of Persia, and yet not to hear a word of Persian spoken. In the streets and bazars Turkish is the only language which strikes the car. It seems to be exceedingly rough and uncouth. By way of illustrating its harshness and fitness for command, the Persians say that when Adam was doomed to quit Paradise, the angel Gabriel conveyed the commands from heaven to the first sinners in Persian, but without effect, for Adam refused to obey. Gabriel then tried Arabic, Sanscrit, and all other languages now known, without result, till, in despair and in ire, he roared out in Turkish "Kiopek oghlee, chik boorden" - "Be off, you dog!", on which, Adam scampered off without farther delay. Turkish is so completely the colloquial language of Azerbijan, that, excepting in towns, and even there only among the better classes, Persian is not understood."
qeyd. mətn latın dilindən ingilis dilinə tərcümə edilmiş hərfi və poetik tərcümələrdən istifadə edilərək azərbaycan dilinə tərcümə edilmişdir. bəzi misralar birəbir eyni mənanı verməyə bilər.
"Mən Qarayevdən *
qara qarayev
təhsil almışam. Qarayev isə Şostakoviçdən *
dmitri şostakoviç
təhsil alıb. Şostakoviç Maksimilian Steynberqin sinfində oxuyub. Şteyenberq Rimski- Korsakovun həm kürəkəni idi, həm də tələbəsi, nəhayət, Rimski-Korsakov özü də Pyotr Çaykovskidən təhsil alıb. Görürsünüzmü, mənim bəstəkar kimi geneoloji bağlılığım hara gedib çıxır? Özü də təkcə mənim yox. Bizim konservatoriyamızın məzunu olan bütün bəstəkarların."
Bəşəriyyətin yox olacağı günə kimi daim təşəkkür etməli olduğu xanım, 1970-ci illərdə malyariyanın aradan qaldırılmasında onun və komandasının apardığı elmi-tədqiqatlar nəticəsində "artemizinlər" adlandırılan malyariya əleyhinə dərmanların ixtirası ilə əlaqədar olaraq 2015-ci ildə fiziologiya və tibb üzrə 85 yaşında nobel mükafatı alan ilk çinli qadın.
1967-ci ildə şimali vyetnam baş nazirinin vyetnam xalq ordusunda yayılmış olan və ordunun yarısını döyüş üçün yararsız hala salan malyariya epidemiyasının qarşısını almaq məqsədilə çin baş naziri zhou enlai'dən tibbi kömək xahiş etməsi və onun bunun önəminə mao zedong'u inandırması nəticəsində 600-ə yaxın alim, həkim və hərbçinin səfərbər olduğu "proyekt 523" kriponimli yüksək səviyyədə məxfi dövlət proyekti başladılmışdır. Bu proyekt başladılana kimi dünya üzrə alimlər 240 000-ə yaxın müxtəlif maddəni yoxlamışdı və heç biri malyariyanın müalicəsində effektiv deyildi. 1969-cu ildə bu xanım tədqiqat qrupunun rəhbəri seçildikdən sonra ənənəvi çin xalq təbabətində qeyd olunan reseptlərin tədqiqinə daha çox önəm verməyə başladı. Bunun üçün tək başına bütöv ölkəni gəzərək 640-a yaxın resept topladı. 1971-ci ilə kimi 2000 resepti komandası ilə birlikdə sınaqdan keçirdi. Nəhayət bir bitki effektiv oldu: yovşan. Əvvəl onlar onun tərkibindəki ekstraktı 1600 il əvvəl yazılmış kitabda qeyd olunan reseptə uyğun əldə etsələr də, bu nəticə verməmişdi. Sonra bu xanım bizim eranın 340-cı ilində yazılmış kitabdan öyrəndiyi məlumata əsaslandığını bildirərək qeyd etmişdir ki, isti su ekstraktın tərkibini dəyişir və ona görə də onlar onu aşağı temperaturlu efir istifadə edərək əldə etdilər. Meymunlar və siçanlar üzərində olan testlər effektiv olduğunu sübut etdi. 1972-ci ildə artemizin adlanan həmin ekstraktı xalis olaraq əldə etdilər. Həmçinin tu youyou bu maddənin malyariya əleyhinə effektivliyinin sınaqdan keçirildiyi ilk insandır.
Maddənin kəşfi on milyonlarla insanın həyatını xilas etmişdir. Hesablamalara görə tək 19-cu əsrdə malyariya 200 milyon insanın həyatına son qoymuşdur...
hazırkı iran dövlətinin əhatə etdiyi coğrafiyada tarixən müxtəlif dövlətlərin olması onları vahid bir dövlət quruluşunun nümayəndələri etmir. Müasir iran anlayışı, eləcə də onun siyasi təməlləri Elxanilər tərəfindən atılmış, Səfəvilər tərəfindən bu coğrafiyada dini birlik təsis olunmuş hansı ki, bu birlik sonralar milli birliyə çevrilmiş, Ağa Məhəmməd Şah Qacar tərəfindən isə bir dövlət olaraq iran bugünkü şəklini almışdır. Müasir iran Ağa Məhəmməd Şah Qacarın əsəridir, baxmayaraq ki, 225 il ərzində müxtəlif hadisələr baş vermiş, legitimlik konsepti tamamilə fərqli bir hal almış, Avropadan əsən küləklərin təsiri ilə Qafqazlı intellektuallar və Osmanlılar vasitəsilə iran müasirləşmiş, Qacarları Pəhləvilər əvəz etmiş, sonralar bu dövlət Pəhləviləri də devirərək islami Respublika quruluşuna keçmiş, ancaq dövlət hələ də onun əsərinin davamı olaraq qalmışdır...
istinadlar. "Древности Закаспийского края. Развалины старого Мерва", Валентин Алексеевич Жуковский, 1894
منابع مشروعیت حکومت آقامحمدخان قاجار، سجاد حسینی، جعفر آقازاده، ۱۳۹۶
formata uyğun şəkildə entrydə etiraz olaraq öz fikirlərini bildirənlərin yazdıqlarının gizlədildiyi sözlük.
qaydalarda da yazıldığı kimi burada ədalət gözləmək qaydalara ziddir -* : (#216698)
"sözlük "ədalətli" və "demokratik" olma şüarını çoxdan buraxıb. bunu dəfələrlə qeyd etmişik. odur ki, bizi demokratik olmaqla günahlandırmamışdan əvvəl, demokratiyanın sözlük sistemi olub olmadığını bir düşünün."
ona görə də əvvəlcədən deyim ki, sadəcə fikrimi bildirirəm, ədalət gözləmirəm...
hərtərəfli insanın baxmayaraq ki, artıq yazardır, postda yazdıqlarına görə sözlükdən uzaqlaşdırılması çox absurd görünür. yuxarıdakı qaydanı çıxmaq şərtilə bildiyim qədərilə qaydalarda postu necə yazmalı olduğumuzla bağlı xüsusi bir qayda gözümə dəyməyib, üstəlik postunda da təhqirə yol verilməyib.
gravitonun isə uzaqlaşdırma səbəbini bilmirəm, ancaq de gaullenin sartre haqqında dediyi kimi elə yazarlar var ki, onlar sözlüyün "milli sərvəti"dir, sözlüyü sözlük edən onlardır, onların xüsusi toxulmazlığı var və onları heç bir açıqlama vermədən sözlükdən uzaqlaşdırmaq, digər yazarlara qarşı edilmiş vicdansızlıqdır sadəcə...
sanki, bizim dilin imkanları çərçivəsində aşağıdakı misralardan daha ürküdücü təsvirinin mümkün ola bilməyəcəyi, vəziyyətdən daha ziyadə subyektiv olaraq qavranılan bir hiss:
Elə bil divarlar gəlir üstünə,
Qulağın səslənir, qəlbin döyünür.
Alışıb yanırsan sən öz tüstünə,
Nidalar gözündə suala dönür.
insanı tez yorar düşüncələr də,
Verib nəfəsini dərd udar insan...
Özündən başqası olmayan yerdə,
insan olduğunu unudar insan…
Bir günəş bəs edər, pərişan olma,
Sənin yüz Kür qədər göz yaşın olsa.
Min dərd hücum etsə, könül, sıxılma,
Bir nəfər dərd bilən sirdaşın olsa.
40-cı abş presidenti ronald reaganvaşinqtondakı sovet səfirliyinə gələrək səfirliyin xatirə kitabına sabiq sovet rəhbəri yuri andropovun vəfatı ilə əlaqədar öz başsağlığı diləklərini qeyd edir, fevral, 1984.
Demək olar ki, istənilən janrda və mövzuda əksər kitabı, elmi məqaləni, komiksi, jurnalı (əsasən avropa dillərində olan) axtarıb taparaq, birbaşa bu saytdan yükləyə bilərsiniz. Saytda 2019-cu ilin iyuluna olan statistikaya əsasən 2,3 milyon bədii olmayan (elmi-texniki, humanitar, ictimai) kitab, 2,2 milyon bədii kitab, 76 milyondan çox elmi məqalə (həmçinin nüfuzlu və ödənişli jurnallardan ), 2 milyon komiks, 0,4 milyon qəzet və jurnal sayı mövcuddur.
Qeyd. Google şirkətinin hesablamalarına görə indiyə kimi dünya tarixi ərzində təqribən 130 milyona yaxın kitab çap olunub. Təqribən bu kitabların 4 faizinə sahib olmuş olacaqsınız.
stalin onun haqqında "artilleriya müharibənin allahıdır.", napoleon "tanrı artilleriyası güclü olanın tərəfindədir.", amerikalı general george patton isə "mən sizə müharibəni kimin udduğunu deməli deyiləm. Siz bilirsiniz ki, bunu artilleriya etdi." sözlərini istifadə etmişdir.
artilleriyanın insanın müasir müharibələrə olan münasibətini necə dəyişdiyini isə ernest hemingwayin aşağıdakı sözlərində görmək olar:
“They wrote in the old days that it is sweet and fitting to die for one's country. But in modern war, there is nothing sweet nor fitting in your dying. You will die like a dog for no good reason.”
tarixdə artilleriyanın ən massiv şəkildə istifadə olunduğu döyüşlərdən biri isə 1945-ci il 16-19 aprel aralığında üçüncü reyx ilə sovet ittifaqı arasında berlinin darvazaları adlandırılan və berlindən 90 km şərqdə yerləşən Seelower yüksəklikləri uğrunda baş tutmuş və sovet ittifaqının almanların burada berlin şəhərini müdafiə etmək üçün qurduqları son 3 müdafiə xəttini yarıb berlini mühasirəyə almağı ilə nəticələnən döyüşdür. ssri 30 km-lik təmas xətti boyunca 9000 - hər 3 metrdən bir düzülmüş artilleriya qurğusundan alman mövqelərini atəşə tutmuşdur. təqribi hesablamalara görə ilk 30 dəqiqə ərzində düşmən mövqelərinə 500 000 mərmi düşmüşdür. ancaq, atılan mərmilər istənilən nəticəni verməmişdi. sovet hərbi doktrinasından xəbərdar alman müdafiə qoşunlarının komandanı isə bunu proqnozlaşdıraraq, əsgərlərini 1-ci müdafiə xəttindən 8 km geri çəkmişdi. bununla bağlı sovet generalı kuznetsov isə demişdi ki, "almanlar bizim metodlarımızı yaxşı bilirlər. biz hər şeyi vurduq, düşməndən başqa." -*
rahatlıqla iddia etmək olar ki, quruda, sadəcə konvensional silahların istifadə olunacağı müasir müharibələrdə müasir artilleriya qurğuları itkilərin yuxarıda qeyd olunan rəqəmlərdən də daha böyük hissəsinə səbəb olacaq. həlak olanların çox kiçik bir hissəsi güllədən, böyük bir hissəsi isə qəlpə yaralarından və ya zərbə dalğasından təsadüfi şəkildə həlak olmuş olacaq.
polyak tarixçi və qafqazşünas tadeusz swietochowskinin yazdıqlarına istinadən, 1828-ci ildə rus və osmanlı imperiyaları arasında baş tutan ərzurum döyüşündə fədakarlıqlar göstərərək döyüşün taleyində həlledici rol oynamış, aleksandr puşkinin gənc zabitlərindən biri olan fərhad bəyə ithafən "hafizdən" (из гафиза) şeirini yazdığı, çar ordusunda 4 müsəlman alayından biri olan süvari alayı.
Əsgəri şöhrətin eşqinə düşən,
Ey cavan oğlan!
Qarabağlılarla qanlı döyüşə,
Atılma, dayan!
Çıxmaz, bilirəm ki, ölüm qarşına.
Səni görəli,
Gözəlliyinə və cavan yaşına,
Qıymaz Əzrail.
Qorxuram bu qanlı döyüşlər ancaq
Tamam məhv edə,
Ürkək təvazölü davranışın da,
Həyan da itə.
Не пленяйся бранной славой,
О красавец молодой!
Не бросайся в бой кровавый
С карабахскою толпой!
Знаю, смерть тебя не встретит:
Азраил, среди мечей,
Красоту твою заметит —
И пощада будет ей!
Но боюсь: среди сражений
Ты утратишь навсегда
Скромность робкую движений,
Прелесть неги и стыда!
bundan əlavə tarixçi erməni səyyah arminius vamberryə istinadən qeyd edir ki, azərbaycanlıların bu döyüşdə göstərdikləri hünər və fədakarlıqlar onlara rus ordusunda hərbi xidmət etmək üçün imkanlar açdı, müsəlmanlarda rus hərbi məktəblərində təhsil almaq adəti formalaşdırdı, Əlixanovlar, Tahirovlar, Nəzirovlar erməni Lazarovlar, Məlikovların rəqibləri oldular.
mənbə. из гафиза Russian Azerbaijan, 1905–1920: The Shaping of a National Identity in a Muslim Community, tadeusz swietochowski black garden, thomas de waal tərcümə
)
